27ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Ξεκινάει με σπουδαίες ταινίες και αφιερώματα

Ξεκινά σήμερα, 6 Μαρτίου, το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και η πόλη φορά τα καλά της για να υποδεχτεί σπουδαίες ταινίες από όλο τον πλανήτη αλλά κι ένα ισχυρό ελληνικό πρόγραμμα.

Σημαντικοί δημιουργοί, ταινίες για την ισότητα και τη συμπερίληψη, σπέσιαλ προγράμματα, ιστορικά ντοκουμέντα καθώς και ένα ειδικό αφιέρωμα για την Τεχνητή Νοημοσύνη, με τίτλο «ΑΙ, μια αναπόδραστη νοημοσύνη», είναι τα βασικά συστατικά του 27ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, που ξεκινά σήμερα και ολοκληρώνεται έπειτα από δέκα μέρες.

Η έναρξη του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης γίνεται, όπως πάντα, στην παραδοσιακή έδρα του, το ανακαινισμένο και… αναπαυτικό πλέον, από τον περασμένο Σεπτέμβριο, Ολύμπιον, με την προβολή του φιλμ «Σχετικά μ’ έναν ήρωα» του Πιοτρ Βίνιεβιτς. Πρόκειται για τη μεταφορά ενός σεναρίου γραμμένου από μηχανή AI (σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες, το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό), η οποία προγραμματίστηκε ώστε να μελετήσει το έργο του διάσημου Γερμανού σκηνοθέτη Βέρνερ Χέρτζογκ («Αγκίρε», «Φιτζκαράλντο»).

Η αυλαία πέφτει την Κυριακή 16 Μαρτίου με την προβολή του βιογραφικού ντοκιμαντέρ «Μάρλι Μάτλιν: Όχι πια μόνη» της Σοσάνα Στερν, για την πρώτη κωφή ηθοποιό που κέρδισε Όσκαρ ερμηνείας στην ιστορία του θεσμού, χάρη στην ταινία «Παιδιά ενός κατώτερου Θεού».

Στις δέκα μέρες που θα διαρκέσει το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης θα προβληθούν 261 ντοκιμαντέρ μικρού και μεγάλου μήκους στις γνωστές αίθουσες (Ολύμπιον, Παύλος Ζάννας, Τώνια Μαρκετάκη, Φρίντα Λιάππα, Τζον Κασσαβέτης, Τάκης Κανελλόπουλος, Μακεδονικόν) αλλά και διαδικτυακά, μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (online.filmfestival.gr).

Ανάμεσα στους ξεχωριστούς δημιουργούς που θα συναντήσουμε φέτος στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, υπάρχουν τρεις γνώριμοι –και βραβευμένοι στο παρελθόν– κινηματογραφιστές. Η Εύα Στεφανή, ο Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος και ο Σταύρος Ψυλλάκης είναι οι τρεις Έλληνες σκηνοθέτες που θα διεκδικήσουν τον Χρυσό Αλέξανδρο στο διεθνές διαγωνιστικό τμήμα για το κορυφαίο ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους της φετινής διοργάνωσης.

Η ταινία της Στεφανή ονομάζεται «Η καρδιά του ταύρου» και αποτελεί ένα είδος making-of γύρω από το παρασκήνιο και τις επεισοδιακές πρόβες της παράστασης «Εγκάρσιος προσανατολισμός» του Δημήτρη Παπαϊωάννου, που τελικά ματαιώθηκε λόγω της πανδημίας. To φιλμ, που είναι παραγωγή του ιδρύματος Ωνάση, περιγράφει την καλλιτεχνική φύση αλλά και την εμμονή στη δύναμη της ψευδαίσθησης, με όχημα την αναλυτική ματιά της σκηνοθέτριας, που, όταν ξεκινούσε τα γυρίσματα, είχε στόχο να ολοκληρωθούν δύο μήνες μετά. Τελικά το πρότζεκτ διήρκεσε δύο χρόνια και το αποτέλεσμα παρουσιάζεται φέτος στη Θεσσαλονίκη. Θυμίζουμε πως και στο παρελθόν η Στεφανή είχε γυρίσει ένα φιλμ για το «Παρασκήνιο» με θέμα το έργο του Δημήτρη Παπαϊωάννου.

Ένα δυνατό ανθρώπινο πορτρέτο σκιτσάρουν οι «Σμιλεμένες ψυχές» του Σταύρου Ψυλλάκη. Αντικείμενο του φιλμ είναι το φιλανθρωπικό έργο του Ελβετού οδοντιάτρου Ζουλιάν Γκριβέλ, ο οποίος, για σχεδόν τρεις δεκαετίες (1972-1998) θεράπευε δωρεάν χανσενικούς στην Ελλάδα, ταξιδεύοντας δύο φορές τον χρόνο στη χώρα μας. Η ιστορία του φιλέλληνα γιατρού από τη Γενεύη, που αφιέρωσε τη ζωή του στη θεραπεία λεπρών, είναι ταμάμ για το γενναιόδωρο ανθρωπολογικό σινεμά του Ψυλλάκη, που επιστρέφει, κατά κάποιον τρόπο, στο συγκινητικής αμεσότητας προ 12ετίας ντοκιμαντέρ του «Μεταξά - Ακούγοντας τον χρόνο».

Επίσης, ο Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος («Μανάβης», «Ο Ηρακλής, ο Αχελώος και η γιαγιά μου», το οποίο θα παιχτεί και στο φετινό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης) με το φιλμ «Τέρματα του Αυγούστου» μας ταξιδεύει σ' ένα χωριό της Πίνδου για να μας δώσει το απολαυστικό πορτρέτο μιας κλειστής –αλλά και τόσο ζωντανής στο καλοκαιρινό κάλεσμα– κοινότητας στη διάρκεια ενός αυτοσχέδιου τουρνουά ποδοσφαίρου. Αυτά είναι τρία μόνο από τα συνολικά 71 ελληνικά φιλμ που συμμετέχουν στο φετινό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

Από τα υπόλοιπα έργα της εγχώριας παραγωγής θα δούμε σίγουρα το «Εδώ μιλάνε για λατρεία» του Βύρωνα Κριτζά για το μουσικό συγκρότημα Κόρε Ύδρο, το «Σχέδιο θανάτου για έναν σκύλο και έναν άντρα» του Χρήστου Καρακέπελη, γύρω από τον αγώνα ενός απόκληρου να ορίσει τη ζωή του με συνοδοιπόρο τον σκύλο του, την ειδική προβολή για τη σειρά ντοκιμαντέρ της Καλλιόπης Λεγάκη «Σκοτεινοί θάνατοι στην Αρχαιότητα», σε παραγωγή Cosmote, με θέμα τους μυστηριώδεις θανάτους μεγάλων μορφών της Ιστορίας.

Το «Γυναίκες μαχήτριες – Μέρος Β΄» του Λεωνίδα Βαρδαρού, που αφηγείται τον αγώνα κάποιων γυναικών για τη σωτηρία των δικών τους στην περίοδο του εμφυλίου, το ντοκιμαντέρ του Πάνου Θωμαΐδη «Ένα ποτάμι που λεγόταν Βακιρτζής», για τον κορυφαίο μας εικαστικό, που στόλισε με τα έργα του τις προσόψεις των κινηματογράφων στις δεκαετίες του '50 και του '60, και φυσικά το οδοιπορικό στην Αθήνα της τέχνης, όπως το αποτύπωσε ο Λάκης Παπαστάθης στο «Υστερόγραφο: Από το τέρμα των λεωφορείων στο θέατρο Τέχνης».

Ακόμη, ειδικής σημασίας είναι το «Δέλτα» της Βίβιαν Παπαγεωργίου, με αντικείμενο τις σκληρές συνθήκες επιβίωσης μιας μικρής παράκτιας ομάδας ψαράδων που ζουν στο Δέλτα του ποταμού Πηνειού, στη σκιά του Ολύμπου, το «On Lavender» των Μάκη Ευαγγελάτου και Ειρήνης Χατζή, με θέμα τις πολλαπλότητες της ταυτότητας φύλου στη σημερινή Ελλάδα, η «Τέχνη της μνήμης» της Αννέτας Παπαθανασίου, που μας περιγράφει τη ζωή της εικαστικού Αρτέμιδος Αλκαλάη, το ποιητικό έργο του Ντίνου Χριστιανόπουλου στο φιλμ της Βούλας Κωστάκη «Και τι δεν κάνατε για να με θάψετε… όμως ξεχάσατε πως ήμουν σπόρος».

Οι «Καρβουνιάρηδες της Ικαρίας» του Μάνου Αρβανιτάκη, που αποτελούν ένα σπάνιο ιστορικό τεκμήριο για ένα επάγγελμα που έχει χαθεί στον χρόνο, η συναρπαστική ζωή της αντιστασιακής ποιήτριας και δημοσιογράφου Καίτης Δρόσου στο ομότιτλο φιλμ της Αθανασίας Δρακοπούλου και φυσικά, η συνεργασία των Δημήτρη Σπύρου - Νίκου Θεοδοσίου «Για ένα κόκκινο πουκάμισο», που επιχειρεί να συνδέσει εμπνευσμένα τη γέννηση του κινηματογράφου με το πρώτο ελληνικό μεταναστευτικό κύμα στην Αμερική.

Επίσης, ξεχωριστή λάμψη αναμένεται να προσδώσει στη διοργάνωση το επίκαιρο αφιέρωμα που είναι επικεντρωμένο στην Τεχνητή Νοημοσύνη, με φιλμ («Μεταλλουργός του χρόνου», «Η εξαγωνική κυψέλη και ένα ποντίκι στον λαβύρινθο» σε συνσκηνοθεσία Τίλντα Σουίντον κ.ά.) που εξερευνούν τη νέα πραγματικότητα, η οποία βρίσκεται στα όρια του ανθρώπινου και του ψηφιακού.

Ακόμη το αφιέρωμα «Γεωγραφία του βλέμματος: Η εκτός σχεδίου Ελλάδα (1950-2000)» παρουσιάζει 19 ντοκιμαντέρ –ανάμεσά τους η πρόσφατη ανακάλυψη του, γυρισμένου το 1969, φιλμ του Τάκη Κανελλόπουλου «Καστοριά» – που συνθέτουν ένα διαφωτιστικό πορτρέτο της κοινωνικής, πολιτικής και πολιτισμικής ζωής της χώρας στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα.

Μη χάσετε επίσης τη «Λευκάδα» του Ροβήρου Μανθούλη, φυσικά τον αριστουργηματικό «Μακεδονικό γάμο» του Κανελλόπουλου, τον «Θηραϊκό όρθρο» των Σφήκα-Τορνέ, το «Επισκεφτείτε την Ελλάδα» του Φώτου Λαμπρινού, που επιχειρεί, με χρήση σοβιετικών ντοκουμέντων, μια αναδρομή από τη δικτατορία του Μεταξά μέχρι την επταετία της Χούντας, αλλά και το «Εν Μυτιλήνη» του Μάνου Ευστρατιάδη, που αποτελεί μια μοναδική απεικόνιση του νησιού του βορειοανατολικού Αιγαίου από τη δεκαετία του ’70.

Ακόμη θα απονεμηθεί τιμητικός Χρυσός Αλέξανδρος στον κορυφαίο ντοκιμαντερίστα Νικολά Φιλιμπέρ, ο οποίος θα βρεθεί στη Θεσσαλονίκη για να παραδώσει masterclass, ενώ θα προβληθούν τέσσερις ταινίες του. Τέλος, το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης πραγματοποιεί αφιέρωμα στην Αμερικανίδα σκηνοθέτρια και φωτογράφο Λόρεν Γκρίνφιλντ, της οποίας το έργο (δείτε οπωσδήποτε την «Κουλτούρα της ομορφιάς») ασκεί κριτική στον άκρατο και τοξικό καταναλωτισμό, σχολιάζοντας παράλληλα την παρακμή και τις επιδερμικές, χωρίς νόημα, απολαύσεις των νεόπλουτων.