Η Εθνική Οδός του Αχιλλέα Ραζή

Περπατώντας στη Σκουφά ένας πίνακας που απεικονίζει τη βιομηχανία ζυμαρικών Ήλιος, στo 11 χλμ. ε.ο. Αθηνών-Λαμίας, σε κάνει να σταματήσεις και να συλλογιστείς τις φορές που έχεις διασχίσει αυτό τον δρόμο. 

Μπαίνοντας στην Γκαλερί Σκουφά συναντάς κι άλλες εικόνες από την Εθνική Οδό, όπως ένα αυτοκίνητο σταματημένο στα διόδια τη στιγμή που ο οδηγός βγάζει το χέρι και πληρώνει καθ' οδόν για κάποιον προορισμό.

∆εν είναι παράξενο που παρότι δίνει το στίγµα και τον τίτλο της έκθεσης –Εθνική Οδός– η θεµατολογία συµπληρώνεται από εικόνες κάποιας επαρχιακής πόλης – θα µπορούσε να είναι ο τόπος µου ή ο τόπος σου εκεί που θα οδηγήσει το ταξίδι.

Για πολλούς από τους κατοίκους της πρωτεύουσας, η επαρχία είναι ο κόσµος από τον οποίο προερχόµαστε και από τον οποίο αποδράσαµε, αλλά και αυτός που επισκεπτόµαστε συχνά, ίσως για αυτό τα έργα γεννούν µια νοσταλγία, οικειότητα ή και αµφιθυµία. Αλλά και σε όσους απλώς έχουν ταξιδεύψει σε αυτή την άλλη Ελλάδα, που δεν είναι η Αθήνα και τα νησιά του Αιγαίου, οι πίνακες  της «Εθνικής Οδού» δηµιουργούν έναν (ανα)στοχασµό για το πώς µοιάζει η ελληνική επικράτεια σήµερα. ∆εν είναι οι εικόνες που θα βάζαµε σε µια διαφήµιση του ΕΟΤ για να προβάλουµε τη χώρα µας – όµως είναι η χώρα µας, όπως έρχεται από το παρελθόν σε µια συνέχεια στο παρόν. ∆εν είµαστε περήφανοι για αυτές, δεν είναι η βιτρίνα, η φροντισµένη όψη, αλλά η τετριµµένη και ασυνάρτητη, η χτισµένη χωρίς σχέδιο και αισθητική πάνω σε χαλάσµατα ωραίων κτιρίων που ευχόµαστε να µην είχαν γκρεµιστεί – πόσο πιο όµορφη θα ήταν η Ελλάδα τότε! Μόνο που η ταυτότητα της νέας µας ελληνικότητας χτίστηκε µέσα από αντιφάσεις και ανορθολογισµούς, ενίοτε µέσα από κακό γούστο, είναι κοµµάτι του ελληνικού τοπίου οι παρυφές των πόλεων όπως απλώθηκαν σβήνοντας άτσαλα τα όρια του αστικού ιστού.

Από την άλλη –σε κάνουν να σκεφτείς τα έργα της Εθνικής Οδού– ίσως η οµορφιά δεν είναι αντικειμενική ιδιότητα των πραγµάτων αλλά το προσωπικό µας βλέµµα σε ό,τι µας εµπλέκει και ό,τι µας συγκινεί.

Ναι, δεν είναι όµορφες οι πολυκατοικίες που βλέπουµε στα έργα, όµως στο πρώτο πρωινό ή στο απογευµατινό φως αποκτούν µια ποιητικότητα – και είναι κι όλη αυτή η ζωή που υπονοείται πίσω από µπαλκόνια και φωτισµένα παράθυρα. Τα φυτεµένα γήπεδα ποδοσφαίρου στις παρυφές της πόλης µοιάζουν παράταιρα ανάµεσα στα κυπαρίσσια και εντάσσουν κάπως αδέξια στην εξοχή την ανθρώπινη δραστηριότητα – µα και την έξαψη του παιχνιδιού. Τα περίπτερα που δεσπόζουν σε περίοπτη θέση σαν φάροι από το παρελθόν –στην πλουµιστή τους εκδοχή– υπόσχονται ότι θα ικανοποιήσουν παιδικές επιθυµίες. Και στις αλάνες µε τα χόρτα που απλώνονται µπροστά από γκρίζα κτίρια τριγυρνάει κάνοντας σούζες µε το ποδήλατό του ένας νεαρός – κι ας γεννάει µια θλίψη.

Το πανηγύρι µε τις πεσµένες πλαστικές καρέκλες µοιάζει παρακµιακό – αλλά µε µια υποψία χαράς για τους παρευρισκόµενους. Και στη φωτογραφία του γάµου, νύφη και γαµπρός, κουµπάροι και κουνιάδοι, µε low class αισθητική, ποζάρουν τρυφερά – οι άνθρωποι της επαρχίας δεν υποφέρουν από µοναξιά όπως οι άνθρωποι των µεγαλουπόλεων. Με τρυφερότητα είναι ζωγραφισµένες και οι γυναίκες που πίνουν τον καφέ τους σε µια καντίνα φορώντας το µαγιό τους, παχουλές και ακοµπλεξάριστες σε πανδαισία χρωµάτων – δεν βρίσκονται σε παραλία, απολαµβάνουν όµως;

Ο θεατής µπορεί να δώσει έµφαση στη µελαγχολία των εικόνων ή να εστιάσει στο ότι η ανθρώπινη παρουσία μοιάζει να εξανθρωπίζει την ασχήµια και το µεσογειακό φως να πριµοδοτεί ένα αίσθηµα αισιοδοξίας – ως εδώ, όλα καλά. Ή µήπως είναι απλώς η ιδέα της συµφιλίωσης, η ανακούφιση που νιώθουµε όταν κάτι το αποδεχόµαστε µε τις αντιθέσεις του, όταν µας αρέσει όπως είναι κι όχι σε µια ωραιοποιημένη του εκδοχή;

Σκέψεις, λίγο προσωπικές, λίγο κοινωνιολογικές, που γεννάει η απρόσµενη συνάντηση στη Σκουφά ενός κατοίκου της µεγάλης πόλης µε τον κόσµο της επαρχίας. Έναν κόσµο όχι όσο εκσυγχρονισµένο και όµορφο όσο θα θέλαµε αλλά ολοζώντανο, που ένα νήµα της ύπαρξής µας µάς συνδέει µαζί του – κι αν αφεθούµε µας γοητεύει, αν δεν είµαστε υπερόπτες, αν το βλέµµα µας ασκηθεί να ανακαλύπτει την οµορφιά εκεί που υπάρχει.

Ιστορίες από την Ελλάδα του σήµερα και από την Ελλάδα των παιδικών µας χρόνων, όπως επιβιώνουν στο παρόν, σαν µια ηθογραφία από στιγµιότυπα που έχουν µια παράξενη ησυχία – όπως το ταξίδι στην Εθνική Οδό. Βλέποντας την έκθεση θυµήθηκα κάτι που µου είχε πει για το έργο του ο ζωγράφος Γιώργος Ρόρρης – ότι θα είναι ευχαριστηµένος αν, στο µέλλον, βλέποντας τους πίνακές του λένε «να, κάπως έτσι ήταν οι Ελληνίδες της εποχής εκείνης». Νοµίζω ότι η «Εθνική Οδός» του Αχιλλέα Ραζή το πετυχαίνει αυτό ήδη στο παρόν βάζοντάς µας να σκεφτούµε: Να, (και) κάπως έτσι είναι η Ελλάδα σήµερα.

Δείτε περισσότερες πληροφορίες για την έκθεση «Εθνική Οδός» του Αχιλλέα Ραζή στο City Guide της Athens Voice