Τζόναθαν Κόου: Η χθεσινή ομιλία του Bρετανού συγγραφέα στη Στέγη
«Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 η ιδέα της συναδέλφωσης των εθνών, εκπεφρασμένη στην παράξενη κατασκευή του Atomium, που ανεγέρθηκε στις Βρυξέλλες το 1958, με αφορμή την πρώτη διεθνή έκθεση τεχνολογίας μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου, εξέφραζε μια ρομαντική, σχεδόν αφελή πίστη: τα παιχνίδια της κατασκοπείας και ο Ψυχρός Πόλεμος είχαν ήδη διεισδύσει στην έκθεση, δείχνοντας μιαν εντελώς διαφορετική πραγματικότητα». Έτσι περιέγραψε χθες το απόγευμα, στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, ο Άγγλος μυθιστοριογράφος Τζόναθαν Κόου το περιβάλλον εντός του οποίου εξελίσσεται η δράση του βιβλίου του “Expo 58”, που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πόλις σε μετάφραση Μαργαρίτας Ζαχαριάδου.
Συνομιλώντας με τη Μαριλένα Αστραπέλλου, στο πλαίσιο του κύκλου εκδηλώσεων «Λέξεις και σκέψεις», ο Κόου είπε πως το βιβλίο του είχε σχεδιαστεί αρχικά ως μέρος μιας σειράς μυθιστορημάτων τα οποία θα είχαν στο κέντρο τους μια πολυπρόσωπη οικογένεια. Το θέμα είναι σε ποιον τόπο θα στήνονταν τα σκηνικά της πλοκής: «Έψαχνα κάτι το οποίο θα με παρακινούσε να γράψω για το τέλος της δεκαετίας του 1950. Αυτό που δεν βρήκα στην Αγγλία, το βρήκα στο Βέλγιο και στη Διεθνή Έκθεση, όπου τοποθέτησα τους βρετανικούς μου χαρακτήρες. Η αντίθεση ανάμεσα στον ιδεαλισμό και τον ρεαλισμό αποτελεί τον πυρήνα του “Expo 58”: αυτό που συμβαίνει στην πράξη δεν ανταποκρίνεται ποτέ σε αυτό που νομίζουμε ότι πρόκειται να συμβεί».
Το μυθιστόρημα του Κόου είναι η ολιγόμηνη περιπέτεια στις Βρυξέλλες ενός υπαλλήλου της Κεντρικής Διεύθυνσης Πληροφοριών του Ηνωμένου Βασιλείου. Ο Τόμας Φόλεϊ, που καταφτάνει στο Βέλγιο για να αναλάβει χρέη επόπτη του βρετανικού περίπτερου στη Διεθνή Έκθεση, είναι μπουχτισμένος από τη συζυγική ζωή και έτοιμος για δυνατές συγκινήσεις. Όλα, όμως, θα πάνε ανάποδα και ο Τόμας θα μπλέξει τόσο με Βρετανούς όσο και με Σοβιετικούς κατασκόπους, που θα αποδειχθούν μεγάλος κίνδυνος για την οικογένειά του στην Αγγλία, ενώ την ίδια ώρα θα δυναμιτίσουν κάθε ερωτική του προσπάθεια στα παρασκήνια της έκθεσης. Ο Κόου θα βρει εδώ την ευκαιρία να δείξει την ουτοπία της υπερεθνικής ενότητας (οι πάντες ανταγωνίζονται τους πάντες στην πολυδιαφημισμένη συνάντηση των εθνικών αντιπροσωπειών), αλλά και να ξηλώσει διακριτικά την εθνική περηφάνια της χώρας του με έναν ήρωα ο οποίος θα αργήσει πολύ να καταλάβει τα αισθήματά του, καθώς και τα αισθήματα που τρέφουν οι άλλοι για τον ίδιο.
«Σήμερα το αίσθημα κυριαρχεί παντού στη δημόσια σκηνή της Βρετανίας» είπε ο Κόου στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών: «Δεν ίσχυε το ίδιο στη δεκαετία του 1950. Οι ήρωές μου αρνούνται να διερευνήσουν τα αισθήματά τους και δεν ρωτούν ποτέ για τα αισθήματα των τρίτων. Ο πρωταγωνιστής μου θα υποχρεωθεί επιπλέον να μάθει κατά τη διάρκεια της παραμονής στον χώρο της έκθεσης πως η ζωή είναι πολύ διαφορετική από αυτό που φαίνεται σε μιαν εποχή όπου όλα θα ξεκινήσουν από την αρχή: από την πρώτη διείσδυση των μεταναστών στην Ευρώπη μέχρι τις κοσμογονικές αλλαγές στο ραδιόφωνο, στην τηλεόραση και στο θέατρο».
Θέλει κάτι να υπαινιχθεί ο συγγραφέας του ‘’Expo 58’’ για το παρόν; «Όταν έπιασα να γράφω το βιβλίο σκεφτόμουν ένα ιστορικό μυθιστόρημα όπου θα έπρεπε να αναπαραστήσω τη γλώσσα και τις συνήθειες του καιρού του, ξεχνώντας το σήμερα. Στην πορεία κατάλαβα ότι το ιστορικό μυθιστόρημα μιλάει για κάποιες ανθρώπινες σταθερές που υπερβαίνουν τον χρόνο αναφοράς του. Κι αυτό είναι παρήγορο γιατί μας βοηθάει να σκεφτούμε πως οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε στις ημέρες μας δεν είναι πρωτοφανείς κι έχουν ξαναπαρουσιαστεί στο παρελθόν».
Το ‘’Expo 58’’ είναι μια λεπτή κωμωδία που ελέγχει η νοοτροπία των ανθρώπων και τους κατεστημένους θεσμούς , χωρίς, όμως, να θέλει να καταδικάσει και να απαξιώσει τους ήρωές του. Ο Κόου μίλησε χθες για το βρετανικό κατεστημένο που επανδρώνεται από τα πανεπιστήμια του Κέμπριτζ και της Οξφόρδης και για τις κάθετες ταξικές διαιρέσεις της αγγλικής κοινωνίας οι οποίες δεν έχουν υποχωρήσει μέχρι και τις ημέρες μας κατά το παραμικρό: «Το βιβλίο μου δεν είναι σάτιρα, αλλά κωμωδία. Η σάτιρα θέλει να κατεδαφίσει. Σκοπός της κωμωδίας είναι να παίξει με τους παραλογισμούς του κοινωνικού της περίγυρου. Υπάρχει μεγάλη κωμική παράδοση στην Αγγλία: από τα μυθιστορήματα του Χένρι Φίλντινγκ μέχρι το κλίμα το οποίο επικρατεί κατά τη δεκαετία του 1960 στον Τύπο. Εκείνο που κάνει πάντοτε η κωμωδία είναι να ξεθεμελιώνει το κατεστημένο».
12°
