PasokΟstalgie

Ostalgie λένε στα γερμανικά τη νοσταλγία για την Ανατολή (Ost) δηλαδή για τη Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία. Οι άνθρωποι που πριν από την πτώση του Τείχους έζησαν σε αυτό το καθεστώς δείχνουν να νοσταλγούν εκείνα τα χρόνια. Ακόμη και η Καγκελάριος Μέρκελ, που μεγάλωσε εκεί και ήταν 35 ετών όταν έπεσε το Τείχος τον Νοέμβριο του 1989, παραδέχεται -μεταξύ σοβαρού και αστείου- ότι κάποια πράγματα ήταν καλύτερα τότε. Στην Ελλάδα υπήρχαν και πιθανώς υπάρχουν ακόμη κάποιοι νοσταλγοί της χούντας. Αυτοί που υποστηρίζουν ότι κοιμόντουσαν με ανοιχτά παράθυρα σε μια χώρα που δήθεν δεν υπήρχε εγκληματικότητα και διαφθορά. Η μεγάλη νοσταλγία, όμως, που εκφράζεται εσχάτως κυρίως μέσω facebook είναι για τα χρόνια του ΠΑΣΟΚ και ιδίως για την πρώτη οκταετία. Άλλωστε και αυτό που νοσταλγούσε η γερμανίδα Καγκελάριος από τη Λαϊκή Δημοκρατία ακούγεται κάπως ΠΑΣΟΚ στα δικά μας αυτιά, δηλαδή το να παίρνουν οι γυναίκες σύνταξη στα 60. Με το ΠΑΣΟΚ το Ορθόδοξο βέβαια η σύνταξη ερχόταν και σε πολύ μικρότερες ηλικίες.

Η νοσταλγία εκδηλώνεται με κάθε ευκαιρία. Την 3η Σεπτεμβρίου, την επέτειο των εκλογών του '81, την επέτειο της γέννησης ή του θανάτου του Ανδρέα Παπανδρέου, της Μελίνας Μερκούρη ή του Γιώργου Γεννηματά. Ακόμη και όταν δεν υπάρχει επέτειος, η επικαιρότητα δίνει αφορμές και οι οθόνες γεμίζουν φωτογραφίες που αντιπαραβάλλουν το τότε με το τώρα, «Διακοπές με ΠΑΣΟΚ» έναντι «Διακοπών με ΣΥΡΙΖΑ» μέχρι πρόσφατα, και «Διακοπές με ΝΔ» εσχάτως. Και κυρίως η φωτογραφία ενός χαμογελαστού Ανδρέα με το τσιγάρο στο χέρι να δηλώνει: «Με ΠΑΣΟΚ, η Λιβύη ήταν νομός της Κρήτης, η Τσικνοπέμπτη ήταν τετραήμερο, τα μπουζούκια πάντα γεμάτα». Πρόσφατα, η νοσταλγία πέρασε από τα social media και στα παλιά media και στο νέο σίριαλ της ΕΡΤ «Η τούρτα της μαμάς», με τους χαρακτήρες που υποδύονται η  Λυδία Φωτοπούλου και η Χρύσα Ρώππα να αναπολούν τα ωραία χρόνια του ΠΑΣΟΚ.

Υπάρχει αντικείμενο πολιτικής ανάλυσης σε αυτή την τάση; Ή μήπως απλά έγιναν μόδα τα 80s και μάθαμε να κάνουμε χιούμορ εξιδανικεύοντας τα χρόνια του Ανδρέα Παπανδρέου;

Το 2009 δεν ήταν έτσι. Τότε ο γιος του ιδρυτή του Κινήματος εξελέγη θριαμβευτικά δηλώνοντας «λεφτά υπάρχουν» με τη γνωστή συνέχεια, ενώ κατά τα πρώτα μνημονιακά χρόνια ο ΣΥΡΙΖΑ διεκδίκησε για δικό του λογαριασμό την κληρονομιά του παλαιού ΠΑΣΟΚ που «νοιαζόταν για τους ανθρώπους» και που «ταρακουνούσε» την Ευρώπη.

Κατά την περίοδο διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ, αυτοί που είχαν μείνει πιστοί στο Κίνημα ήταν κυρίως αυτοί που υποστήριζαν ότι το «με ΠΑΣΟΚ» ήταν κάτι διαφορετικό και πολύ ανώτερο του «με ΣΥΡΙΖΑ». Ήταν αυτοί που έβλεπαν ως κακέκτυπο τον Αλέξη Τσίπρα και ανέμεναν να ξεφουσκώσει, ώστε το ΠΑΣΟΚ ή το Κίνημα Αλλαγής (στη συνέχεια) να ξαναπάρει τη θέση του στον δικομματισμό.

Από την άλλη πλευρά, οι οπαδοί του ΣΥΡΙΖΑ προσπαθούσαν να πείσουν ότι αυτοί είναι οι γνήσιοι εκφραστές της κληρονομιάς του Ανδρέα, σε αντίθεση με τον Βενιζέλο και τη Γεννηματά που συμμετείχαν σε μνημονιακές κυβερνήσεις με την «επάρατη» Δεξιά. Ενώ και η Φώφη Γεννηματά βρέθηκε στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ αξιοποιώντας τη βιολογική της σχέση με τον εμβληματικό υπουργό των 80s Γιώργο Γεννηματά.

Την καλύτερη ΠΑΣΟΚ ιστορία την είχε ο Γιάνης Βαρουφάκης, που έχει πάντα τις καλύτερες ιστορίες να πει. Ο Πρόεδρος του Μέρα 25 διηγήθηκε κάποια στιγμή ότι η μητέρα του ήταν μέλος μιας ακροδεξιάς τρομοκρατικής οργάνωσης και γνωρίστηκε με τον αριστερό πατέρα όταν τον κατασκόπευε. Αφού παντρεύτηκαν, βέβαια, εντάχθηκαν και οι δύο στο ΠΑΣΟΚ, με την υποστήριξη του οποίου η μητέρα του Γιάνη Βαρουφάκη εκλεγόταν δημοτική σύμβουλος στο Παλαιό Φάληρο. Αλλά και ο Σταύρος Θεοδωράκης δήλωνε χαμογελώντας σε debate του Κινήματος Αλλαγής: «Όλοι ΠΑΣΟΚ είμαστε». Αν νομίζετε ότι οι ΑΝΕΛ απείχαν της νοσταλγίας, να σας υπενθυμίσω ότι ο Αντιπρόεδρός τους ήταν ο επί χρόνια βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Παναγιώτης Σγουρίδης, ενώ ιδρυτικό μέλος του Κινήματος ήταν κατά δήλωσή του και ο Βασίλης Λεβέντης.

Από τις τελευταίες βουλευτικές εκλογές και μετά η διεκδίκηση της κληρονομιάς του ΠΑΣΟΚ αποδυναμώθηκε και βγήκε από τον κομματικό ανταγωνισμό των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Τέτοιες νοσταλγικές αναρτήσεις πλέον κάνουν όλοι. Αντιπολιτευόμενοι και συμπολιτευόμενοι, κάποιοι από τους δεύτερους συμπληρώνοντας ότι μετά ήρθε ο λογαριασμός, που ήταν τα μνημόνια.

Η νοσταλγία για εκείνη την εποχή είναι πλέον πιο εύκολη γιατί έχει γίνει κατανοητό, ότι δεν μπορούμε να γυρίσουμε σε αυτή την εποχή ή ακόμη καλύτερα δεν θέλουμε, γιατί η επιστροφή μπορεί να έχει κάποια θετικά, αλλά πολύ περισσότερα αρνητικά. Σε αυτό, η PasokΟstalgie της Ελλάδας ταυτίζεται με την Ostalgie της Γερμανίας.

Στη δική μας εκδοχή οι αρχές των 80s ήταν μια εποχή γενικής ευφορίας. Το ΠΑΣΟΚ έφερε στο προσκήνιο -μεταξύ άλλων – εκείνους που παρέμεναν επί δεκαετίες στο περιθώριο και τα παιδιά τους. Ο Ανδρέας απέκτησε μυθικά χαρακτηριστικά λόγω του εκπληκτικού επικοινωνιακού του χαρίσματος, αλλά και επειδή ήταν ο πρώτος που διαχειρίστηκε ευρωπαϊκό χρήμα. Οι τελευταίοι που εξελέγησαν επαγγελλόμενοι πολιτικές τύπου «Τσοβόλα, δώσ' τα όλα» ήταν ο γιος του, Γιώργος Παπανδρέου, και ο Αλέξης Τσίπρας.

Το 2019 είχαμε αλλαγή εποχής. Οι εκλογές του Ιουλίου έδωσαν τέλος στην προηγούμενη, που είχε ξεκινήσει θριαμβευτικά με την εκλογική νίκη του Ανδρέα Παπανδρέου και κατέληξε στη χρεοκοπία της χώρας. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης παρουσίασε ένα πρόγραμμα που περιλάμβανε όλα όσα συνέθεταν την ανατροπή της προηγούμενης περιόδου και κέρδισε θριαμβευτικά. Για αυτό, κανείς δεν φαίνεται να διεκδικεί πλέον την κληρονομιά του ΠΑΣΟΚ και το βλέμμα μετακινείται προς το μέλλον. Οι παλιοί μπορούν να νοσταλγούν τα καλύτερά τους χρόνια στα 70s ή στα 80s, με την ασφάλεια πως δεν θα γυρίσουμε στη χούντα ή στον λαϊκισμό, όπως οι συνομήλικοί τους στη Γερμανία. Οι υπόλοιποι οφείλουμε να προετοιμάσουμε τα επόμενα.

Αντίθετα, όσοι κάθονται στη Χαριλάου Τρικούπη και την Κουμουνδούρου, νοσταλγώντας και περιμένοντας ένα Ντεσεβό να περάσει και να τους μεταφέρει στην Αθήνα ή στο Βερολίνο των 80s, είναι πολύ πιθανό να δουν ένα ηλεκτροκίνητο όχημα που θα τους φέρει πιο κοντά στην Αθήνα του μέλλοντος. Όσο απέχουμε από το '81 απέχουμε και από το 2061.