Εικαστικα

Οι καλλιτέχνες που δεν σταματά η καραντίνα

Μέσα στο απόλυτο off, η εικαστική όαση του Onassis AiR κάνει το προγραμματισμένο της open call.

Έρρικα Ρούσσου
5’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ

Ο διευθυντής του Onassis AiR, Ash Bulayev, μιλά στην ATHENS VOICE για το πώς οι καλλιτέχνες του προγράμματος δουλεύουν και ας μένουμε σπίτι

Παύση. Αν ήθελε κάποιος να περιγράψει την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε το τελευταίο διάστημα τότε δύο κάθετες παύλες τοποθετημένες αντικριστά συνθέτουν την καταλληλότερη εικόνα. Είμαστε σπίτι. Μένουμε σπίτι. Αλλά δεν πρέπει να νιώθουμε σπίτι. 

Alaa Ghosheh © Myrto Katsimicha

Σύσσωμος ο καλλιτεχνικός κόσμος -ο οποίος ανήκει στις πιο πληγείσες από τον κορωνοϊό κατηγορίες- έσπευσε να γίνει digital. Με καλή διάθεση και με όποιο μέσο διέθετε. Και πάλι όμως, δεν είναι το ίδιο. Και δεν θα είναι ποτέ μιας και οι παραστατικές ειδικά τέχνες υπάρχουν εκεί έξω για να μπορούμε να γευόμαστε το αλμυρό δάκρυ τους, να νιώθουμε το σφίξιμο στο στομάχι από την αγωνία τους, να χειροκροτάμε ενώ τα δάχτυλά μας αγγίζουν τα ιδρωμένα αυτιά τους. 

Και κάπου εδώ, μέσα στο όλο δυσοίωνο σκηνικό του «τι θα γίνει τώρα» έρχονται οι εικαστικοί που συμμετέχουν σε ένα πρόγραμμα όπως το Onassis AiR του Ιδρύματος Ωνάση. Για τους οποίους μαθαίνουμε ότι ο κορωνοϊός και η όλη παραπάνω παύση δεν τους έχει αγγίξει. «Είχαμε ξεκινήσει ήδη τα local residencies των καλλιτεχνών που είχαν επιλεχθεί στα open calls οπότε αποφασίσαμε να μην τα σταματήσουμε. Μιλάμε εβδομαδιαία με τους καλλιτέχνες. Λόγω της κατάστασης, οι καλλιτέχνες παγκοσμίως αλλά και στην Ελλάδα συγκεκριμένα είναι οι πιο επηρεασμένοι. Μας λένε πόσο σημαντικό είναι το γεγονός ότι έχουν με κάτι να ασχοληθούν αυτήν τη στιγμή».

Τον Ash Bulayev, καλλιτεχνικό διευθυντή του προγράμματος Onassis AiR του Ιδρύματος Ωνάση τον συνάντησα διαδικτυακά με τη βοήθεια της -διάσημης πλέον- πλατφόρμας του Zoom. Ήταν σε ένα παλιό νεοκλασικό της οδού Φρυνίχου στην Πλάκα, το έχει αγοραστεί από το Ίδρυμα Ωνάση και διαμορφωθεί έτσι ώστε να υπάρχει άπλετος χώρος για δημιουργία στις ομάδες καλλιτεχνών που θα φιλοξενηθούν εκεί. Δίπλα του είχε τη συνεργάτιδά του στο πρόγραμμα Νεφέλη Μυρωδιά. Και οι δύο ήταν πολύ χαρούμενοι που το όλο εγχείρημα δεν διακόπηκε λόγω κορωνοϊού.  

Καλλιτέχνες που δεν νιώθουν άπραγοι
«Εμείς προσπαθούμε να μην πάμε στο digital domain ούτε να μεταφέρουμε πράγματα εκεί πρώτον για να στηρίξουμε εμπράκτως το έργο των καλλιτεχνών, δεύτερον για να έχουν οι άνθρωποι κάτι να κάνουν και τρίτον, για να πληρώνονται γι αυτό που κάνουν» θα πει ο Ash. Έπειτα θα πάρει το λόγο η Νεφέλη για να εξηγήσει ότι «Μαζί με την Μυρτώ Κατσιμίχα που ήταν στα πρώτα residencies και τώρα την πήραμε στην ομάδα μας, διοργανώνουμε την ερευνητική διαδικασία των καλλιτεχνών και έτσι το υλικό που θα παραχθεί θα είναι προσβάσιμο στο κοινό». 

Στο Πρόγραμμα Critical Practices το οποίο ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2020 έχουμε μια πλήρους απασχόλησης και διάρκειας τριών μηνών συνάντηση επαγγελματιών του πολιτισμού που ζουν και εργάζονται στην Ελλάδα, συμμετέχουν την άνοιξη του 2020, η περφόρμερ και συγγραφέας Γιώτα Αργυροπούλου, ο χορευτής, περφόρμερ και δημιουργός Άρης Παπαδόπουλος και η Γαλλίδα ανεξάρτητη σχεδιάστρια και καλλιτεχνική διευθύντρια Laure Jaffuel. Στο (Inter)National Residency Program 2019/20, το πρόγραμμα του AiR για καλλιτέχνες, επιμελητές ή δημιουργικούς επαγγελματίες που διαθέτουν ένα συγκεκριμένο ερευνητικό ερώτημα και θέλουν να το αναπτύξουν περαιτέρω, συμμετέχουν: το καλλιτεχνικό ντουέτο Young Girl Reading Group (YGRG) (Dorota Gawęda και Eglė Kulbokaitė), η Γαλλίδα χορογράφος Emilie Pitoiset, η εικαστικός Fiona Banner, η καλλιτέχνης Arshia Fatima Haq, o Καναδός εικαστικός Ryan Ferko και ο καλλιτέχνης Ιλάν Μανουάχ.

Το open call για το «Σχολείο των Αέναων Δοκιμών» άνοιξε (μέχρι τις 24/04)
«Μετά την πρώτη επιτυχημένη χρονιά του, το ετήσιο πρόγραμμα καλλιτεχνικής φιλοξενίας και έρευνας του Ιδρύματος Ωνάση στην Αθήνα φιλοξένησε και έδωσε αφορμή για έρευνα και δημιουργία σε μια κοινότητα καλλιτεχνών, επιμελητών και επαγγελματιών του χώρου των τεχνών, από την Αθήνα έως το Δελχί και από το Λος Άντζελες και τον Καναδά έως την Παλαιστίνη, το Onassis AiR ανακοινώνει τη δεύτερη χρονιά του με ένα νέο κάλεσμα», έτσι ξεκινάει η ανακοίνωση της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση προς όλους τους ενδιαφερόμενους καλλιτέχνες.

«Το Open call που βγάλαμε για το “Σχολείο των Αέναων Δοκιμών” είναι κάτι που δουλεύουμε από τον Σεπτέμβριο και που το κάνουμε για πρώτη φορά. Η λογική του είναι ότι αποφασίσαμε κάπως να συγκεντρώσουμε όλη μας την ενέργεια σε αυτό το πρόγραμμα που συνδυάζει πολλά φορμά και σίγουρα το ήθος των προηγούμενων προγραμμάτων μας» εξηγεί η Νεφέλη. «Στο πρώτο τρίμηνο έχουμε καλέσει ως συντονίστρια την Υπατία Βουρλούμη για να ασχοληθεί με τη θεματική των ταυτοτήτων και στο δεύτερο τρίμηνο που θα ξεκινήσει την Άνοιξη του 2021 έχουμε καλέσει τον James Bridle ο οποίος είναι οικολόγος και θα ασχοληθεί εκτενέστερα με όλο αυτό το κομμάτι που ονομάζουμε σήμερα οικολογία», συμπληρώνει ο Ash. Και τονίζει κάτι εξαιρετικά σημαντικό: «Έχουμε πει ότι για την περίοδο 2020-2021 τα open calls μας θα αφορούν σε καλλιτέχνες που βρίσκονται κυρίως στην Ελλάδα. Ωστόσο το τι ακριβώς θα γίνει έχει να κάνει με αυτούς που θα επιλεχθούν και θα δουλέψουν με την Υπατία και τον James». 

Η διαδικασία της επιλογής στο πρώτο call
«Καλέσαμε τέσσερις ανθρώπους εκτός Ελλάδος και εντελώς διαφορετικούς με το Ίδρυμα και τους κάναμε ζευγάρια. Το κάθε ζευγάρι έβλεπε μόνο τις ερωτήσεις και τις απαντήσεις που έδιναν οι καλλιτέχνες. Δεν ήξερε κανείς το φύλο, την κατάρτιση των συμμετεχόντων. Όταν ήρθαν πια στην Αθήνα αυτοί οι άνθρωποι είδαν ποιους έχουν εν τέλει προεπιλέξει. Το ενδιαφέρον είναι ότι όλοι οι γνωστοί καλλιτέχνες ή επιμελητές που έκαναν αίτηση, κόπηκαν στον πρώτο γύρο. Από 21 ανθρώπους έχουμε μόλις 3 άντρες» περιέγραψαν μαζί Νεφέλη και Ash συμπληρώνοντας ο ένας τον άλλο. 

Όσα πρέπει να γνωρίζουν οι επίδοξοι συμμετέχοντες του φετινού open call
Το ανοιχτό κάλεσμα συμμετοχής για το Onassis AiR (Artists-in-Residence) 2020/21 (Το σχολείο των Αέναων Δοκιμών) προσκαλεί, από τις 30 Μαρτίου έως τις 24 Απριλίου (17:00 ώρα Ελλάδας), καλλιτέχνες, designers, επιμελητές, ακτιβιστές, κολεκτίβες, παιδαγωγούς που αψηφούν το ακαδημαϊκό κατεστημένο, νομικούς, δημιουργούς περφόρμανς, οικονομολόγους, σκηνοθέτες, φιλοσόφους και άλλους επαγγελματίες που ενδιαφέρονται, για μια κοινή διερεύνηση δύο θεματικών, τις οποίες το πρόγραμμα θεωρεί επείγον να διερευνήσει τον δεύτερο χρόνο ύπαρξής του. Το Φθινόπωρο (από Σεπτέμβριο έως Δεκέμβριο 2020) προσκαλεί τους ενδιαφερόμενους να στοχαστούν και να δημιουργήσουν με θέμα έμπνευσης τις ταυτότητες (Identities Annihilated).

Το πρόγραμμα απευθύνεται σε άτομα οποιασδήποτε ηλικίας, με ή χωρίς ακαδημαϊκούς τίτλους, που ζουν στην Ελλάδα ή οπουδήποτε στον κόσμο – αλλά που να μπορούν να βρίσκονται στην Αθήνα στο χρονικό διάστημα του προγράμματος. Οι ενδιαφερόμενοι πρέπει να είναι σε θέση να επιδείξουν εκτενή ενασχόληση στο πλαίσιο της πρακτικής τους με το ένα από τα δύο ερευνητικά θέματα που θα διερευνηθούν το 2020/21, να επιζητούν τη συλλογική έρευνα και συνύπαρξη με τους άλλους συμμετέχοντες χωρίς ιεραρχικές δομές και να επιθυμούν να εργαστούν σε ένα μη ομοιογενές συλλογικό περιβάλλον, που θα περιλαμβάνει ομάδες επαγγελματιών από διαφορετικούς κλάδους και πρακτικές. Κάθε συμμετέχων θα λάβει ερευνητική αμοιβή ύψους 2.500 ευρώ.

Η δομή του κάθε προτεινόμενου ερευνητικού θέματος για το Φθινόπωρο του 2020 και την Άνοιξη του 2021 θα καθοριστεί σε μεγάλο βαθμό από τους ίδιους τους συμμετέχοντες, οι οποίοι θα επιλεγούν για καθένα από τα δύο Movements που συγκροτούν κάθε κύκλο.

Κάθε Movement (δύο ανά περίοδο) θα αποτελείται από πέντε (5) έως έξι (6) συμμετέχοντες, οι οποίοι θα εμπλακούν σε μια εντατική περίοδο συλλογικής μελέτης και διερεύνησης διάρκειας έξι (6) εβδομάδων. Ο καθένας καλείται να φέρει το δικό του «εργαλείο», υπό τη μορφή της τρέχουσας πρακτικής του και της έρευνας που προτείνει, η οποία θα πρέπει να ασχολείται σαφώς με μια από τις προτεινόμενες ερευνητικές θεματικές, με επείγοντα και οργανικό τρόπο. Η γλώσσα εργασίας των ερευνητικών ομάδων και για τις δύο περιόδους είναι τα αγγλικά.

© Myrto Katsimicha

«How do you make something public»: Η συνεργασία με την Καλών Τεχνών 
Με το χαμόγελο να ξεφεύγει από τα μάγουλά του και να αγγίζει απαλά τα αυτιά ο Ash με ενημερώνει και για ένα ακόμα πρότζεκτ που τον κάνει να νιώθει υπερήφανος: «Κάναμε μια τριετή συνεργασία με την Σχολή Καλών Τεχνών και συγκεκριμένα με τον καλλιτέχνη Νίκο Αρβανίτη όπου θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε τη θεματική του “how do you make something public”. Την προηγούμενη χρονιά έγινε το open call προς όλους τους μαθητές της Καλών Τεχνών και αυτήν την χρονιά -ελπίζουμε ότι θα γίνει προς τα τέλη Ιουνίου- θα έχουμε ένα αντίστοιχο δεύτερο open call προσανατολισμένο πιο πολύ προς τον ήχο». 

Οι φόβοι του «όλα digital» 
Η συζήτηση πήγε προς τη μεταφορά έργων, εκθέσεων, παραστάσεων στο διαδίκτυο. «Φοβάμαι ότι δυστυχώς η μεταφορά στο digital χάνεται όταν παρουσιάζεται στο ευρύ κοινό με αυτόν τον light τρόπο. Δεν μπορεί το ευρύ κοινό να φανταστεί τι συνέβαινε όντως πάνω στη σκηνή όταν υπήρχε live» θα πει ο Ash. 

Το Reshape Network
«Είμαστε μέλη ενός ευρωπαϊκού δικτύου που λέγεται “reshape network” το οποίο έχει κάνει πέντε ομάδες εργασίας αποτελούμενες από 8 άτομα η καθεμία. Καλέσαμε ως partner αυτού του δικτύου οκτώ ομάδες και ξεκινήσαμε κάποιες διαδικτυακές συναντήσεις μαζί τους. Ξεκινάμε μια συζήτηση πάνω στο πώς προσαρμοζόμαστε για την επόμενη μέρα. Είναι μια πολύ καλή εποχή για συνέργειες. Είναι η πιο σημαντική στιγμή για να βρούμε τρόπους να μοιραζόμαστε και να επικοινωνούμε τα resources μας» θα συμπληρώσει αμέσως μετά η Νεφέλη. 

Το υστερόγραφο- τροφή για σκέψη του Ash 
«Dont treat the artists as children. Πρέπει να σταματήσουμε να φερόμαστε υποκριτικά απέναντι στους καλλιτέχνες. Είναι σημαντικό να μαθαίνουμε τις ανάγκες τους και να χτίζουμε με βάση αυτές».