Εικαστικα

Ξαναγέννηση: Η κυπριακή τέχνη επιστρέφει στην Αμμοχώστου

Έργα που εγκλωβίστηκαν σε ιδιωτικές συλλογές στην κατεχόμενη Αμμόχωστο εκτίθενται στην Κρατική Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης – ΣΠΕΛ

Χρύστα Ντζάνη
2’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ

219 έργα Κυπρίων και Ελλαδιτών εμβληματικών καλλιτεχνών επιστράφηκαν και εκτίθενται για πρώτη φορά από το 1974 στη Λευκωσία.

Χρειάστηκε ένας χρόνος για να ταυτοποιηθούν τα έργα και τρεις μήνες, ελέω καραντίνας, για να ανοίξει η έκθεσή τους για το κοινό. Μα από τις 16 Ιουνίου, 219 σπουδαία έργα τέχνης –ανάμεσά τους και κομμάτια που φέρουν την υπογραφή των Κόντογλου, Τσαρούχη, Μόραλη, Χατζηκυριάκου-Γκίκα- που μετά το 1974 εγκλωβίστηκαν σε ιδιωτικές συλλογές στην κατεχόμενη Αμμόχωστο, εκτίθενται στην Κρατική Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης – ΣΠΕΛ στη Λευκωσία, η οποία, σαν από σημάδι της μοίρας, στεγάζεται στην οδό Αμμοχώστου.

Τα έργα είχαν εντοπιστεί σε ιδιωτικές κατοικίες, ατελιέ, πινακοθήκες και βιβλιοθήκες της Αμμοχώστου, η οποία ως το ’74 υπήρξε –μεταξύ πολλών άλλων- το επίκεντρο της καλλιτεχνικής δραστηριότητας στο νησί. Συλλέχθηκαν επιμελώς από φιλότεχνους Τουρκοκύπριους και φυλάχθηκαν για δεκαετίες προκειμένου να επιστραφούν στους νόμιμους κατόχους τους. Η ύπαρξη και διάσωσή τους αποκαλύφθηκε στην ελληνοκυπριακή πλευρά πριν από δύο περίπου χρόνια, στο πλαίσιο των συναντήσεων της Δικοινοτικής Τεχνικής Επιτροπής για τον Πολιτισμό. Μετά από πολλές διαβουλεύσεις, συμφωνήθηκε η επιστροφή τους, με την παράλληλη παράδοση στην τουρκοκυπριακή κοινότητα οπτικοακουστικού υλικού σχετικά με την τουρκοκυπριακή κοινότητα από το αρχείο του ΡΙΚ.

Η έκθεση, που φέρει τον τίτλο «Ξαναγέννηση», από το ομώνυμο έργο του εμβληματικού Κύπριου εικαστικού Γεώργιου Πολυβίου Γεωργίου, περιλαμβάνει 219 έργα που χαρακτηρίζονται ως πολύ μεγάλης αξίας και αντιπροσωπευτικά της νεότερης πολιτιστικής Ιστορίας της Κύπρου, που πηγάζουν κυρίως από την πολύτιμη συλλογή της Δημοτικής Πινακοθήκης Αμμοχώστου. Ανάμεσά τους βρίσκονται έργα των μεγαλύτερων Κυπρίων ζωγράφων όπως του Γ.Π. Γεωργίου, του Διαμαντή, του Κάνθου, του Κάσιαλου, του Χριστόφορου Σάββα, του Νίκου Νικολαΐδη, του Στέλιου Βότση, του Μ. Χατζηδημητρίου κ.ά. Ξεχωρίζουν επίσης 41 έργα από όσα είχε κρατήσει στο εργαστήριό του, στην οδό Ερμού της Αμμοχώστου, ο ίδιος ο εμβληματικός Γεώργιος Πολυβίου Γεωργίου, μεταξύ των οποίων τα περίφημα «Κύπρια Έπη» και «Η Ξαναγέννηση της Κύπρου», τα οποία αποτυπώνουν όχι μόνο την εικαστική δραστηριότητα στο νησί, αλλά και την ίδια την Ιστορία της Κύπρου. Στα διασωθέντα έργα συγκαταλέγονται εξάλλου έργα μερικών από τους κορυφαίους σύγχρονους Έλληνες ζωγράφους που φιλοξενούνταν στη Δημοτική Πινακοθήκη Αμμοχώστου, όπως των Κόντογλου, Τσαρούχη, Μόραλη, Χατζηκυριάκου-Γκίκα κ.ά., υπενθυμίζοντας, όπως ανέφερε ο Κύπριος Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού στα εγκαίνια, «την ενότητα του εθνικού πολιτιστικού χώρου».


«Η επιστροφή των 219 έργων τέχνης από την τουρκοκυπριακή στην ελληνοκυπριακή κοινότητα είναι για μένα ό,τι πιο θετικό έχει συμβεί από το 1974 και ελπίζω να δημιουργήσει μια καινούργια δυναμική για την επανένωση του τόπου μας. Είναι θεωρώ σημαντικό να μη δούμε αυτήν την πράξη σαν ένα τέλος, αλλά ως μία αρχή, μια κίνηση με μεγάλο συμβολισμό, η οποία, σε ένα κάποιο βαθμό και μέσω της τέχνης, μας φέρνει αντιμέτωπους με το βεβαρημένο παρελθόν μας και τους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσαμε να το επαναδιαπραγματευθούμε», δήλωσε σε συνέντευξή του στον Φιλελεύθερο ο Γιάννης Τουμαζής, μέλος της Τεχνικής Επιτροπής για τον Πολιτισμό, ο οποίος ανέλαβε την ταυτοποίηση των έργων και την επιμέλεια της έκθεσης. Ο ίδιος περιγράφει πώς, καθώς σκάλιζε στα ηλεκτρονικά αρχεία τα σημάδια της ταυτότητάς τους, αποκαλυπτόταν μπροστά του η ομορφιά των έργων, αλλά και η ίδια η ιστορία τους. Πολλά από τα έργα είχαν, για παράδειγμα, ακόμα πάνω τη λευκή πλαστική εκθεσιακή πινακίδα της Δημοτικής Πινακοθήκης Αμμοχώστου. Για άλλα υπήρχαν φωτογραφικά τεκμήρια από το σπίτι-ατελιέ του Γεωργίου, άλλα τα είχε εντοπίσει σε ντοκιμαντέρ του ΡΙΚ εκείνης της εποχής, ενώ κάποια τα ταυτοποίησαν οι ίδιοι οι καλλιτέχνες που είναι εν ζωή, όπως ο Σέργιος Σεργίου, η Ρέα Μπέιλυ, ο Γιώργος Κοτσώνης, η Μαρία Τούρου κ.ά. Ανάμεσα στα έργα ξεχωρίζουν και 24 κομμάτια του Στέλιου Βότση που επέστρεφαν από έκθεση στο Λονδίνο και εγκλωβίστηκαν στο λιμάνι της Αμμοχώστου λόγω της εισβολής. Η έκθεση θα διαρκέσει έως τα μέσα Οκτωβρίου.