«Inspire Project 2023: Ένταση. Σενάρια μέλλοντος και άλλες ιστορίες» και «Χρόνος Μέλλοντας. Έργα από τις συλλογές του MOMus-Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης».
Στέκομαι ενώπιον των εννιά πολύχρωμων χαπιών που απαρτίζουν το έργο Tomorrow’s Remedy της Χριστίνας Γιασεμίδου: «Με την πρόοδο της τεχνολογίας και της ιατρικής, τα χάπια είναι σταθερά στο προσκήνιο ως ακόμα πιο ισχυρά εργαλεία. Μπορείς να φανταστείς έναν κόσμο όπου θα μπορούσες να παίρνεις ένα μόνο χάπι που είναι προσαρμοσμένο στις ατομικές σου ανάγκες; Θα υπάρχει χάπι γι’ αυτό. Θέλεις να είσαι ευτυχισμένος για πάντα; Αυτό είναι λίγο υπερβολικό, αλλά με την πρόοδο της τεχνολογίας και τις ιατρικές επιτυχίες, οι δυνατότητες φαίνονται απεριόριστες. Ετοίμασε τον εαυτό σου να καταπιείς λίγη επιστήμη και να ζήσεις έναν ολοκαίνουριο κόσμο ευεξίας ή πιθανών κινδύνων».
Tomorrow’s Remedy της Χριστίνας Γιασεμίδου
Η Χριστίνα Γιασεμίδου είναι μια από τους 40 νέους εικαστικούς, που με επικεφαλής τους προσκεκλημένους καλλιτέχνες Μιχαήλ Καρίκη και Albert Barquet-Duran, μέσα από τη ζωντανή διαδικασία των εργαστηρίων του Inspire Project 2023, καταθέτουν έργα, εκδοχές και προβληματισμούς περί του μέλλοντος, από όπου και αν προέρχεται και οπότε καταφθάσει. Κι εγώ περιπλανιέμαι ανάμεσα στα βίντεο, τις ζωγραφικές και τις εγκαταστάσεις του φετινού Inspire, που, δέκα χρόνια μετά την πρώτη του εμφάνιση (ξεκίνησε το 2012), συνεχίζει να ψάχνεται και να σκέφτεται out of the box προσκαλώντας νέους καλλιτέχνες να δράσουν και να εκφραστούν.
Στη φετινή, ας την αποκαλέσουμε πανηγυρική, δεκάχρονη εκδοχή του, η σκέψη, ο προβληματισμός και η θεματική του Inspire περιστρέφεται γύρω από το Μέλλον. Σε προγραμματική συνεργασία με την Έδρα UNESCO on Futures Research και το Millennium Project, ο μέσος και ανεξοικείωτος θεατής μαθαίνει πως υπάρχει επιστήμη που ερευνά το μέλλον. Προς επίρρωση των παραπάνω, ορίστε και ο Επαμεινώνδας Χριστοφιλόπουλος σε τριπλό ρόλο: από τη μια, ο Χριστοφιλόπουλος είναι κάτοχος της παραπάνω έδρας, από την άλλη, είναι και ο πρόεδρος του Μητροπολιτικού Οργανισμού Μουσείων και Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης, και σαν να μην έφθαναν όλα αυτά, δεν αρνείται και τον ρόλο που προσωπικού μου ξεναγού, όταν του προτείνω να περιηγηθούμε μαζί ενώπιον του Inspire 2023.
Επαμεινώνδας Χριστοφιλόπουλος
Το φετινό πρότζεκτ με τίτλο «Ένταση. Σενάρια μέλλοντος και άλλες ιστορίες» ξεκίνησε μετά από ένα στοχευμένο workshop περί του αύριο, που ο Χριστοφιλόπουλος παρέθεσε στους καλλιτέχνες που δήλωσαν συμμετοχή. Ένα workshop που το πέρας του ήταν στην ουσία και η πιστολιά του αφέτη, μιας και μετά από αυτό καλλιτέχνες και επιμελητές άρχισαν να πράττουν από κοινού.
«Η ιδέα για το φετινό θέμα ξεκίνησε από την Αρετή Λεοπούλου, επιμελήτρια στο MOMus, όταν συναντηθήκαμε πριν από 3 χρόνια, στο Reworks Agora 2019, όπου εγώ παρουσίαζα την έρευνα του Millennium Project για το 2050 και ο Albert Barqué-Duran παρουσίαζε πειράματα δημιουργίας ζωγραφικής και μουσικής σε συνθήκες μηδενικής βαρύτητας. Οι συζητήσεις για την έκθεση ξεκίνησαν αμέσως, ωστόσο, η πανδημία ανέβαλε αρκετές φορές το έργο».
Να σημειώσω εδώ πως η καλλιτεχνική πρακτική του Albert Barqué-Duran δημιουργεί δυναμικές εμπειρίες που ωθούν τα όρια της ανθρώπινης αντίληψης, εξερευνά τις διαστάσεις της διάδρασης μεταξύ ανθρώπου και μηχανής και χωρικής τέχνης και ασχολείται με κοινωνικά και υποθετικά σενάρια. Συνλειτουργώντας με τον εικαστικό στοχαστή Μιχαήλ Καρίκη και την Αρετή Λεοπούλου, οι τρεις τους κατεύθυναν τους καλλιτέχνες να εμπλουτίσουν τα κυρίαρχα και τα δευτερεύοντα αφηγήματα και να προσφέρουν νέες προσωποκεντρικές και συλλογικές αφηγήσεις και οράματα.
Ο λόγος, όμως, και πάλι στον Επαμεινώνδα Χριστοφιλόπουλο. Στεκόμαστε ενώπιον του έργου του Άγγελου Damis, μια τοιχογραφία από ξυλομπογιές σε χαρτί, με τίτλο «Σελίδα από το ημερολόγιο ενός αρχαιολόγου-2023»: «Στο Arizona State University, στο πλαίσιο της σειράς εκδηλώσεων "Emerge", που ξεκίνησε το 2012, καλλιτέχνες και επιστήμονες εξερευνούν από κοινού το μέλλον, ενώ η έδρα της UNESCO για την έρευνα του μέλλοντος στην Ελλάδα σε συνεργασία με το Middlesex University διερεύνησε τη χρήση μεθόδων δράματος για τη λειτουργία ενός εργαστηρίου μελλοντικής παιδείας για ασυνόδευτους ανηλίκους (Senna, 2019). Βασισμένο σε αυτή την ιδέα, το INSPIRE 2023 διερευνά νέους δρόμους συνεργασίας μεταξύ τέχνης και έρευνας τους μέλλοντος. Χρησιμοποιώντας ως πηγή έμπνευσης τα 3 σενάρια για το 2050 που συνέταξε το Millennium Project, σχεδιάστηκε ένα ολοήμερο συμμετοχικό εργαστήριο, όπου οι καλλιτέχνες χρησιμοποίησαν εργαλεία προόρασης για να εξερευνήσουν διαφορετικά μέλλοντα και έμαθαν να αναζητούν χρήσιμες ιδέες στο περιθώριο. Έτσι, στο πλαίσιο του εργαστηρίου μέλλοντος, οι καλλιτέχνες κατανόησαν τον τρόπο με τον οποίο ο καθένας οραματίζεται το μέλλον με διαφορετικό τρόπο, ταξιδεύοντας σε ένα από τα τεταρτημόρια του Polak, εντόπισαν μεγατάσεις/τάσεις/αδύναμα σήματα/μαύρους κύκνους, δημιούργησαν εναλλακτικά μελλοντικά σενάρια χρησιμοποιώντας τα αρχέτυπα του Dator και δημιούργησαν τον μελλοντικό τους εαυτό παίζοντας ένα διάσημο σουρεαλιστικό παιχνίδι. Το εργαστήριο είχε διάρκεια μία ημέρα, ενώ περίπου 50 συμμετέχοντες, καλλιτέχνες, επιμελητές και εκπαιδευτικό προσωπικό, χωρίστηκαν σε δύο ομάδες και δύο πανομοιότυπα εργαστήρια υλοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια δύο διαδοχικών ημερών. Από την πρώτη στιγμή, πριν από τρία χρόνια, όταν ξεκίνησαν οι προετοιμασίες για αυτή τη συνεργασία, υπέφερα από μεγάλο άγχος και διάφορους φόβους. Μια φοβία για το αν θα βρίσκαμε μια κοινή γλώσσα για να μιλήσουμε και να συνεργαστούμε με τους καλλιτέχνες. Μια φοβία για το αν οι καλλιτέχνες και οι επιμελητές θα ήταν έτοιμοι να δεχτούν μια τέτοια "παρέμβαση" στη διαδικασία της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Μια φοβία για το αν το εργαστήριο μελλοντικών εξελίξεων θα είχε ουσιαστικό αντίκτυπο στους καλλιτέχνες, αναγνωρίσιμο στα έργα τέχνης που θα δημιουργούνταν στο τέλος της συνεργασίας. Πρέπει να παραδεχτώ ότι τα αποτελέσματα αυτού του πειράματος ήταν εξαιρετικά. Η συντριπτική πλειονότητα των καλλιτεχνών δημιούργησε εμπνευσμένες εικόνες διαφορετικού μέλλοντος ή περιέγραψε συναισθήματα που προκαλούν συζήτηση. Οι νέοι καλλιτέχνες συμμετείχαν πλήρως στο εργαστήριο για το μέλλον, ενώ οι δύο επικεφαλής καλλιτέχνες συμμετείχαν επίσης ενεργά και αγκάλιασαν αυτή τη συνεργασία μεταξύ τέχνης και “επιστήμης"».
Όλα τα παραπάνω συμβαίνουν στα άνωθεν του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, όμως να που το μέλλον καταλαμβάνει ολόκληρο το οίκημα, καθώς η βόλτα μας με τον Επαμεινώνδα Χριστοφιλόπουλο μεταφέρεται στο ισόγειο. Και εδώ, εν είδει διαλόγου με το Inspire Project 2023, τρέχει ο «Χρόνος Μέλλοντας», μια έκθεση με έργα από τις συλλογές του Μουσείου.
Βιββέτα Χριστούλη, Χωρίς τίτλο, 2002, Κατασκευή 252x195x35 εκ. Δωρεά της καλλιτέχνιδας (2003) MOMus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης
Με θέματα όπως η τεχνολογία, η επιστήμη, η μνήμη και ο χρόνος, μέσα από την οπτική Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών και οργανωμένη σε ενότητες όπως η ροή του χρόνου, το καινούργιο, το άγνωστο, το φαντασιακό, το ονειρικό και τα νέα υλικά, η έκθεση είναι εντυπωσιακή. Οι Θοδωρής Μάρκογλου και Κατερίνα Σύρογλου, ιστορικοί της τέχνης και επιμελητές του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, μαζί με το Loopo Sudio, που επιμελήθηκε τον αρχιτεκτονικό και γραφιστικό σχεδιασμό, παρουσιάζουν μια εντυπωσιακή μελλοντολογία, με εργαλεία έργα και ιδέες που μπορεί να έρχονται από το παρελθόν, όμως πιστέψτε με, ένας Στίβεν Αντωνάκος, ένας Κουλεντιανός, μια Όπι Ζούνη ή ένας Νίκος Κεσσανλής, ψυχές του χθες, μπορεί και να ισοδυναμούν με δέκα νεοσσούς του σήμερα ο καθένας τους. Μα ας το σταματήσω εδώ για να μην κόψω τα φτερά της νιότης.
Κατερίνα Σύρογλου και Θοδωρής Μάρκογλου
Σούμα: τέτοια ωραία και τέτοια καλά συμβαίνουν το φετινό καλοκαίρι στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και αξίζει να περάσετε για μια πρόβα μέλλοντος από το ευαγές, που βρίσκεται πάντα εντός της Διεθνούς Έκθεσης, γιατί ποιος ξέρει, μπορεί σε κάποιον κοντινό χρόνο οι εξωγήινοι να το απαγάγουν και να το φυτέψουν στην Ανδρομέδα.
