Ο βραβευμένος κινηματογραφιστής Άγγελος Σπάρταλης μιλάει για τα Εξάρχεια, την νέα του ταινία «@9» και τη μικρή του κόρη-πρωταγωνίστρια.
Ο Άγγελος Σπάρταλης, καταιγιστικά δημιουργικός και με δυναμική φαντασία, λέει «Έτσι κι αλλιώς τα παιδιά μεγαλώνουν από μόνα τους». Είναι η αρχή για μία συζήτηση για την καινούργια του ταινία «@9» (Στα 9) που κάνει την πρεμιέρα της την 1 Νοεμβρίου στο 60ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης στο οποίο ο Σπάρταλης είναι παλιός γνώριμος και βραβευμένος. Και ακόμα για τα βιβλία, τα ποιήματα στο Faceebook και τις μαντινάδες.
Η ταινία παίζει με έναν αστικό μύθο, ένα σχέδιο για ένα κορίτσι φάντασμα, ηλικίας εννέα ετών, που ζει μόνο του στα Εξάρχεια και καταλαμβάνει τα κατασχεθέντα από τις τράπεζες διαμερίσματα του κέντρου των Αθηνών και επιτίθεται με βία στους μεσίτες και στους νέους αγοραστές. Ένα νεαρό ερωτευμένο ζευγάρι, στο ξεκίνημα της κοινής του ζωής, θα προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί το μικρό φάντασμα για δικό του όφελος.
Λοιπόν;
Εδώ έχουμε κάνει ένα κινηματογραφικό παράδοξο που ελπίζουμε να ελκύει τον θεατή και να μη μπορεί να πάρει τα μάτια του από την ταινία: ένα εννιάχρονο κοριτσάκι το οποίο μεγαλώνει στα Εξάρχεια και ζει ολομόναχο. Πάει στο σχολικό, πάει σχολείο, πάει στην τράπεζα βγάζει λεφτά, πληρώνει με την πιστωτική, στήνει το χριστουγεννιάτικο δέντρο, ψωνίζει, και τη βλέπουν επιλεκτικά: οι απλοί άνθρωποι στη λαϊκή στην Καλλιδρομίου κλπ. Οι πονηροί, οι μεσίτες, οι τραπεζίτες δεν τη βλέπουνε και ο σκοπός της είναι να τους εκδικηθεί γιατί κατάσχουν τα διαμερίσματα και τα πουλάνε δεξιά κι αριστερά. Είναι ένα κοριτσάκι σε μια γειτονιά τίγκα στους παλιατζήδες – αυτό συμβαίνει και στο σπίτι που μένουμε εμείς, η οικογένειά μου, στα Εξάρχεια, στην Καλλιδρομίου, που ακούς να περνάνε τριάντα παλιατζήδες την ημέρα, από το πρωί στις 9 μέχρι το βράδυ στις 6. Άλλος ήχος της Καλλιδρομίου είναι οι βαλίτσες με τις ρόδες, οι airbnb-ήδες, ντραν ντρουν συνέχεια. Μέσα σε αυτό το κλίμα, το κοριτσάκι ζει μόνο του, αυτόνομο. Γι’αυτό και το μότο της ταινίας είναι: Τα παιδιά μεγαλώνουν από μόνα τους. Στο σπίτι που ζει λοιπόν, μπαίνει ένας μεσίτης ξαφνικά μια μέρα και θέλει να το πουλήσει σε ένα ζευγαράκι.»
Και αυτό πώς αποδίδεται ρεαλιστικά;
Υπάρχει μία οδηγία δικιά μου προς τους ηθοποιούς να παίζουν γκροτέσκα, θεατρικά. Αλλά αυτό ο θεατής «το τρώει» και μετά τα πρώτα 5 λεπτά το ξεχνάει, δεν τον ενοχλεί. Υπάρχει αυτή η υπερβολή η οποία, όπως μου έμαθε και ο Κούνδουρος, είναι υπόθετη και επίθετη στην ταινία. Δεν είναι ένα στοιχείο που, άντε, το βάλαμε. Είναι λειτουργικό κομμάτι της ταινίας. Χρησιμεύει γιατί οι ενήλικες που μιλάνε –το κοριτσάκι δεν μιλάει- λένε βλακείες κι έτσι κινούνται και ανάλογα.
Έβαλες και την κάμερα είναι στο ύψος των ματιών του κοριτσιού;
Ναι, το κάναμε όπου μπορούσαμε γιατί στα γυρίσματα σε σπίτια που είναι μικρά ήταν δύσκολο αλλά στα εξωτερικά πλάνα η κάμερα είναι στο ύψος των ματιών του παιδιού. Η ταινία είναι ασπρόμαυρη εκτός από τα όνειρα του κοριτσιού που είναι έγχρωμα. Και παντού υπάρχει πάρα πολύς κόσμος. Είναι ο κόσμος του κέντρου των Αθηνών.
Με τη μικρή Δήμητρα που είναι και κόρη σου πώς ήταν η συνεργασία;
Ε, παιδί μου είναι, έχουμε τις αγάπες μας κι έχουμε και τις έχθρες μας. Ένα περιστατικό από τα γυρίσματα: Εγώ θέλω να διασχίσει την Χαριλάου Τρικούπη ενώ περνάνε αυτοκίνητα αλλά να το κάνει και με μια σχετική άνεση. Οπότε, ενώ είμαστε με το συνεργείο, δύο από τη μία πλευρά και δύο από την άλλη και της λέω, θα σου φωνάξω και θα περάσεις. Δεν υπάρχει κίνδυνος. Θα την άρπαζα αμέσως αν συνέβαινε κάτι δηλαδή, έλεος. Της φωνάζω λοιπόν, πέρνα! Δεν περνάει. Βρε ξαναπέρνα! Δεν περνάει. Εγώ πάλι, πέρνα! Οπότε μου φωνάζει από το απέναντι πεζοδρόμιο: Άκου να σου πω! Του Χάρι Πότερ του κλείνανε τους δρόμους όταν είχε γύρισμα! Δεν πέρναγε έτσι! (γελάει) Είχε δει ένα making of του Χάρι Πότερ με τα στούντιο και τα γυρίσματα. Και έπεσε το συνεργείο κάτω από τα γέλια. Το γύρισμα το κάναμε την άλλη μέρα. Είχε λοιπόν μια τέτοια αγάπη αλλά και άρνηση, ήθελε συνεχώς την επιβεβαίωση αλλά και πρόσφερε πάρα πολλά. Είναι εξαιρετική.
Η Δήμητρα έχει κάνει και το μωρό στο σήριαλ «Το Νησί». Είναι το υπέροχο μωρό με τα τεράστια μάτια που βαφτίζεται - αν θυμάμαι καλά κάνει το παιδί του Στάνκογλου. Από 5 μηνών ξεκίνησε την καριέρα της.
Η Αθήνα υπάρχει αποκλειστικά στην ταινία. Ένα όνειρο του κοριτσιού είναι στην εξοχή, σε ένα χωράφι στην Κρήτη αλλά το βάζω ακριβώς για να κάνει αντίστιξη με το αστικό τοπίο. Όλο το υπόλοιπο είναι Αθήνα, 90% στα Εξάρχεια και φτάνουμε μέχρι το Σύνταγμα.
Το σκεπτικό είναι, καταρχήν, να δείξουμε ένα παιδί που ζει μόνο του. Πού να το βάζαμε; Σε ένα χωριό στην Κρήτη θα ήταν εντελώς άλλη ταινία. Το βάζουμε στα Εξάρχεια. Ξεκινάμε κάνοντας μία καταγραφή του περιβάλλοντος των Εξαρχείων όπως κάνανε στις παλιές ταινίες, που λέγανε «Εδώ είναι η Ακρόπολη. Παρακάτω βλέπουμε την Ομόνοια». Εγώ όπως έχω μάθει και από τον Κούνδουρο και από τον Γιάννη Οικονομίδη δεν μπορώ να κάνω μία ταινία που να ξεκινάει με την Ακρόπολη. Ξεκινάω με ένα περιπολικό που κυνηγάει τρεις πιτσιρικάδες που κλέψανε ένα αμάξι, ας πούμε. Είμαι αυτού του ενδιαφέροντος. Ο Κούνδουρος ξεκινούσε με Νέο Κόσμο τότε, που ήταν τα παιδιά μέσα στις λάσπες κι ο Οικονομίδης πιθανόν με ένα ζευγάρι που μαλλιοτραβιέται στο Αιγάλεω ας πούμε. Αυτό βιώνουμε, αυτό δείχνουμε. Για ένα ωραίο πλάνο της Ακρόπολης, γι’ αυτό υπάρχει ο ΕΟΤ και το Κέντρο Κινηματογράφου. Μια χαρά.
Τα Εξάρχεια είναι η γειτονιά σου υποθέτω.
Κοίτα, εγώ τελείωσα το Πολυτεχνείο, έκανα 11 χρόνια να το τελειώσω. Μάλιστα είμαι και παππούς γιατί τα δύο πρώτα χρόνια ήμασταν εκεί στην Πατησίων. Πρόλαβα το ιστορικό κτήριο. Οπότε ξεκινάω από το ’89, στα 17μιση μου χρόνια από εκεί – από τα Εξάρχεια. Φεύγω, ξαναγυρίζω, άλλα δέκα χρόνια στα Εξάρχεια. Είκοσι χρόνια από τα 48 μου τα έχω φάει στα Εξάρχεια. Έχω δικαίωμα νομίζω να μιλήσω για αυτή τη γειτονιά που τη θεωρώ και οικεία και ξένη. Δεν θεωρώ ότι είμαι Εξαρχειώτης όμως. Είμαι τόσο Κρητικός που δε γίνεται αλλιώς.
Και ναι, υπάρχουν κάποια θέματα που με ενοχλούνε στα Εξάρχεια. Το ισοζύγιο όμως είναι θετικό. Δεν είμαι μίζερος άνθρωπος. Αν με ενοχλούσε κάτι πολύ, θα πήγαινα αλλού να ζήσω. Τα Εξάρχεια μου αρέσουν τρεις μήνες το χρόνο. Τους υπόλοιπους είμαι στην Κρήτη.
Υπάρχει συγκεκριμένο προφίλ των κατοίκων των Εξαρχείων; Και το έχει το κοριτσάκι;
Το κοριτσάκι δεν το έχει, το έχει όμως η ταινία. Το κοριτσάκι είναι φορέας των ιδεών της ταινίας. Η ίδια δεν μιλάει, την ακούμε να μιλάει off που λέμε στο σινεμά, αλλά μόνο στα όνειρά της. Την ακούμε να λέει τι θα βάλει, για τις συμμαθήτριές της κλπ. Η ταινία δεν είναι διδακτική, δεν θα έβαζα ποτέ ένα κοριτσάκι να μας πει τι να κάνουμε. Βέβαια με τη συμπεριφορά της μας λέει, αλλά με κινηματογραφικό τρόπο.
Δεν μπορώ αυτή την κατάσταση που κάθε τρεις και λίγο με παίρνει η μάνα μου τηλέφωνο από την Κρήτη να με ρωτήσει αν ζούμε επειδή το κάθε κανάλι είπε ότι γίνονται επεισόδια στα Εξάρχεια. Τα οποία είναι πολύ μεγάλη περιοχή. Από τη Νεάπολη που είμαστε εμείς, να της λέω, τι δουλειά έχουμε με την πλατεία! Ή το αντίθετο – μπορεί να είσαι στην πλατεία και να γίνουν επεισόδια μακριά, Καλλιδρομίου και Χαριλάου Τρικούπη και να μη πάρεις χαμπάρι. Τόσες φορές καίγανε τα γραφεία του Πασόκ εκεί πέρα. Οπότε υπάρχει αυτή η παραπλάνηση.
Μετά, δεν θέλω να πω και μεγάλα λόγια αλλά νομίζω ότι αν υπήρχε μια φήμη ότι η διανόηση κατοικεί στα Εξάρχεια, αυτό δεν ισχύει. Ίσως να μην ίσχυε ποτέ, σήμερα πάντως δεν ισχύει. Και οπωσδήποτε όχι στη στενή περιοχή της πλατείας των Εξαρχείων. Αυτό τέλειωσε.
Ο Άγγελος Σπάρταλης, ο Νίκος Κούνδουρος και οι χοχλιοί μπουμπουριστοί
Υπάρχει περιοχή στην Αθήνα στην οποία ζει η διανόηση;
Εγώ τη διανόηση την κοροϊδεύω. Δεν θεωρώ καταρχήν τον εαυτό μου διανοούμενο, όχι τουλάχιστον με τους όρους που εννοούμε τη διανόηση σήμερα. Ούτε κουλτουριάρη. Υπάρχουν περιοχές στην Αθήνα στις οποίες ζούνε στατιστικά αξιοσημείωτες μερίδες πληθυσμού που δεν νοιάζονται μόνο για το τι θα φάμε, τι θα πιούμε και τι θα αρπάξει ο κώλος μας και μια από αυτές είναι η Νεάπολη Εξαρχείων, θα έλεγα. Νομίζω εκεί έχει συγκεντρωθεί αυτός «ο λαός» - δεν θέλω να τους πω ούτε κουλτουριάρηδες, ούτε καλλιτέχνες. Αλλά αυτοί εκεί, στατιστικά, δεν είναι ας πούμε το 0,01 %, είναι το 1% ή το 2%. Κι όλοι εμείς, επειδή συχνάζουμε στα ίδια μαγαζιά, παίρνουμε θάρρος και νομίζουμε ότι είναι το 90% και χαιρόμαστε. Ενώ και σ’ αυτές τις γειτονιές, η πυκνότητα του πληθυσμού που νοιάζεται και για το πέρα από τα καθημερινά, είναι ελάχιστη. Κι αυτό το καταλαβαίνεις από τα αποτελέσματα των εκλογών ή μπες σε ένα πόρταλ με μεγάλη απήχηση και δες τα κύρια θέματα ποια είναι: η δασκάλα που έδειξε το εσώρουχό της, ο πύραυλος το παγωτό το τζάμπο, η τράπεζα με το σούπερ δάνειο που τα κάνει όλα… Γιατί τα βάζουν αυτά, είναι χαζοί; Όχι. Αυτά νοιάζουν τον κόσμο. Δεν νοιάζονται για την καινούργια ταινία του Οικονομίδη. Εγώ τα χρησιμοποιώ αυτά σαν εργαλεία στατιστικά για να δω το ενδιαφέρον του κόσμου – δεν θα πω την ποιότητα του κόσμου. Γιατί, να σου πω κάτι; Και μέσα στους κόλπους των διανοούμενων υπάρχουν και οι χειρότεροι. Από αυτούς κινδυνεύουμε. Όπως εμείς, τα παλιά κομμούνια, όταν φύγαμε από την ΚΝΕ, δεν κινδυνεύαμε από τους νεοδημοκράτες, τους δεξιούς. Όταν ήμασταν τροτσκιστές, τους Κνίτες φοβόμασταν. Τους άλλους τους ξέραμε, είχαμε διαβάσει, είχαμε αναπτύξει τα εργαλεία. Με τους δικούς μας τι γινόταν όμως; Γι’ αυτό σου λέω, από μέσα είναι το πρόβλημα. Κι αυτοί μ’ εμάς, το ίδιο πρόβλημα είχανε. Ο ένας τρόμαζε τον άλλον.
"Από τη Γη στη Σελήνη"
Η σχέση σου και η «μαθητεία» σου με τον Νίκο Κούνδουρο σε επηρεάζει σαν κινηματογραφιστή;
Άμεση σχέση με τον Κούνδουρο έχει η προηγούμενή μου ταινία, «Από τη Γη στη Σελήνη». Μεγάλου μήκους, 2-D, κινούμενο σχέδιο, φτιαγμένη όλη στο χέρι. Δεν υπάρχει άνθρωπος να το κάνει αυτό το πράγμα: Να κάτσει 5 χρόνια με τόσους συνεργάτες, με ίδια κεφάλαια, και να το κάνει. Χρησιμοποίησα φυσικά υπολογιστές αλλά τα αντικείμενα είναι σχεδιασμένα και φτιαγμένα όλα με τα χεράκια μου. Τα κούνησα, τα έστησα και τα λοιπά. Η ταινία έχει μέσα τραγούδια του Σαββόπουλου και του Ψαραντώνη οι οποίοι παίζουνε κιόλας, κάνουν ένα ηλικιωμένο ζευγάρι σαν τους γέρους του Μάπετ Σόου και όλο τσακώνονται. Και ακούγονται οι φωνές του Σταρόβα, του Λογοθέτη, του Τζώρτζογλου, του Παπαδάκη, ένας χαμός από συντελεστές. Ε, δεν υπήρχε περίπτωση εγώ να την κάνω αυτή την ταινία αν δεν είχα τον Κούνδουρο, το θηρίο, να μου πει «θα το κάνεις!».
Η καινούργια ταινία, σαν κόπος, σε σχέση με αυτή, δε συγκρίνεται. 14, 15 ώρες την ημέρα, ασταμάτητα, επί 5 χρόνια, χωρίς να έχεις την παραμικρή σιγουριά ότι θα πάρεις κάποια λεφτά, ότι θα πάει καλά. Μετά, βέβαια, έσκισε η ταινία. Παίχτηκε στο Mega, παίχτηκε στην ΕΡΤ, πήγε σε όλα τα μεγάλα φεστιβάλ του εξωτερικού, πήραμε λεφτά από το Κέντρο, πήραμε βραβεία και εντάξει, ευτυχώς δεν μπήκαμε φυλακή. Αλλά μέχρι να τελειώσει η ταινία δεν τα ξέραμε όλα αυτά. Αυτό το φιλμ με έκανε να σταματήσω το σινεμά για 5 χρόνια. Είπα όσα χρόνια δούλευα, άλλα τόσα δεν θα κάνω σινεμά, δεν αντέχω. Ασχολήθηκα με άλλα, έκανα τρεις μεγάλες εκθέσεις, μου έδωσε η Τιτάνιουμ το περίπτερο στην Art Aθήνα όλο δικό μου, μετά μου έκανε μία έκθεση η Μαρία Μαραγκού με το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Κρήτης – εκεί έκανα ένα έργο 39 μέτρα, άλλη τρέλα κι αυτή (γελώντας). Οπότε, και δεν το λέω γκρινιάζοντας, αλλά δεν υπάρχει κινηματογραφική παραγωγή εύκολη στην Ελλάδα. Δεν μπορούμε να κάνουμε σινεμά, πρέπει να το κάνουμε μόνοι μας. Έτσι έχω κάνει την εταιρεία, την Wish You Luck, που είναι η ατομική μου επιχείρηση όπου κάνω τις δικές μου παραγωγές και κάποια διαφημιστικά που αμείβομαι γιατί κάνω και κινούμενα σχέδια για διαφημίσεις.
Εγώ έχω αγαπήσει και τα βίντεο «Θεός ξεβράκωτος» με μαγείρεμα που έχεις ανεβάσει στο youtube!
Για αυτή την εκπομπή είχα πολλές ελπίδες αλλά την πάτησα πολύ άσχημα γιατί έβαλα και χρήματα εκεί. Έκανα 39 επεισόδια, όλος ο κόσμος με σταματάει και μου μιλάει για αυτά. Kαι έχουνε μόνο 1700 views το καθένα! Και αυτά είναι μπάμιες που μαγειρεύω στο σπίτι του Ψαραντώνη, γαμοπίλαφο που μαγειρεύω μαζί με τον Κούνδουρο στο σπίτι του… και μόνο τόσα λίγα views. Το πήγαμε στα κανάλια, όλοι μου λέγανε «αυτό δεν είναι εκπομπή μαγειρικής». Τι να κάνουμε. Εμείς φτιάξαμε αυτό, είμαστε πολύ «έξυπνοι και πολύ ευτυχισμένοι».
Το επόμενο σχέδιό σου τι θα είναι;
Κοίτα. Αγαπιόμαστε πολύ με τον Αντώνη Ψαραντώνη. Και είναι «πτυχίο» για μένα αυτό που λέει, ότι όλοι είναι κουζουλοί, αλλά οι δύο πιο θεοκούζουλοι της Κρήτης είναι ο Αποστολάκης ο Δημήτρης από τους Χαϊνηδες, κι ο Άγγελος ο Σπάρταλης. Για να φανταστείς, ο Ψαραντώνης τραγούδησε κι έπαιξε σε κινούμενο σχέδιο για χάρη μου· και είναι και πολύ περήφανος γι’ αυτό. Έχοντας κάνει λοιπόν ένα πορτρέτο του Αντώνη, το οποίο μάλιστα μου έκανε την τιμή να το βάλει στο σπίτι του και μάλιστα δίπλα στο πορτρέτο του αδερφού του, του Νίκου του Ξυλούρη μαζί με άλλα σπουδαία έργα όπως του Μίνου του Αργυράκη – το φέρνει λοιπόν ο διάολος και είναι ο πατέρας μου στο νοσοκομείο, όπου και πέθανε, το Πανεπιστημιακό του Ηρακλείου το οποίο είναι 10 λεπτά ακριβώς από το σπίτι του Αντώνη. Και επειδή εγώ πέρναγα άπειρες ώρες εκεί πέρα, πήγαινα το μεσημέρι και τρώγαμε. Ντρεπόμουνα και λίγο αλλά τι να κάνω; Μέρα παρά μέρα εκεί ήμουνα. Αυτό κράτησε τρεις μήνες. Τα παρατηρούσα λοιπόν όλα αυτά τα έργα εκεί και λέω «να φέρω να τα καταγράψουμε»; Η σύζυγός μου, η Αγγελική Σβορώνου, είναι σπουδαία φωτογράφος κι έχουμε εξοπλισμό, έχουμε αυτή την άνεση και τα δανείζομαι κιόλας – όχι πάντα με τη θέλησή της. Πήρα λοιπόν μία μηχανή κι ένα φόντο και άρχισα να καταγράφω τα έργα, ένα-ένα, χωρίς να βιάζομαι και ξαφνικά βρέθηκα να έχω στα χέρια μου έναν όγκο μεγάλο και μου μπήκε η ιδέα να βάλω μία ανακοίνωση στο ίντερνετ και να πω «Παιδιά, έχω πολλά έργα από τον Ψαραντώνη και θέλω να κάνω ένα βιβλίο που θα λέγεται Τα Έργα του Ψαραντώνη.» Πάνω από 200 έργα. Από τατουάζ χτυπημένα, από έργα με πλέιμομπίλ, από κεντήματα, από μπλουζάκια, πάρα πολλές ξυλογραφίες, τα πιο ευφάνταστα πράγματα, πολλές φωτογραφίες – και θα γίνει βιβλίο, «η Πινακοθήκη του Ψαραντώνη». Η ιδέα είναι: γιατί ο κόσμος ζωγραφίζει τον Ψαραντώνη; Τι είναι αυτό που τον κάνει να θέλει να τον χτυπήσει τατουάζ ενώ είναι εν ζωή; Γιατί είναι, ας πούμε, η Κρήτη; Γιατί είναι ο θεός Δίας; Γιατί είναι, ξέρω ‘γω, κρητικολαγνεία; Είναι μόδα; Όλα είμαι υποχρεωμένος να τα σκεφτώ κάνοντας μία τέτοια μελέτη. Έτσι λοιπόν το βιβλίο θα είναι μία συλλογή από έργα όπως τα έργα του Κούνδουρου στο «Μέρες με τον Νίκο» και στις άλλες σελίδες θα γράψω τα δικά μου. Ελπίζω να συνεργαστούμε πάλι με τη Ροπή που μου έβγαλε το προηγούμενο βιβλίο, αλλιώς όποιος θέλει.
Το «Μέρες με τον Νίκο» ήταν σπουδαία δουλειά.
Κάτι πολύ ενδιαφέρον με αυτό το βιβλίο: Λόγω του θέματος και λόγω της σχέσης μου με τον Νίκο και λόγω του «πικάντικου» χαρακτήρα, γιατί λέω αρκετά πράγματα μέσα, υπήρξε ενδιαφέρον από όλους σχεδόν τους εκδοτικούς οίκους. Εγώ είχα τρεις απαιτήσεις: ήθελα καλή ποιότητα στο χαρτί, για το οποίο δεν είχανε πρόβλημα, ήθελα να μην υπάρχει φωτογραφία του Νίκου στο εξώφυλλο και να μη λέει «Νίκος Κούνδουρος». Να λέει απλώς «Μέρες με τον Νίκο» και να έχει ένα έργο του. Κανείς δεν το ήθελε. Δεν το διανοούνταν καν. Μόνο η Ροπή. Οι άλλοι θέλανε να το κάνουνε πανηγύρι. Ε, όχι ρε φίλε. Το ίδιο θα γίνει και με τον Ψαραντώνη. Δεν μπορώ να εμπορευτώ τους φίλους μου. Αλλά ιδανικά θέλω να μην πληρώσω κιόλας για το βιβλίο. Με το βιβλίο για τον Νίκο μια χαρά, βγάλαμε τα έξοδά μας, λεφτά δεν έβγαλα, ούτε πλήρωσα όμως, και είναι πανάκριβη έκδοση.
Έχεις βγάλει και ένα άλλο βιβλίο παλαιότερα, τον «Ποιητή του Facebook», στο οποίο υπάρχει ένα από τα αγαπημένα μου ποιήματα, αυτό με τον πατέρα σου που αγαπούσε τη μάνα σου όπως το κακάο… (γέλια)
«Ο πατέρας μου αγαπούσε τη μάνα μου σαν το κακάο
κι εκείνη του το επέστρεφε πίσω με καρφιά στην τσέπη
και φτερωτά φιλιά.
Κι αν νομίζεις πως δεν υπάρχουν φιλιά με φτερά σαν μέλισσες
θα απατηθείς
γιατί υπάρχω εγώ κι είμαι η απόδειξη.
Και τα καρφιά που λέω δεν είναι του Χριστού ή του φέρετρου, όχι.
Είναι τα άλλα που βαστάνε τα κάδρα στους τοίχους.»
Ο «Ποιητής του Facebook» είναι κοινωνιολογικά καινοτόμος, δεν έχει ξαναγίνει αυτό. Ποιήματα που έχουν βγει στο Facebook πρώτα. Τώρα είναι μόδα να παίρνουνε ποστ διασήμων και να τα κάνουνε βιβλίο. Ο Άγγελος ο Παπαδημητρίου που πρωταγωνιστεί στην ταινία μου το έκανε με πολύ μεγάλη επιτυχία βέβαια, γιατί έχει γούστο και ασχολήθηκε, το έκανε ο ίδιος. Στο βιβλίο βάλαμε και κάποια αυθεντικά σχόλια κάτω από κάποια ποιήματα, όχι στο στιλ του Facebook, αλλά γραμμένα με γραφομηχανή. Η ιδέα ήταν ότι από τον πρώτο χρόνο του Facebook που ήμουν μέσα, κάποιοι τρελοί ανεβάζαμε ποιήματα και άλλοι τα σχολίαζαν. Με γοήτευσε η αλληλεπίδραση. Κατάλαβα από την αρχή ότι δεν μπορείς να έχεις το κύρος ενός τυπωμένου βιβλίου γιατί…
Το λέω και για τη ζωγραφική αυτό. Έχω ένα ωραίο έργο ας πούμε και πάω και το δίνω σε μία καφετέρια. Ας είναι η καλύτερη καφετέρια στον κόσμο, λειτουργεί σαν “frames”, σαν κορνίζα. Πώς είναι λοιπόν μία ακριβή κορνίζα με την οποία κάποιος ψαρώνει; έτσι και με μία ακριβή γκαλερί κάποιος ψαρώνει.
Όταν πας και το πετάξεις το ποίημα στο Facebook, και αριστούργημα να είναι του λείπει η κορνίζα. Και επομένως είναι έρμαιο της κριτικής διαφόρων. Μπορείς να ακούσεις ό,τι θέλεις. Την πραγματική αξία του αλλά και τη σαχλαμάρα του καθενός. Μπορεί να μην αξίζει κιόλας το ποίημα. Μπορεί, άμα πήρες πάρα πολλά likes, να μην αξίζει το ποίημα γιατί προκαλείς το εύκολο συναίσθημα, ξέρεις, είσαι γλύφτης. Ή μπορεί να μην πάρει likes και να βρεθείς εσύ και να μου πεις, ρε φίλε με συγκίνησες – οπότε λέω, ωπ, το λέει ο Νένες! Το κρατάω! Γιατί, του αρέσει αυτουνού που τον εκτιμώ, χέστηκα για τους υπόλοιπους. Αυτό εξερεύνησα, κάπως έτσι, με τα ποιήματα. Και μετά έκανα μία άλλη πονηριά και λέω να, τώρα θα τα τυπώσω. Όπως λέω στον πρόλογο: ποιήματα στη μορφή που είχαν οι αρχαίοι πρόγονοί τους, τα χάρτινα βιβλία.
Πέρασε τελείως απαρατήρητο το βιβλίο, καμιά κριτική δεν πήρα, κανείς δεν ασχολήθηκε ούτε με το περιεχόμενο ούτε με την έκδοση που είναι εξαιρετική, ούτε με το κοινωνιολογικό κομμάτι του ότι να, υπάρχει μία πρωτιά, ένα βιβλίο με ποιήματα ήδη δημοσιευμένα στο Facebook. Κι αυτό πριν από δέκα χρόνια.
Μαντινάδες κάνεις;
Μπα, όχι, μαντινάδες δεν κάνω. Μόνο για πλάκα. Γράφουμε καμιά φορά με τον Αποστολάκη, εκεί στου Ψαραντώνη λέμε διάφορα. Και μετά τσακωνόμαστε ποιανού είναι ποιο, ποιος είχε πρώτος την ιδέα κλπ. Μου αρέσουν οι πρόστυχες μαντινάδες πολύ. Ή αυτές που έχουνε σχέση με την τεχνολογία. Οι παράξενες.
15°
Ο Άγγελος Σπάρταλης, ο Νίκος Κούνδουρος και οι χοχλιοί μπουμπουριστοί
