Οι αρχιτέκτονες πίσω από την Ανάπλαση της Νέας Παραλίας Θεσσαλονίκης, ίσως το μοναδικό ελληνικό έργο που διεκδικεί με αξιώσεις το φετινό βραβείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Σύγχρονη Αρχιτεκτονική - Mies van der Rohe 2015.
H ανάπλαση της Nέας Παραλίας της Θεσσαλονίκης είναι μια εξαιρετικής αρχιτεκτονικής πρόταση που απέσπασε πρόσφατα το βραβείο της Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτονικής (UIA) για «Δημόσιους χώρους φιλικούς και προσβάσιμους σε όλους», που έχει ήδη βραβευτεί από το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής και μόλις πριν λίγες μέρες από τον Σύλλογο Αρχιτεκτόνων ως το καλύτερο έργο διαμόρφωσης δημόσιου χώρου της τελευταίας τετραετίας 2011-2014. Μια μοναδική αστική αφήγηση, λειτουργική και ατμοσφαιρική, που ξαναέβαλε στον «πολιτιστικό» χάρτη και στη διεθνή αρχιτεκτονική συζήτηση τη Θεσσαλονίκη, ισότιμο συνομιλητή του παράκτιου μετώπου της Βαρκελώνης, του Τορόντο και του παλιού λιμανιού της Μασσαλίας. Μιλήσαμε με τους αρχιτέκτονες του έργου με αφορμή την υποψηφιότητα για το φετινό βραβείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Σύγχρονη Αρχιτεκτονική - Mies van der Rohe 2015.
Η απόληξη του κρηπιδώματος της παραλίας, ένα γραμμικό ξύλινο κατάστρωμα από bangkirai, τονίζει το όριο ξηράς και θάλασσας / Ανάπλαση Νέας Παραλίας / Θεσσαλονίκη
Ποιες είναι οι αντιδράσεις του κόσμου; Πολύ συχνά ακούμε ότι το μεγαλύτερο βραβείο έχει δοθεί από τους κατοίκους της Θεσσαλονίκης. Είναι γεγονός ότι η αποδοχή του κόσμου ήταν απρόσμενη και μερικές φορές αναρωτιόμαστε αν είναι πραγματικότητα. Ένας πολύ αξιόλογος αρχιτέκτονας μας είπε ότι η ταυτόχρονη αποδοχή κοινού και ειδικών είναι κάτι ιδιαίτερα σπάνιο για τα ελληνικά δεδομένα.
Φωτογραφία του Θεόδωρου Καρανίκα, βραβείο στον διαγωνισμό ερασιτεχνικής φωτογραφίας Paraliazo των Φίλων της Νέας Παραλίας με τίτλο «η Νέα Παραλία έγινε καινούργια»
Η ανάπλαση αυτή έδωσε στη Θεσσαλονίκη μια νέα αστική ταυτότητα, ένα πολύ χαρακτηριστικό city branding που τη βάζει μέσα στις «πόλεις που θέλεις να επισκεφτείς». Μπορεί η σύγχρονη αρχιτεκτονική να δώσει ώθηση και στον τουρισμό;
Η σύγχρονη αρχιτεκτονική μπορεί να εκπαιδεύσει τον κόσμο. Μπορεί να δώσει ερεθίσματα για αισθητική αναβάθμιση μεγάλων περιοχών αξιοποιώντας το κεκτημένο και διεκδικώντας το καλύτερο. Ο δημόσιος χώρος είναι ό,τι πιο σημαντικό υπάρχει σε ό,τι αφορά στις «πόλεις που θέλεις να επισκεφτείς». Η Βαρκελώνη είναι το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αυτής της εμπειρίας που αξιοποιήθηκε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Ο δήμος πρότεινε θαλάσσιες στάσεις και ακτοπλοϊκές γραμμές στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης και εσείς πισίνες μέσα στη θάλασσα, κάτι που πολύ πετυχημένα έχει γίνει στο Βερολίνο. Θα μπορούσε η Θεσσαλονίκη να ανοιχτεί περισσότερο μέσα στο νερό;
Η θάλασσα της Θεσσαλονίκης, ο Θερμαϊκός κόλπος, «κατοικείται» σε πολύ μεγάλο βαθμό από τα κάθε είδους φορτηγά πλοία που περιμένουν για φορτοεκφόρτωση, μικρές πλωτές νησίδες. Συχνά ζηλεύουμε αυτούς που στο πρωινό τους ξύπνημα αντικρίζουν την πόλη από τη θάλασσα. Μας αρέσει πολύ επίσης το αυστηρό γραμμικό όριο της Παλιάς και Νέας Παραλίας, η απόλυτη αντίθεση μεταξύ στερεού και ρευστού τόπου.
Μονοκατοικία στην Άνω Πόλη, Θεσσαλονίκη
Η πρότασή σας αναδεικνύει το κενό. Το βλέμμα αποτυπώνει μια δυναμική γραμμικότητα και ταυτόχρονα αγκαλιάζει έναν ανοιχτό ορίζοντα σε επαφή με το νερό. Αν ήταν να μιλήσουμε κινηματογραφικά, το έργο αυτό μου θυμίζει σκηνές από ταινίες του Αγγελόπουλου: άπλετος χρόνος, ηρεμία, πρωινή ομίχλη, υγρασία, οικείος τόπος, μικρές σημειακές παρεμβάσεις σε ανθρώπινη διάσταση, αληθινή σχέση ουρανού και θάλασσας. Τα σχέδιά σας αποπνέουν μία συνειδητή μελαγχολία και μια αστείρευτη ευαισθησία. Ποια είναι η σχέση σας με τον κινηματογράφο, εκτός του ότι εδώ και κάποια χρόνια σχεδιάζετε τις εφήμερες κατασκευές για το Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης;
Μεταξύ αρχιτεκτονικής και κινηματογράφου υπάρχει μία προφανής σχέση. Σε ό,τι αφορά στην ορολογία, η αρχιτεκτονική συχνά δανείζεται το κινηματογραφικό λεξιλόγιο. Από την άλλη, στον κινηματογράφο η αρχιτεκτονική συχνά υπηρετεί την αφήγηση. Η πόλη, το αστικό τοπίο, οι τοίχοι, οι κάθε είδους χώροι και τα κτίρια συνδράμουν στην αφήγηση. Η αρχιτεκτονική πολύ συχνά παίζει ένα σημαντικό ρόλο. Ο αρχιτεκτονικός χώρος, στατικός σε σχέση με τους ηθοποιούς, δεν χρησιμεύει μόνο ως σκηνικό, συχνά βγαίνει έξω από το κάδρο, διηγείται μία ιστορία και παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο.
Ianos - Αλυσίδα Πολιτισμού, Αθήνα
Ποια είναι τα ποιοτικά εκείνα χαρακτηριστικά που δημιουργούν ενδιαφέροντες δημόσιους χώρους;
Ο δημόσιος χώρος πρέπει να είναι δημοκρατικός. Απευθύνεται σε όλους και οφείλει να απαντάει στις προσδοκίες του κάθε πολίτη. Ταυτόχρονα πρέπει να είναι ένας τόπος που κουβαλάει την ιστορία του αλλά και τη συλλογική μνήμη. Οι στιλιστικές ασκήσεις απευθύνονται κυρίως σε μία κακώς εννοούμενη δημοσιότητα, χωρίς ποτέ να μπορούν να δημιουργήσουν έναν τόπο οικείο, έναν τόπο αυθεντικό.
Εντυπωσιάζομαι κάθε φορά με τη μαχητικότητά σας, βλέποντάς σας να υπερασπίζεστε το δημόσιο χώρο της πόλης σας, διεκδικώντας με σθένος τα αυτονόητα σε μια χώρα που απαξιώνει συνεχώς τους αρχιτέκτονες.
Ως αρχιτέκτονες αλλά και ως πολίτες έχουμε χρέος να προστατεύσουμε την πόλη, το δημόσιο χώρο και τη σωστή αρχιτεκτονική. Πιστεύουμε ότι ο διαρκής αγώνας σε όλες τις φάσεις για την υλοποίηση ενός έργου είναι προϋπόθεση για την επιτυχία του. Στη Θεσσαλονίκη μετά από πολύ αγώνα καταφέραμε να έχουμε ένα ρόλο τεχνικού συμβούλου της επίβλεψης, κάτι που έγινε για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Είναι αδιανόητο τα έργα να υλοποιούνται χωρίς τους εμπνευστές τους.
Μια ενδιαφέρουσα πρόταση για πισίνες μέσα στη θάλασσα στη Νέα Παραλία Θεσσαλονίκης
Το λιμάνι του Πειραιά μοιάζει εγκαταλελειμμένο. Τι προτείνετε για την αξιοποίησή του;
Τα λιμάνια ως τόποι εφήμερης παραμονής έχουν συχνά πολλά προβλήματα. Είναι πάντα τόποι γοητευτικοί αλλά αποτελούν, αναγκαστικά, οριοθετημένες νησίδες μέσα στις πόλεις. Είναι κατ’ εξοχήν «ετεροτοπικοί» χώροι, για να θυμηθούμε τις αναφορές του Φουκό. Ο Πειραιάς είναι ένα μεγάλο λιμάνι που υποδέχεται καθημερινά μεγάλο πλήθος ταξιδιωτών, με ιδιαίτερες ανάγκες που πρέπει να ικανοποιηθούν σε χρόνο και χώρο περιορισμένο και οριοθετημένο. Γι’ αυτό τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της περιοχής πρέπει να φανταστούμε περάσματα ανάμεσα στη μεταβατικότητα και την κατοίκηση – έστω την προσωρινή. Μην ξεχνάμε ότι ο τόπος αυτός είναι, για πολλούς ταξιδιώτες, η πρώτη εικόνα της πόλης και αυτό μπορεί να αξιοποιηθεί ώστε να δημιουργήσει ενδιαφέρουσες χωρικές αφηγήσεις και διαμορφώσεις. Θεωρούμε βέβαια δεδομένη την αναγκαιότητα σύνδεσης, συμπληρωματικότητας και συνομιλίας του λιμανιού με τον περιβάλλοντα αστικό ιστό και την πόλη.
Ο κήπος που περιβάλλει το Θησαυροφυλάκιο της Τράπεζας της Ελλάδος στη Θεσσαλονίκη διατηρεί τη μνήμη του φυσικού περιβάλλοντος εμπλουτίζοντάς το με φυτά της ελληνικής φύσης
Λάβατε μέρος στο Rethink Athens, στον Ευρωπαϊκό Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό για την ανασυγκρότηση του κέντρου της Αθήνας με άξονα την Πανεπιστημίου, κερδίζοντας μάλιστα έπαινο. Πόσο τελικά αφορά τους Αθηναίους ένα τέτοιο μεγαλεπήβολο έργο, τη στιγμή που έχουν αφεθεί στην τύχη τους ολόκληρες γειτονιές και το κράτος αδιαφορεί για τη συντήρηση του υφιστάμενου δημόσιου χώρου, βλέπε Πεδίο του Άρεως;
Μόνο αν πρόκειται για ένα έργο γενικότερης ανασυγκρότησης θα μπορούσαμε να έχουμε ελπίδες βελτίωσης του δημόσιου χώρου και της καθημερινότητας των πολιτών. Η ανάπλαση της Πανεπιστημίου, της Ομόνοιας και κάποιων άλλων πολύ περιορισμένων περιοχών δεν μπορεί από μόνη της να εξασφαλίσει το ζητούμενο. Ακόμα και για την επιλογή της Πανεπιστημίου θα μπορούσε κάποιος να έχει επιφυλάξεις, πόσο μάλλον και για την επιλογή μίας μελέτης που αντιμετωπίζει επιδερμικά τα προβλήματά της. Όσο για την Ομόνοια, η πραγματικότητα είναι ακόμα πιο δύσκολη. Είναι μία «πονεμένη ιστορία» και η αποτυχία μιας ανάπλασης εκεί θα ήταν καταστροφική.
Ζείτε στη Θεσσαλονίκη. Ποια είναι τα αγαπημένα σας μέρη και ποια σημεία της Αθήνας επισκέπτεστε όταν έρχεστε;
Τα ιστορικά κέντρα των πόλεων είναι πάντα αγαπημένος προορισμός. Περιοχές που συμπυκνώνουν το «πνεύμα» κάθε πόλης, που αφηγούνται με τον καλύτερο τρόπο αυτό που αναζητούμε. Στην Αθήνα, επιπλέον του ιστορικού κέντρου, αγαπημένος προορισμός είναι οι περιοχές που συνυπάρχουν τα επάλληλα επίπεδα της πόλης ή ακόμα περιοχές με ετερόκλητες χρήσεις.
Bernard Cuomo
Είστε οι αρχιτέκτονες πίσω από τα βιβλιοπωλεία ΙΑΝΟΣ. Τι βιβλία ξεφυλλίζετε και τι μουσική ακούτε σχεδιάζοντας;
Η απόλυτη σιωπή είναι ένα από τα χαρακτηριστικά του γραφείου μας. Μία ήσυχη γειτονιά στην Άνω Πόλη της Θεσσαλονίκης, σε ισόγειο όροφο, τα πουλιά μάς συνοδεύουν την άνοιξη και το καλοκαίρι όταν οι πόρτες είναι ανοιχτές. Το χειμώνα ο πιο χαρακτηριστικός ήχος είναι αυτός του νερού της βροχής που κινείται «καταρρακτωδώς» στις έντονες βροχοπτώσεις. Όσο για τα βιβλία και τα βιβλιοπωλεία η σχέση μας είναι πολύ στενή, είναι το αγαπημένο διάλειμμα-απάντηση στην κούραση της καθημερινότητας.
Πρόδρομος Νικηφορίδης
Πόσο επηρεάζει ο «τόπος» την αρχιτεκτονική σας και ποιοι οι κοινοί σας «τόποι» μεταξύ Ελλάδας και Γαλλίας;
Ο τόπος και ο άνθρωπος είναι τα κυρίαρχα ερεθίσματα για την αρχιτεκτονική μας, η οποία συμμετέχει στη σχέση της ανθρώπινης δράσης και του τόπου, προσπαθώντας να διαμορφώσει τα δύο μέλη αυτής της σχέσης. Ο τρόπος με τον οποίο θα διαμορφωθεί και θα βιωθεί το τοπίο θα είναι το αποτέλεσμα της αρχιτεκτονικής. Όσο για τους κοινούς μας τόπους, αυτοί είναι συμπληρωματικοί και καθόλου ανταγωνιστικοί.
Υπάρχει κάποιος αρχιτέκτονας που εκτιμάτε ιδιαίτερα;
Ο Tadao Ando και o Peter Zumthor είναι μόνο δύο από τους αρχιτέκτονες που μας «συγκινούν». Κάποια έργα, παρότι ανώνυμα, μπορούν εξίσου να μας «συγκινήσουν». Η συγκίνηση είναι ένα πολύ σημαντικό συναίσθημα στην αρχιτεκτονική και για αυτό επιμένουμε στο αρχιτεκτονικό έργο. Αυτή η συγκίνηση είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την εμπειρία του χώρου και τη σχέση με το περιβάλλον.
13°
