Τρεις γενιές μαρμαρογλυπτών στο Μετς: Η οικογένεια Γεωργίου «σμιλεύει» τον χρόνο

Ανάμεσα σε καφενεία που έγιναν μπαρ και σε πολυκατοικίες που πήραν τη θέση των παλιών σπιτιών, στο Μετς υπάρχει ακόμη ένας ήχος που μοιάζει βγαλμένος από άλλη εποχή: το σμίλεμα του μαρμάρου. Στο εργαστήριο της οικογένειας Γεωργίου, τρεις γενιές συνεχίζουν να μετατρέπουν την πέτρα σε τέχνη, κουβαλώντας στις φλέβες τους την υπομονή και την ακρίβεια που ζητά το μάρμαρο.

Το χτύπημα στο καλέμι, που δίνει τον ρυθμό, με οδήγησε να μπω στο ατελιέ, εκεί που, από το 1950, ο παππούς δίδαξε τον γιο, κι ο γιος στους εγγονούς. Κι ενώ η γειτονιά αλλάζει, το εργαστήριο Γεωργίου γίνεται ξανά σημείο συνάντησης, αυτή τη φορά για τουρίστες, φοιτητές και όσους αναζητούν ένα παράθυρο στην παλιά αυθεντική Αθήνα.

«Ο πατέρας μου, Γιάννης, γύρω στο 1950 βρέθηκε στο εργαστήριο ενός καλού γλύπτη, του Ευρυδιάδη Λαμπαδίτη, από την Τήνο, και εξελίχθηκε με τη σειρά του ως ένας από τους πιο ονομαστούς πορτερίστες της εποχής του. Όταν ο δάσκαλός του αποσύρθηκε, του παραχώρησε το εργαστήριό του, στο οποίο βρισκόμαστε μέχρι και σήμερα. Ως παιδί, αρχικά είχα απορία για το πώς ένας βράχος μεταμορφώνεται σε άνθρωπο-άγαλμα. Η πρώτη μου  ανάμνηση ήταν να βλέπω τον πατέρα μου να δουλεύει ένα άγαλμα κι επειδή ήθελα να τον μιμηθώ κάπως κι εγώ πήρα ένα σφυρί κι άρχισα να το χτυπάω. Ευτυχώς δεν του έκανα ζημιά, αλλά αυτή ήταν η πρώτη μου εμπειρία με το υλικό. Αργότερα αυτή η απορία έγινε έγνοια και μεγάλο ενδιαφέρον. Στα δεκαπέντε μου πήγα σε νυχτερινό λύκειο για να δουλεύω τη μέρα στο εργαστήριο. Δεν έβλεπα άλλες εναλλακτικές πέρα από την ενασχόλησή μου με το μάρμαρο κι από τότε προσπαθώ να εμβαθύνω όσο το δυνατόν περισσότερο στον υπέροχο κόσμο της αναπαραστατικής τέχνης», λέει ο Νίκος Γεωργίου για το εργαστήριό του.

Εκεί, όπως μαθαίνω, μαθήτευσαν πολλοί μαρμαροτεχνίτες, κάποιοι εκ των οποίων αργότερα εργάστηκαν στη συντήρηση και την αποκατάσταση των μνημείων της Ακρόπολης των Αθηνών.

«Το μάρμαρο, αν το πονέσεις, δεν συγχωρεί λάθη. Ανάλογα με το πώς θα το χτυπήσεις, μπορεί να είναι σίδηρο ή βούτυρο. Η ουσία είναι να συνδιαλέγεσαι μαζί του, όχι να παλεύεις. Δουλεύουμε με το καλύτερο μάρμαρο στον κόσμο, το πεντελικό, που εξορίσει ο άνθρωπος αιώνες τώρα. Είναι δυσεύρετο και πανάκριβο, αλλά έχουμε την τύχη να βρισκόμαστε δίπλα του. Βλέπουμε τα έργα που έχουν γίνει από αυτό το υλικό, όπως ο Παρθενώνας, αλλά και το ίδιο το βουνό, που βρίσκεται σε απόσταση μιας ώρας από το εργαστήριό μας», συμπηρώνει ο κος Νίκος. Μέσα στο ατελιέ παρατηρώ ανάμεσα στα έργα τη «Νίκη» από τη Νίκη του Μαραθώνα, την Ελλάδα που στεφανώνει τον Έλληνα αγωνιστή, το άγαλμα ενός ευεργέτη από το Ατσιπόπουλο της Κρήτης και της ηθοποιού Νόνικας Γαλινέα, που πόζαραν για να φτιαχτεί η προτομή τους. 

Οι σημερινοί νέοι γλύπτες, σύμφωνα με τους γιους του κύριου Νίκου, Αλέξανδρο και Θανάση, απόφοιτοι της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών και συνεχιστές της μοναχικής αυτής τέχνης, στην πλειοψηφία τους αποφεύγουν το μάρμαρο, καθώς πρόκειται για ένα δύσκολο υλικό, που απαιτεί χρόνια για να εντρυφήσει κανείς στις δυνατότητές του ή στον τρόπο που θα το διαχειρίζεται. Την ώρα που διανύουμε τον αιώνα της ταχύτητας, οι ίδιοι επιλέγουν να κρατούν έναν ρομαντικό και παραδοσιακό τρόπο εργασίας, όπως περιγράφουν, χωρίς ηλεκτρικά εργαλεία, αλλά με σφυρί, καλέμι και αναφορές σε Πραξιτέλη, Μιχαήλ Άγγελο, Χαλεπά και Ροντέν.

«Όταν πρόκειται να φτιάξεις ένα άγαλμα, δεν πας κατευθείαν να δουλέψεις πάνω στο μάρμαρο. Πρώτα χρειάζεται να δουλέψεις σε ένα πιο μαλακό υλικό, σε πηλό για παράδειγμα, μετά γίνεται γύψινο καλούπι και μετά ακολουθεί η αντιγραφή σε μάρμαρο. Μια δύσκολη διαδικασία όπου κάθε στάδιο έχει τα δικά του μυστικά που χρειάζεται να ξεκλειδώσεις. Ο covid μάς έδωσε τη μεγαλύτερη εμπειρία στη γλυπτική, καθώς το ρίξαμε στη δουλειά και φτιάξαμε τη “Δόξα των Ψαρών” –πέντε τόνοι μασίφ μάρμαρο–, που, όταν το ολοκληρώσαμε, μεταφέρθηκε και τοποθετήθηκε στο λιμάνι του νησιού».

Για μια προτομή χρειάζονται ενάμισης μήνας δουλειά στο πρόπλασμα και άλλοι δύο στο μάρμαρο. Για ένα άγαλμα φυσικού μεγέθους χρειάζεται ένας χρόνος δουλειάς, όπως μου εξηγούν.

Kι από τις αργές, υπομονετικές κινήσεις τους, το μάρμαρο τις τελευταίες μέρες βρίσκει τον δρόμο του στις οθόνες των κινητών και γίνεται viral, όταν οι επισκέπτες του εργαστηρίου, μέσω των Airbnb Experiences, μοιράζονται φωτογραφίες και βίντεο στα social media. Η παράδοση συναντά την τεχνολογία, και η μαρμαρογλυπτική, που θεωρείται dying art, βρίσκει απρόσμενα ένα νέο κοινό.

«Πάντα θέλαμε να ανοίξουμε το εργαστήριο στον κόσμο και να συμβαδίσουμε με την εποχή, κρατώντας όμως την ταυτότητά μας. Οι τουρίστες μπαίνουν στο εργαστήριό μας και  εντυπωσιάζονται! Λένε πως πρώτη φορά βλέπουν κάτι τέτοιο ή ότι πρόκειται για το highlight του ταξιδιού τους. Ακόμα κι αν κάποιοι είναι σφιγμένοι στην αρχή, επειδή δεν ξέρουν τι να περιμένουν, τελικά φεύγουν με χαμόγελο και γράφουν πως είμαστε ένα από τα καλύτερα και πιο αυθεντικά  experiences στην Ευρώπη. Αυτό για εμάς είναι ανεκτίμητο. Στο τέλος τους δίνουμε το κομμάτι μάρμαρο που χάραξαν στο workshop – έτσι παίρνουν ένα κομμάτι Ελλάδας μαζί τους».

Κάποιοι θεωρούν πως η ανερχόμενη τάση στην τέχνη είναι τα ψηφιακά γλυπτά, τα έργα τέχνης που παράγονται από ρομπότ ή 3D printing. Τους ρωτάω αν αυτό τους δημιουργεί τυχών προβληματισμούς: «Όχι. Οτιδήποτε χειροποίητο σε έναν κόσμο που όλα θα φτιάχνονται από ρομπότ, θα έχει τη δική του μοναδική αξία. Μια μερίδα του κόσμου θα τα επιλέγει. Γι’ αυτούς δουλεύουμε».