Περιφερόμουν διακριτικά στους διαδρόμους της νέας βιβλιοθήκης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών. Αφού διαπίστωσα ότι οι καλλιτέχνες περπατούν μάλλον αργά, θυμήθηκα ότι όχι μόνο δεν έχω ιδέα από τέχνη, αλλά και κανένα σχετικό ταλέντο. Στο δημοτικό στη ζωγραφική μουτζούρωνα με όλα τα χρώματα μια κόλα χαρτί, καμάρωνα το αποτέλεσμα και τέλος το υπέγραφα. «Αφηρημένη τέχνη» έλεγε η δασκάλα κι έβαζε σε όλους μας δέκα.
Η νέα βιβλιοθήκη της ΑΣΚΤ, η οποία είναι η αρχαιότερη και πληρέστερη βιβλιοθήκη τέχνης στην Ελλάδα, δεν μοιάζει καθόλου με τα ερείπια που αποτελούν την πρόσοψη της σχολής στην οδό Πειραιώς. Αποτέλεσμα της δουλειάς των αρχιτεκτόνων Σουζάνας και Δημήτρη Αντωνακάκη, καταλαμβάνει ένα χώρο 4.700 τ.μ. σε δύο ορόφους, με τα υλικά που κυριαρχούν να είναι ο πωρόλιθος, το μπετόν, το ξύλο και το μάρμαρο. Διαθέτει, επίσης, διάσπαρτα μικρά αναγνωστήρια, ένα μικρό αμφιθέατρο στον πρώτο όροφο και ένα αίθριο στον πρώτο.
Κινούμενος χωρίς να κάνω κιχ, και αφού περιεργάστηκα για κάμποση ώρα μια φοιτήτρια η οποία στο τέλος πέρασε από δίπλα σα να ήμουν αόρατος, έπεσε το μάτι μου σε ένα τεράστιο τόμο. Το εξώφυλλό του ήταν από δέρμα και τα φύλλα του κίτρινα. Το είχε γράψει κάποιος Γάλλος τη δεκαετία του 1870 και αυτό το αντίτυπο πρέπει να ήταν μια επανέκδοση. Προσπάθησα να τον φανταστώ: Θα ήταν πάμφτωχος και μποέμ, θα ζούσε σε μια μικρή σοφίτα του Παρισιού και όποτε έβρισκε τίποτα δανεικά θα τα έπινε στα καπηλειά. Τουλάχιστον η καταξίωση ήρθε μετά θάνατον και ο τόμος αυτός που βρισκόταν μπροστά μου ίσως κάποια ημέρα να τράβηξε την προσοχή των ζωγράφων Νίκου Κεσσανλή, Δημήτρη Μυταρά, Παναγιώτη Τέτση, κάποιων εκ των σπουδαίων εικαστικών που φοίτησαν εδώ.
«Ξέρεις, οι εικαστικοί συνήθως λειτουργούν διαφορετικά σε μια βιβλιοθήκη. Μπαίνουν χωρίς να ψάχνουν κάτι συγκεκριμένο και μπορεί να τους τραβήξει την προσοχή οτιδήποτε, το βιβλίο που άφησε ο προηγούμενος ή ο τρόπος με τον οποίο έτυχε να δημιουργηθεί μια στοίβα από πέντε δέκα βιβλία» λέει η Μαρίνα Κομπολύτη, αναπληρώτρια διευθύντρια της Βιβλιοθήκης.
Η Βιβλιοθήκη, η οποία είναι προσβάσιμη για όλους αλλά δανειστική μόνο για την ακαδημαϊκή κοινότητα, διαθέτει περίπου 65.000 τίτλους βιβλίων, 410 τίτλους περιοδικών, από τα οποία τα 65 κυκλοφορούν και σήμερα, 5.000 τόμους οπτικοακουστικού υλικού κ.ά. Στην πλειονότητά της αφορά την τέχνη, αλλά καλύπτει και άλλες θεματικές ενότητες, όπως φιλοσοφία, λογοτεχνία, ποίηση, μουσική, κινηματογράφος κ.ά. Διατηρεί, ακόμη, το ιστορικό αρχείο της Σχολής από το 1867 έως το 1975, που περιλαμβάνει και τα μαθητολόγια. «Μια φορά είχε έρθει μια κυρία, η γιαγιά της οποίας πέθανε σε προχωρημένη ηλικία. Ψάχνοντας τα πράγματά της, ανακάλυψε ένα δελτίο φοίτησης της γιαγιάς, κάπου στις πρώτες δεκαετίες του 1900, και ήρθε να ψάξει. Και όντως, η γιαγιά σπούδαζε ζωγραφική στη Σχολή για τρία χρόνια. Δεν είχε πάρει πτυχίο, βρήκαμε όμως τα στοιχεία της στο μαθητολόγιο» θυμάται η κ. Κομπολύτη.
Η βιβλιοθήκη της ΑΣΚΤ έχει την αφετηρία της στις απαρχές του Σχολείου των Τεχνών, το οποίο ιδρύθηκε το 1837. Δύσκολα χρόνια και αναρωτιέμαι πόσοι άνθρωποι να είχαν προτεραιότητα να σπουδάσουν εικαστικά. «Αρχικός στόχος, τότε, ήταν να βγουν τεχνίτες και αρχιμάστορες για να χτίσουν την Αθήνα» λέει η κ. Κομπολύτη. Υπήρχαν, όμως, κι εκείνοι που ενδιαφέρονταν για τις τέχνες. Τότε, στα πρώτα χρόνια της Σχολής, περίπου το 1850, άρχισε να φοιτά ο σπουδαίος ζωγράφος Νικόλαος Γύζης. Μπήκε στη Σχολή ως ειδικό ταλέντο σε ηλικία 12 ετών. Λέγεται πως η τελευταία του φράση, λίγο πριν πεθάνει το 1901, ήταν: «Λοιπόν, ας ελπίζωμεν και ας ζητούμεν να είμεθα εύθυμοι!».
• Από το 1837 και για αρκετές δεκαετίες το Σχολείο των Τεχνών διέθετε τρεις σχολές: το Σχολείον Κυριακών και Εορτών, το Σχολείον Καθημερινόν των Βιομηχάνων Τεχνών και το Σχολείον Ανώτερον Καθημερινόν των Ωραίων Τεχνών. Το 1910 το Σχολείον των Καλών Τεχνών χωρίζεται διοικητικά από το Σχολείον των Βιομηχάνων Τεχνών και από το 1930 η Καλών Τεχνών αναγνωρίζεται ως ανώτατο και αυτοδιοικούμενο εκπαιδευτικό ίδρυμα και καθίσταται ισότιμη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.
• Η Βιβλιοθήκη, μέχρι και το 1995 στεγαζόταν σε χώρο 36 τ.μ. στο Πολυτεχνείο. Το 1977 διέθετε 10.000 τόμους βιβλίων, το 1997 οι τόμοι έγιναν 22.000 και το 2007 έφτασαν στους 42.000. Σήμερα, ξεπερνούν τους 65.000.
Το παλαιότερο βιβλίο από τη συλλογή παλαιών, σπάνιων και πολύτιμων βιβλίων τέχνης, χρονολογείται στο 1684 και είναι ψηφιοποιημένο.
• Η ΑΣΚΤ μέχρι το 2002 είχε μόνο τμήμα Εικαστικών Τεχνών (ζωγραφική, χαρακτική, γλυπτική). Τότε εντάχθηκε και το τμήμα Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης. Στο τμήμα αυτό η εισαγωγή γίνεται μέσω πανελληνίων εξετάσεων, στο τμήμα Εικαστικών μέσω εξετάσεων που διενεργεί η Σχολή κάθε Σεπτέμβριο.
• Η δημιουργία της Βιβλιοθήκης έγινε με κονδύλια από το πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, ενώ η μετεγκατάσταση και ο εξοπλισμός του νέου κτιρίου με δωρεά του Ιδρύματος Νιάρχου. Στα εγκαίνια, στις 23 Ιανουαρίου, ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος τόνισε ότι «πρόκειται, δίχως την παραμικρή αμφιβολία, για τη σημαντικότερη στην Ελλάδα Βιβλιοθήκη από πλευράς καλλιτεχνικού περιεχομένου, η οποία μαζί μ’ εκείνη της Εθνικής Πινακοθήκης κρύβει στα σπλάχνα της πραγματικούς καλλιτεχνικούς θησαυρούς».
Τι μας είπε για τα ιστορικά γεγονότα και τη σχέση τους με το σήμερα, τους ακίνητους ταξιδιώτες και την παράσταση «Ματαρόα στον ορίζοντα» στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ
12°
