Εφηβεία μέχρι τα 30: Μελέτη δείχνει τέσσερις κομβικές ηλικίες για τον ανθρώπινο εγκέφαλο

Μια νέα μεγάλη μελέτη αποκαλύπτει ότι η εφηβεία διαρκεί ως τα 30 και ότι ο εγκέφαλος περνά από πέντε διακριτικές φάσεις με τέσσερις καθοριστικές ηλικίες–ορόσημα: 9, 32, 66 και 83 ετών. Τα δεδομένα προέρχονται από περίπου 4.000 εγκεφαλικές απεικονίσεις ανθρώπων έως 90 ετών, ανατρέποντας τη μέχρι σήμερα πεποίθηση για το πότε πραγματικά τελειώνει η εφηβεία.

Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου Cambridge τονίζουν ότι η διαπίστωση πως εφηβεία διαρκεί ως τα 30 εξηγεί εν μέρει γιατί οι κίνδυνοι για ψυχικές διαταραχές και νοητική εξασθένηση εμφανίζουν τόσο μεγάλες διακυμάνσεις ανά ηλικιακή φάση.

Σύμφωνα με τα ευρήματα, ο εγκέφαλος δεν εξελίσσεται γραμμικά από τη γέννηση έως τα βαθιά γεράματα, αλλά περνά μέσα από πέντε μεγάλες «εποχές»:

• Παιδική ηλικία: από τη γέννηση έως τα 9
• Εφηβεία: από 9 έως 32
• Ενήλικη ζωή: από 32 έως 66
• Πρώιμη γήρανση: από 66 έως 83
• Όψιμη γήρανση: από 83 και μετά

Η κύρια συγγραφέας της μελέτης, δρ. Alexa Mousley, εξηγεί ότι ο εγκέφαλος «ξανακαλωδιώνεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής», ενισχύοντας και αποδυναμώνοντας συνδέσεις, με αλλαγές που δεν ακολουθούν σταθερό ρυθμό αλλά έντονες μεταβάσεις. Παρότι οι ηλικίες–σταθμοί μπορεί να μεταβάλλονται από άτομο σε άτομο, οι συγκεκριμένες τέσσερις εμφανίζονται ξεκάθαρα στα δεδομένα.

Η μελέτη, δημοσιευμένη στο Nature Communications, κατάφερε να χαρτογραφήσει με ακρίβεια αυτές τις φάσεις χάρη στον μεγάλο όγκο εγκεφαλικών απεικονίσεων.

Στην παιδική ηλικία, ο εγκέφαλος μεγαλώνει γρήγορα, ενώ ταυτόχρονα «κλαδεύει» τις υπερβολικές συνάψεις που δημιουργήθηκαν αρχικά. Το αποτέλεσμα είναι ένας λιγότερο αποδοτικός εγκέφαλος, με λειτουργία που θυμίζει παιδί που τριγυρίζει ανεμπόδιστα σε ένα πάρκο.

Στα 9 ξεκινά απότομα η εφηβική φάση–η μεγαλύτερη και πιο απότομη αλλαγή. Οι νευρωνικές συνδέσεις γίνονται πιο αποδοτικές, αλλά ταυτόχρονα αυξάνεται και ο κίνδυνος εκδήλωσης ψυχικών διαταραχών. Για χρόνια πιστευόταν ότι η εφηβεία τελειώνει γύρω στα 18–19, αργότερα μετακινήθηκε στα μέσα των 20, και τώρα η νευροεπιστήμη δείχνει ότι φτάνει έως και τις αρχές της δεκαετίας των 30.

Η δρ. Mousley επισημαίνει ότι πρόκειται για τη μοναδική περίοδο κατά την οποία το δίκτυο των νευρώνων γίνεται πιο αποτελεσματικό συνολικά. Πολλές μετρήσεις γνωστικής λειτουργίας επιβεβαιώνουν ότι ο εγκέφαλος «κορυφώνεται» γύρω στα 32.

Η ενήλικη περίοδος (32–66) είναι η πιο σταθερή, με αργές αλλαγές και μια φάση όπου η αποδοτικότητα σταδιακά μειώνεται. Αυτό αντιστοιχεί, λέει η ερευνήτρια, στην «επίπεδη φάση» της προσωπικότητας και των γνωστικών δεξιοτήτων που πολλοί βιώνουμε.

Η πρώιμη γήρανση (66–83) δεν είναι απότομη κατάρρευση· οι συνδέσεις αλλάζουν, ο εγκέφαλος λειτουργεί περισσότερο σε «ανεξάρτητες νησίδες», ενώ αυτή είναι η ηλικία που αρχίζουν να εμφανίζονται κατά μέσο όρο η υπέρταση και τα πρώτα συμπτώματα άνοιας.

Μετά τα 83, οι αλλαγές αυτές γίνονται ακόμη πιο έντονες, αν και τα δεδομένα είναι λιγότερα, αφού είναι δύσκολο να εντοπιστούν αρκετοί υγιείς εγκέφαλοι σε αυτή την ηλικία.

Η δρ. Mousley τόνισε ότι την ξάφνιασε πόσο καλά οι φάσεις αυτές «κουμπώνουν» με μεγάλα ορόσημα της ζωής — από την εφηβεία και την είσοδο στην ενηλικίωση, μέχρι τους κινδύνους υγείας της τρίτης ηλικίας και τις κοινωνικές αλλαγές στα 30.

Ο καθηγητής Duncan Astle από το Cambridge σημειώνει ότι οι διαφορές στη «καλωδίωση» του εγκεφάλου σχετίζονται άμεσα με προβλήματα προσοχής, μνήμης, γλώσσας και συμπεριφοράς, εξηγώντας γιατί αυτές οι φάσεις έχουν τόσο μεγάλη σημασία για την υγεία.

Η καθηγήτρια Tara Spires-Jones από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου χαρακτήρισε τη μελέτη «εξαιρετικά ενδιαφέρουσα» και είπε ότι συνάδει με όσα γνωρίζουμε για τη γήρανση του εγκεφάλου — με την προειδοποίηση ότι «δεν θα βιώσουν όλοι τις αλλαγές ακριβώς στις ίδιες ηλικίες».

Πηγή: BBC