Ανασκόπηση: Οι κορυφαίες ταινίες του 2017

Το 2017 είχε πολλές καλές ταινίες αλλά δεν σημαδεύτηκε από κάποια ταινία-σταθμό (αγαπημένο κλισέ) που θα χαραχτεί για πάντα στο μυαλό ή την καρδιά των σινεφίλ. Διέθετε όμως φιλμ που συζητήθηκαν, δίχασαν κοινό και κριτική, προκάλεσαν ενστάσεις και εντάσεις για την καλλιτεχνική τους αξία ή τα βραβεία που απέσπασαν.

Είναι ορατή η τάση του Χόλιγουντ τα τελευταία χρόνια να φτιάχνει φιλμ που δεν διακρίνονται μόνο από τη δράση ή τα εφέ τους. Τη χρονιά που πέρασε οι σούπερ-ήρωες περισσότερο από ποτέ είχαν να παρουσιάσουν «υποθέσεις» δίπλα στον καταιγισμό των εφέ («Spiderman, Επιστροφή στον τόπο του», «Logan») ενώ στα όσκαρ του περασμένου Φεβρουαρίου το «La La Land» (που χρονολογικά βγήκε στις αίθουσες μας στα τέλη του 2016 έναντι των περισσοτέρων ανταγωνιστών του που γνωρίσαμε μέσα στο 2017) επιβεβαίωσε την υπεροχή του χολιγουντιανού θεάματος δίπλα στην ουσία. Πάραυτα τρεις ταινίες που έπαιξαν γερά σε εκείνα τα βραβεία έλαμψαν με την αξία τους σε όλη τη διάρκεια του έτους.

Το «Πάση θυσία» του Ντέιβιντ Μακένζι διέθετε γοητεία παλιάς κοπής (με σημαιοφόρο ένα θαυμάσιο Τζεφ Μπρίτζες τυλιγμένο στην ινδιάνικη κουβέρτα του) ενταγμένη απόλυτα στο σήμερα, με τη διαπίστωση πως το ξύπνημα από το αμερικανικό όνειρο συνοδεύεται με ανεπιθύμητους πονοκεφάλους.

Το «Moonlight» ήταν μια βαριά και σκληρή ιστορία ενηλικίωσης αλλά χάρη στη σκηνοθετική δεινότητα του Μπάρι Τζένκινς κατάφερε να καθηλώσει εκτός από τους θεατές και τους εκλέκτορες των όσκαρ (βραβείο καλύτερης ταινίας με το γνωστό μπέρδεμα που έκανε άνω κάτω την τελετή), ενώ το «Μια πόλη δίπλα στη θάλασσα» του Κένεθ Λόνεργκαν ήταν μια οδυνηρή αναπαράσταση του κύκλου ζωής και θανάτου, ένα ρέκβιεμ χωρίς μεγάλες απαιτήσεις από τον εαυτό του που έφτασε πάντως στην καταξίωση χάρη και στις μετρημένες ερμηνείες των πρωταγωνιστών του.

Η ίδια τάση συναντάται και στο τέλος της φετινής διαδρομής όπου όλα δείχνουν ότι στην επόμενη ετυμηγορία της αμερικανικής Ακαδημίας των Τεχνών, ανόμοιες δημιουργίες όπως το υπερφιλόδοξο τελευταίο πρότζεκτ του Κρίστοφερ Νόλαν «Δουνκέρκη» θα συνυπάρξει με το ανεξάρτητο και ελάχιστα φιλόδοξο «Florida project» του Σον Μπέικερ, ενώ σημαδιακά φιλμ με τεράστια ιστορία και άξια συνέχεια («Blade Runner 2049» του Ντενί Βιλνέβ») μοιραία θα αφήσουν το στίγμα τους στη χρονιά έστω κι αν το περιεχόμενο τους φαίνεται να απευθύνεται σε λίγους αλλά φανατικούς.

Το αμερικανικό σινεμά στο 2017 έλαμψε πάντως και μέσω κάποιων σπουδαίων δημιουργών. Ο Μάρτιν Σκορσέζε («Σιωπή»), ο Τζιμ Τζάρμους («Πάτερσον») κι ο Στίβεν Σόντερμπεργκ («Logan lucky») στις δημιουργίες τους συμπυκνώνουν όλο το νόημα του κινηματογράφου: μια ιστορία είτε είναι απλή είτε πολύπλοκη έχει ένα κυρίως σκοπό που σχετίζεται με την ψυχαγωγία του θεατή. Και οι τρεις με τον ιδιαίτερο προσωπικό τους στυλ, το πετυχαίνουν αυτό 100%.

Στα ξεχωριστά αμερικανικά φιλμ της σεζόν σαφώς και έχει θέση το αναπάντεχο αντιρατσιστικό θρίλερ «Τρέξε» του νεοφερμένου Τζόρνταν Πιλ ενώ η ανάδειξη της γυναίκας σε ισάξιο παρτενέρ του άντρα στα φιλμ δράσης δεν σηματοδοτείται μόνο μέσω της σαρωτικής εμφάνισης της «Wonder woman» Γκαλ Γκαντότ αλλά και με τη θανατηφόρα εμφάνιση της Σαρλίζ Θερόν στην υπέροχη «Atomic blonde».

Ως συνήθως το ευρωπαϊκό σινεμά απάντησε με όπλα του την καλλιτεχνική φινέτσα, τη νοητική υπεροχή και τις ανθρώπινες ιστορίες. Οι ισπανοί έχουν βαλθεί να τελευταία χρόνια να μας αποδείξουν ότι είναι πρωταθλητές και στο σινεμά εκτός από το ποδόσφαιρο. Τα θρίλερ «Κανείς δεν μπορεί να μας σώσει» (το φιλμ του Ροδρίγο Σορογκογέν είναι μια αποκάλυψη), «Αόρατος επισκέπτης», «Οργή ενός υπομονετικού ανθρώπου» και «Μπαρ» συνδυάζουν ποιότητα, σασπένς και άποψη γύρω από μια εύθραυστη πολιτική κατάσταση που έχει για πυλώνες την οικονομική κρίση, τη θρησκεία, το μισανθρωπισμό και τη βία της καθημερινότητας.

Οι γάλλοι δείχνουν να χάνουν το τρένο της...προόδου είτε με φιλμ χολιγουντιανής αντιγραφής είτε με κουραστικές ρομαντικές μελούρες που προκαλούν χασμουρητά (αφόρητη η «Λιακάδα μέσα μου» της Κλερ Ντενί με μια ανεκδιήγητη Ζιλιέτ Μπινός που έγραψε βαρομετρικό χαμηλό στην καριέρα της και με τις υπόλοιπες κάκιστες φετινές παρουσίες της).

Μόνη εξαίρεση, το δυνατό σκηνοθετικό ντεμπούτο της Ζουλιά Ντικουρνό «Raw», που αφηγείται ένα αιματοβαμμένο χρονικό ενηλικίωσης και χειραφέτησης με οικολογικά κριτήρια και εντελώς συμπτωματικά θυμίζει μια παλιά γαλλική ταινία κανιβαλισμού, το «Trouble every day» της... Κλερ Ντενί!

Στις μεγάλες ταινίες της χρονιάς δικαιούνται να βρουν θέση το σουηδικό «Τετράγωνο» του Ρούμπεν Έστλουντ που δεν είναι μόνο ο νικητής των Κανών αλλά μια δημιουργία αρτιστίκ δύναμης, κοφτερού μυαλού και υπόγειου χιούμορ, το τουρκικό «Κρύο της Τραπεζούντας» του Μουσταφά Καρά που αφοπλίζει τον κυνισμό και την καχυποψία με όπλο της ένα βραδυφλεγή ουμανισμό που νικάει κάθε αντιξοότητα ή κακουχία και το ρωσικό «Χωρίς Αγάπη» του Αντρέι Σβιάγκιντσεφ που δείχνει με τον πιο παραστατικό τρόπο πως μια κοινωνία ιδιοτέλειας και χαμηλής ηθικής στάθμης αναπαράγει την «αρρώστια» της από γενιά σε γενιά.

Τέλος, ο χιλιανός Πάμπλο Λαραίν με το διπλό βιογραφικό χτύπημα του («Νερούδα» και «Τζάκι») δείχνει πως το ιστορικό και το προσωπικό γίνονται ένα σε μια ιδιοφυή μελέτη της πραγματικότητας για χάρη της καλλιτεχνικής δημιουργίας και μαζί με το Γιώργο Λάνθιμο - ο «Θάνατος του ιερού ελαφιού» είναι ένα έργο σπάνιας ωριμότητας- αποδεικνύουν ότι δίκαια συγκαταλέγονται στα πιο hot σκηνοθετικά ονόματα της διεθνούς σκηνής.

Το βραβευμένο στις Κάνες σενάριο των Λάνθιμου- Φιλίππου ανοίγει την ομπρέλα της θεματικής του σε μια σειρά απαιτητικών συμβολισμών (η εκδίκηση, το καθήκον, η ενοχή, η έννοια της της θυσίας, η οικογένεια, η σκοτεινή ανθρώπινη φύση) που ακολουθούν τη μία και αδιαπραγμάτευτη αλήθεια του «Ελαφιού». Το βασικό θέμα της ταινίας είναι η ευθύνη: προσωπική, επαγγελματική, γονική.

Δεν μπορούμε να ισχυριστούμε το ίδιο και για δύο άλλους αγαπημένους της κριτικής. Ο Μίκαελ Χάνεκε («Happy end») έπεσε έξω με την απόπειρα να ενισχύσει το βασανιστικό υπαρξιακό του αδιέξοδο με κωμικά βιτριολικά προσθετικά, ενώ ο ιρανός Ασγκάρ Φαραντί μοιάζει να ανακυκλώνεται στα ίδια και τα ίδια. Θέματα θεωρητικά οικουμενικά και διαχρονικά- όπως για παράδειγμα ο τελευταίος του «Εμποράκος» που κέρδισε το ξενόγλωσσο Όσκαρ- στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτα παραπάνω από μια επανάληψη της ματιάς του στο ασφυκτικό, θρησκευτικό περιβάλλον της χώρας του.