Τατιάνα Παπαδοπούλου: Συνέντευξη με τη χορογράφο και καλλιτεχνική διευθύντρια της ομάδας «Χορευτές του Βορρά» για την παράσταση «Το Κουκλόσπιτο» που ανεβαίνει στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης.
Το Σάββατο 4 Οκτωβρίου 2025, στις 21:00, το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης φιλοξενεί την παράσταση «Το Κουκλόσπιτο» από τους «Χορευτές του Βορρά», σε χορογραφία, καλλιτεχνική διεύθυνση και σκηνοθεσία της Τατιάνας Παπαδοπούλου, με τη μουσική υπογραφή του Μανώλη Φάμελλου. Πρόκειται για μια σύγχρονη ανάγνωση του έργου του Ερρίκου Ίψεν, που εξακολουθεί να συνομιλεί με την εποχή μας, φωτίζοντας ζητήματα ελευθερίας, ταυτότητας και κοινωνικών ρόλων.
Η Τατιάνα Παπαδοπούλου δεν αντιμετωπίζει το «Κουκλόσπιτο» ως θεατρικό κείμενο που απλώς «μεταφράζεται» σε χορό. Αντίθετα, το επαναπροσδιορίζει ως μια τελετουργία σωματικής έκφρασης. Οι χορευτές δεν αναπαριστούν χαρακτήρες∙ ενσαρκώνουν καταστάσεις, συγκρούσεις, επιθυμίες. Μέσα από αυτοσχεδιασμούς και έντονη σωματική έρευνα, το έργο αποκτά μια αμεσότητα που δεν χρειάζεται λέξεις. Ο θεατής δεν ακούει τη Νόρα∙ τη νιώθει.
Η Τατιάνα Παπαδοπούλου έφυγε σε ηλικία 16 ετών από τη Θεσσαλονίκη με υποτροφία στο Λονδίνο και επιστρέφοντας στα μέσα των 90s δημιούργησε τους «Χορευτές του Βορρά» - όταν ακόμα οι Σχολές Χορού στην πόλη ήταν από υποτυπώδεις έως ανύπαρκτες. Απόφοιτος της Βασιλικής Ακαδημίας Χορού του, BA Dance Education, MA in choreography and performance, καλλιτεχνική διευθύντρια των αναγνωρισμένων σχολών από το κράτος Arabesque, καλλιτεχνική υπεύθυνη του Φεστιβάλ Χορού Μotum και performers manager του TEDx Thessaloniki, πτυχιούχος της Imperial Society of Teachers of Dancing, κάτοχος του Teaching Certificate (CBTS) και Diploma in Dance Teaching Studies (DDTS) της Βασιλικής Ακαδημίας του Λονδίνου και μέλος του Διεθνούς Ινστιτούτου Χορού της Unesco, για περισσότερες από τρεις δεκαετίες προσπαθεί να διευρύνει το κοινό του νεοκλασικού και σύγχρονου χορού. Λίγο πριν η παράσταση ανέβει στη σκηνή του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης, η Τατιάνα Παπαδοπούλου -που ταυτόχρονα προετοιμάζεται για την παρουσίαση της «Commedia Divina» του Δάντη με τους «Χορευτές του Βορρά» στα 60ά Δημήτρια- απαντά για το πώς μεταμόρφωσε το κλασικό θεατρικό έργο σε μία σύγχρονη χορογραφική παράσταση.
Τι ήταν αυτό που σας ώθησε να ασχοληθείτε με το «Κουκλόσπιτο» του Ίψεν και να το μεταφέρετε στη γλώσσα του χορού;
Το «Κουκλόσπιτο» είναι ένα έργο που εξακολουθεί να μας αφορά βαθιά. Η ιστορία της Νόρας, μιας γυναίκας που διεκδικεί τη δική της φωνή και ελευθερία, είναι μια πραγματικότητα που συναντάμε και σήμερα γύρω μας. Θελήσαμε να δώσουμε νέα ζωή σε αυτήν την ιστορία. Tα συναισθήματα -η καταπίεση, η σύγκρουση, η ανάγκη να φύγεις- μιλάνε πολύ δυνατά μέσα από το σώμα. Ο χορός τα κάνει πιο άμεσα, πιο αληθινά.
Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση στο να μετατραπεί ένα τόσο κλασικό θεατρικό έργο σε μια χορογραφική παράσταση;
Το πιο δύσκολο ήταν να κρατήσουμε την ψυχή του έργου χωρίς να χρησιμοποιήσουμε το κείμενο. Έπρεπε να μεταφέρουμε όλα αυτά που θέλαμε να ειπωθούν μόνο με κίνηση. Θέλαμε ο θεατής να νιώσει την πίεση, τη σύγκρουση, την απελευθερωτική απόφαση της Νόρας - όχι να την ακούσει. Να φτιάξουμε μια παράσταση με τη δική της ταυτότητα αλλά που θα σέβεται την ουσία του πρωτότυπου.
Ο Ίψεν θεωρείται συχνά «φεμινιστής πριν την ώρα του». Πώς αποτυπώνεται το φεμινιστικό μήνυμα του έργου στη δική σας προσέγγιση;
Ο Ίψεν έδωσε φωνή σε μια γυναίκα που τολμά να σπάσει τα δεσμά της. Στη δική μας παράσταση, αυτό το μήνυμα εκφράζεται μέσα από το σώμα, την κίνηση και τη μουσική. Η Νόρα δεν είναι μόνο ένας χαρακτήρας, αλλά το σύμβολο κάθε ανθρώπου που παλεύει να βρει τη φωνή και την ελευθερία του απέναντι στις κοινωνικές συμβάσεις.
Η Νόρα είναι ένα σύμβολο. Για εσάς προσωπικά, ποιο είναι το «μήνυμα» που φέρει σήμερα, το 2025;
Για μένα η Νόρα είναι το σύμβολο του ανθρώπου που τολμά να πει «όχι» σε ό,τι τον εγκλωβίζει. Το μήνυμά της δεν αφορά μόνο τις γυναίκες· αφορά κάθε άνθρωπο που ψάχνει τον χώρο να σταθεί, να ακουστεί, να ζήσει με αλήθεια. Μου θυμίζει πως η ελευθερία έρχεται όταν βρίσκεις το θάρρος να φύγεις από το «κουκλόσπιτο» που σου έχουν φτιάξει.
Με ποιον τρόπο οι χορευτές γίνονται οι ήρωες του Ίψεν; Πώς δουλέψατε με αυτούς για να μεταφέρουν τόσο εσωτερικές συγκρούσεις;
Αρχικά δουλέψαμε μαζί με τη δραματολόγο της παράστασης την κ. Διακουμοπούλου, η οποία μάς καθοδήγησε ώστε να μείνουμε πιστοί στο πνεύμα του Ίψεν και να φωτίσουμε καλύτερα τις βαθύτερες ψυχολογικές διαστάσεις. Δεν ζητήσαμε από τους χορευτές να «παίξουν» ρόλους με την κλασική έννοια. Αυτό που δουλέψαμε ήταν να φέρουν μέσα από το σώμα τους, τα συναισθήματα και τις συγκρούσεις των χαρακτήρων. Δουλέψαμε πολύ με αυτοσχεδιασμούς και σωματικές ασκήσεις που έφεραν στην επιφάνεια τις εντάσεις. Και με αυτή τη διαδικασία οι χορευτές δεν παρουσιάζουν απλώς τον Ίψεν, τον ζουν.
Στην παράσταση ο χώρος του σπιτιού «παραμορφώνεται». Πώς το οπτικοποιήσατε αυτό σκηνογραφικά και χορογραφικά;
Το «σπίτι» στη δική μας παράσταση δεν είναι ένα ρεαλιστικό σκηνικό· είναι ένας ζωντανός χώρος που αλλάζει. Στοιχεία μετακινούνται, στενεύουν, πιέζουν. Άλλοτε θυμίζουν θαλπωρή κι άλλοτε γίνονται παγίδες, ένα περιβάλλον που πιέζει τους ήρωες. Σε αυτό έπαιξε καθοριστικό ρόλο ο σκηνογράφος μας, ο κ. Κολαλάς, που με τις ιδέες του έδωσε σχήμα σε αυτόν τον «παραμορφωμένο» χώρο. Χορογραφικά, οι ίδιοι οι χορευτές γίνονται μέρος του σκηνικού, εγκλωβίζουν, στηρίζουν ή γκρεμίζουν.
Τι ρόλο έπαιξε η μουσική του Μανώλη Φάμελλου στη διαμόρφωση της ατμόσφαιρας και της ροής της παράστασης;
Η μουσική του Μανώλη δεν συνοδεύει απλά την παράσταση· είναι βασικό κομμάτι της. Από την πρώτη στιγμή δουλέψαμε μαζί, ώστε οι ήχοι να συνομιλούν με τις κινήσεις και να δημιουργούν ατμόσφαιρες που στηρίζουν την ιστορία. Άλλοτε η μουσική είναι τρυφερή, άλλοτε σκοτεινή και πιεστική, όπως ακριβώς και η πορεία της Νόρας. Μας έδωσε ρυθμό, ένταση και στιγμές σιωπής. Η μουσική του Μανώλη έγινε η «φωνή» που συνοδεύει τους χορευτές.
Πώς συνδιαλέγεται η χορογραφία με τα σύγχρονα στοιχεία της πραγματικότητας; Υπάρχουν αναφορές στη σημερινή κοινωνία;
Η χορογραφία μας πατάει πάνω στο κλασικό έργο, αλλά δεν μένει εκεί. Μέσα από τις κινήσεις και τις εικόνες που φτιάχνουμε, περνάνε μηνύματα που αφορούν τη σημερινή κοινωνία: οι ρόλοι που μας επιβάλλονται, τα «πρέπει», η ανάγκη να ξεφύγεις. Δεν βάλαμε «μοντέρνα» στοιχεία για να φανούμε επίκαιροι, αλλά γιατί πραγματικά όσα ζει η Νόρα τότε, τα συναντάμε και τώρα. Ο θεατής βλέπει την ιστορία του 19ου αιώνα, αλλά αναγνωρίζει και τη δική του καθημερινότητα.
Το έργο μιλά για απελευθέρωση από κοινωνικά πρότυπα. Ποια κοινωνικά «κουκλόσπιτα» πιστεύετε ότι μας περιορίζουν σήμερα;
Δεν έχουν τοίχους, αλλά είναι παντού: τα στερεότυπα, οι προσδοκίες, η εικόνα που μας επιβάλλουν τα social media, το «πρέπει» να φτάνεις κάπου. Όλοι ζούμε λίγο-πολύ μέσα σε τέτοιους περιορισμούς. Το θέμα είναι να αναγνωρίσεις ποιο είναι το δικό σου «κουκλόσπιτο» και να βρεις το θάρρος να βγεις έξω από αυτό.
Πώς αντέδρασε το κοινό στην πρεμιέρα στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης; Σας έδωσε κάποια ανατροφοδότηση που σας επηρέασε;
Η ανταπόκριση του κοινού στη Θεσσαλονίκη ήταν πραγματικά συγκινητική. Στην πρεμιέρα στο Μέγαρο Μουσικής νιώσαμε ότι οι θεατές μπήκαν ολοκληρωτικά μέσα στην ιστορία, παρακολουθούσαν με προσοχή και ένταση, και στο τέλος επικράτησε θα τολμούσα να πω μία συναισθηματική φόρτιση. Αυτή η ανταπόκριση μάς μας έκανε να πιστέψουμε ότι αξίζει να ταξιδέψει το Κουκλόσπιτό μας και στην Αθήνα.
Η παράσταση είναι κατάλληλη από 12 ετών. Τι θα θέλατε να «πάρει» ένας έφηβος θεατής από το Κουκλόσπιτο;
Θα θέλαμε να φύγει με την αίσθηση ότι έχει δικαίωμα να αποφασίζει για τη ζωή του, ότι δεν χρειάζεται να χωράει σε ρόλους που του επιβάλλονται. Το «Κουκλόσπιτο» μιλάει για ελευθερία και θάρρος – κι αυτό είναι ένα μήνυμα που έχει μεγάλη αξία για έναν έφηβο σήμερα.
Στο σήμερα, όπου η εικόνα και η ταχύτητα κυριαρχούν, πώς μπορεί ο χορός να παραμείνει χώρος αμφισβήτησης και ελευθερίας;
Ο χορός είναι μια πράξη αντίστασης. Σε έναν κόσμο που τρέχει με ταχύτητα, το σώμα μας πάνω στη σκηνή φέρνει αλήθεια, συναίσθημα και ελευθερία. Μέσα από την κίνηση μπορούμε να μιλήσουμε για όλα όσα μας πιέζουν αλλά και για όλα όσα μας απελευθερώνουν.
Αν έπρεπε να συνοψίσετε την παράσταση με μία λέξη ή φράση, ποια θα ήταν;
Θάρρος για ελευθερία.
