Brain Regain: Νέοι επιστήμονες επιστρέφουν για δουλειά στην Ελλάδα. Η Ειρήνη Καπόγιαννη, Παναγιώτης Τζούρας, Δημήτρης Κούτρης μιλούν για τη δική τους περίπτωση
Tην περίοδο 2008-2017 εγκατέλειψαν τη χώρα περίπου 500.000 νέοι με προσόντα και δεξιότητες υψηλού επιπέδου, αναζητώντας εργασία στο εξωτερικό. Πρόκειται για το 4,6% του συνολικού και πιο παραγωγικού πληθυσμού, εκ των οποίων, όπως έχει υπολογίσει ο ΣΕΒ (Σύνδεσμος Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών), το 51,4% ανήκει στην ηλικιακή κατηγορία 25-44 και το 70% είναι απόφοιτοι ανώτατης εκπαίδευσης.
Όλοι ξέρουμε κάποιον που ανήκει σε αυτό το τρομακτικό νούμερο του μισού εκατομμυρίου – παλιό συμφοιτητή, γείτονα, συγγενή, που αποφάσισε να μετακομίσει στο εξωτερικό για να «χτυπήσει πόρτες», εκεί που οι απολαβές και οι συνθήκες εργασίας είναι καλύτερες και το ακαδημαϊκό περιβάλλον πιο οργανωμένο. Έφυγαν από την Ελλάδα, αρχικά προσωρινά, ώσπου τους απορρόφησε για πάντα η ζωή εκεί. Κακά τα ψέματα, όταν ζεις για ένα διάστημα χρόνων στο εξωτερικό και χτίζεις τον κοινωνικό σου περίγυρο, δεν είναι εύκολο να τα γκρεμίσεις όλα σε μια μέρα και μετά να τα δημιουργήσεις από την αρχή. Ειδικά όταν μπαίνεις στο τριπάκι να κατακτήσεις μια δύσκολη γλώσσα η απόφαση έχει ήδη παρθεί, έχεις συμφιλιωθεί με την ιδέα ότι θα επισκέπτεσαι την Ελλάδα πλέον στις διακοπές. Πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας δείχνει πως οι περισσότεροι Έλληνες μετανάστες δεν ενδιαφέρονται να επιστρέψουν στη χώρα καθώς έχουν εξασφαλίσει ένα καλό βιοτικό επίπεδο, με ποσοστό 67% (περίπου δύο στους τρεις) να απαντούν ότι δεν υπάρχει πιθανότητα επιστροφής μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια – μόνο το 5% ανέφερε ότι προγραμματίζει την επιστροφή του σε αυτό το διάστημα. Ποιοι παράγοντες θα μπορούσαν να τους πείσουν; Το 38% θα σκεφτόταν να επιστρέψει με την εστίαση της αγοράς και του κράτους στην έρευνα και την καινοτομία και το 28% με την εδραίωση της αξιοκρατίας στην επιλογή προσωπικού.
Υπάρχουν κι αυτοί που ανήκουν στη μειοψηφία, εξειδικεύτηκαν σε συγκεκριμένους τομείς και όσο έστηναν την καριέρα τους στο εξωτερικό περίμεναν γι’ αυτό το «right momentum», ώσπου να εντοπίσουν κάποιο κενό στην ελληνική αγορά και να επιστρέψουν για να το καλύψουν, παρά τα πάγια προβλήματα της ελληνικής πραγματικότητας. Νέοι που είδαν ελπίδα και πρόσφορο έδαφος για ανάπτυξη στην έρευνα, τις επιστήμες, την ιατρική, με τις εταιρείες να αναγνωρίζουν σημαντικά πλεονεκτήματα στην πρόσληψή τους, διευρυμένη οπτική, διεθνή εμπειρία και πρόσβαση σε τεχνογνωσία του εξωτερικού. Ταυτόχρονα η επιθυμία τους να βρίσκονται κοντά στις οικογένειές τους, η ποιότητα ζωής στην Ελλάδα και η πανδημία έδωσαν μια επιπλέον ώθηση στη λήψη της απόφασης επαναπατρισμού. Κάποιοι επωφελήθηκαν κι από το φορολογικό καθεστώς καθώς για μια 7ετία θα έχουν ελάφρυνση εισοδήματος κατά 50% και απαλλαγή από το τεκμήριο κατοχής και χρήσης Ι.Χ. εάν μεταφέρουν τη φορολογική τους κατοικία στην Ελλάδα με σκοπό να ασκήσουν ατομική επιχειρηματική δραστηριότητα στη χώρα.
Σήμερα μάλιστα, όπως μας λένε, οι φίλοι τους που ζουν στο εξωτερικό βλέποντας το παράδειγμά τους, τους έχουν σαν δίαυλο για να επιστρέψουν κι αυτοί θέτοντας ερωτήματα όπως: «Ξέρεις αν άνοιξε κάποια θέση εκεί που δουλεύεις εσύ;». Ο Παναγιώτης Τζούρας, ο Δημήτρης Κούτρης και η Ειρήνη Καπόγιαννη, που έκαναν την επιθυμία τους πράξη και η επιλογή τούς δικαίωσε, διηγούνται στην Athens Voice την ιστορία τους και την απόφαση για το Brain Regain.
Σπούδασε οδοντιατρική στην Αθήνα και στη συνέχεια έφυγε για την εξειδίκευσή της στην Ορθοδοντική, στο Ντίσελντορφ. Μετά από 7 χρόνια (2011-2019) επέλεξε να επιστρέψει και παράλληλα με το κλινικό της έργο ίδρυσε το «Back to Greece», ένα επαγγελματικό και κοινωνικό δίκτυο αλληλοϋποστήριξης που διευκολύνει τον επαναπατρισμό και το νέο ξεκίνημα στην Ελλάδα, με 2000 ενεργά μέλη αυτή τη στιγμή.
«Όταν ολοκλήρωσα την τριετή μου ειδικότητα στο Ντίσελντορφ μου δόθηκε η ευκαιρία να εργαστώ στο μεγαλύτερο ιδιωτικό οδοντιατρείο της Γερμανίας. Ήταν πρωτόγνωρη εμπειρία διότι δεν είχα ξαναδεί κάτι τέτοιο στην Ελλάδα. Το ιατρείο απασχολούσε 200 άτομα προσωπικό και είχε όλες τις ειδικότητες της οδοντιατρικής, εκτός της Ορθοδοντικής. Ανέλαβα, λοιπόν, τη Διεύθυνση της Κλινικής σε ηλικία 26 ετών –μια τόσο μεγάλη ευκαιρία στη Γερμανία αλλά και ευθύνη ταυτόχρονα– και η εμπειρία μου από τα 4 χρόνια που εργάστηκα εκεί ήταν τεράστια. Στο εξωτερικό σού δίνονται μεγάλες επαγγελματικές ευκαιρίες όταν είσαι νέος και φυσικά με τις ανάλογες αποδοχές. Μπορώ να πω ότι αυτή ήταν η δουλειά των ονείρων μου, με σπουδαία εμπειρία και επαγγελματική καταξίωση σε πολύ γρήγορο χρονικό διάστημα. Ταυτόχρονα ταξίδευα πολύ συχνά για να μεταφέρω τις γνώσεις των πρωτοπόρων ορθοδοντικών τεχνικών από το Πανεπιστήμιο του Ντίσελντορφ σε πανεπιστήμια και ορθοδοντικούς του εξωτερικού.
Η ζωή μακριά από την Ελλάδα μπορεί να σου δίνει τεράστιες επαγγελματικές δυνατότητες και ευκαιρίες, αλλά σίγουρα δεν είναι εύκολο να ζεις μακριά από την πατρίδα σου, να δημιουργείς το μέλλον σου και να ανησυχείς για το αν θα μείνεις για πάντα στο εξωτερικό. Ο κορωνοϊός, πιστεύω, επηρέασε πολλούς στην απόφαση της επιστροφής. Ο κύριος λόγος όμως είναι η έλλειψη της οικογένειας. Επιθυμούν να επιστρέψουν ώστε να βρίσκονται κοντά στα αγαπημένα τους πρόσωπα και για να επιχειρούν στο περιβάλλον που θέλουν να ζήσουν μελλοντικά.
Το «Back to Greece» είναι μια ιδέα που είχα μέσα από τη δική μου ιστορία. Το έντονο δίλημμα της επιστροφής μου και οι δυσκολίες που αντιμετώπισα με ώθησαν στη σκέψη της δημιουργίας ενός δικτύου που ενώνει τους Έλληνες επιστήμονες του εξωτερικού που επιστρέφουν και αυτούς που θέλουν να επιστρέψουν – με στόχο να παρέχει βοήθεια και να διευκολύνει τον επαναπατρισμό. Είναι πάρα πολλοί οι νέοι Έλληνες που ζουν στο εξωτερικό και έχουν έντονη την επιθυμία της επιστροφής, αλλά διστάζουν γιατί έχουν χτίσει μια ασφαλή ζωή εκεί. Χρειάζονται πληροφόρηση για το πώς είναι η κατάσταση στην Ελλάδα, ποιες είναι οι δυσκολίες και οι συνθήκες που θα αντιμετωπίσουν, αν υπάρχουν θέσεις εργασίας και αν αυτοί που γύρισαν είναι ευχαριστημένοι – μερικά από τα ζητήματα που τους απασχολούν. Η ομάδα μας δίνει πληροφορίες σε όσους επιθυμούν να επιστρέψουν ανάλογα με το επάγγελμά τους, μέσω δικτύωσης με συναδέλφους που έχουν επιστρέψει. Ταυτόχρονα, όσοι επιστρέφουν χρειάζονται υποστήριξη στο νέο ξεκίνημα. Έχουν ζήσει τόσα χρόνια στο εξωτερικό και έχουν αποκοπεί κοινωνικά και επαγγελματικά από την Ελλάδα. Μέσω των συχνών συναντήσεων της ομάδας μάς δίνεται η δυνατότητα επαγγελματικής δικτύωσης, εύρεσης εργασίας, αλλά και κοινωνικοποίησης σε ένα περιβάλλον νέων που έχουν πολλά κοινά από τη ζωή στο εξωτερικό. Το όραμα της ομάδας είναι να βοηθήσουμε να επιστρέψουν περισσότεροι νέοι από το εξωτερικό, να μεταφέρουμε τις γνώσεις και την τεχνογνωσία μας στην πατρίδα μας και φυσικά μέσα από την ένωσή μας να βοηθήσουμε τη χώρα μας».
Είναι συγκοινωνιολόγος και γύρισε από την πόλη του Ντελφ της Ολλανδίας το 2020 έχοντας πολλές προτάσεις για δουλειά, σε ένα επάγγελμα από το οποίο στην Ελλάδα λίγοι βιοπορίζονται. Σήμερα εργάζεται στο κομμάτι της έρευνας στο ΕΜΠ, δουλεύοντας παράλληλα πάνω στο διδακτορικό του για τον συγκοινωνιακό σχεδιασμό.
«Βρέθηκα στην Ολλανδία το 2017 για μεταπτυχιακό και δουλειά. Ήμουν στη φάση της διπλωματικής, όταν αντιλήφθηκα ότι βρισκόμουν στο πικ της αβεβαιότητας στα εργασιακά εδώ κι έχοντας βιώσει την οικονομική κρίση στο έπακρο όσο βρισκόμουν στο προπτυχιακό μου. Ξεκίνησα να βελτιώνω τα αγγλικά μου και να ψάχνω διεξόδους στο εξωτερικό. Τότε πίστευα ότι δεν υπάρχει η επιλογή της επιστροφής – έφυγα με την ιδέα ότι θα μείνω μόνιμα. Είχα ανακοινώσει στους γονείς μου από την αρχή ότι θα ζήσω στο εξωτερικό γιατί εκεί θα μπορούσε να εκτιμηθεί η γνώση μου και να κάνω κάτι εξειδικευμένο, καθώς ως συγκοινωνιολόγος είναι δύσκολο να μπεις στην αγορά εργασίας της Ελλάδας. Φτάνοντας στο πανεπιστήμιο του Ντελφ παρατήρησα τις φανταστικές εγκαταστάσεις, με ένα απέραντο αναγνωστήριο, υποδομές για όλες τις δραστηριότητες και γενικά δεν υπήρχε καμία σχέση με την εικόνα που βλέπουμε στα ελληνικά πανεπιστήμια κτιριακά ή στο θέμα εξοπλισμού και καθαριότητας – ένα φαινόμενο ελληνικό αφού ακόμα και στις αναπτυσσόμενες χώρες μπορείς να δεις καλύτερους πανεπιστημιακούς χώρους. Το ελληνικό πανεπιστήμιο, όμως, με είχε καλύψει από άποψη γνώσεων, επάρκεια στο αντικείμενο και στον τρόπο σκέψης ώστε να ανταπεξέρχομαι στο εξωτερικό.
Ξεκίνησα σιγά σιγά να εργάζομαι σε ένα ινστιτούτο οδικής ασφάλειας, με το αυστηρό 8άωρο των 9-5, με συγκεκριμένη ώρα lunch break, και αυτό που έμαθα είναι ότι ενώ στην Ελλάδα το θεωρούμε θετικό για κάποιον να δουλεύει πολύ, στην Ολλανδία το θεωρούν αρνητικό. Πιστεύουν ότι αν δεν τελείωσες τις απαιτήσεις της δουλειάς μέσα στο 8ωρο, σημαίνει ότι είσαι ανεπαρκής. Παράλληλα, κανείς δεν ενοχλεί συνάδελφο ή συμφοιτητή το ΣΚ. Από την άλλη, έτσι δεν εντοπίζεις εύκολα ανθρώπους που έχουν μεράκι και ζήλο για τη δουλειά τους. Έπειτα στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν τους πρακτικάριους ως τα παιδιά που βγάζουν φωτοτυπίες και ψήνουν καφέ, στα ολλανδικά meetings ο «νούμερο ένα» του γραφείου ζητά την άποψή του για σημαντικά θέματα. Όσον αφορά τους μισθούς, στην Ευρώπη δεν υπάρχει κάτι σαν το αμερικανικό, το ολλανδικό ή γερμανικό όνειρο, όπου αν δουλέψεις σκληρά θα βγάλεις τσουβάλια με χρήματα. Ο υπάλληλος θα πάρει όσο πιστεύουν ότι χρειάζεται για να έχει ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο, που αυτό είναι πολύ καλύτερο από το ελληνικό – αν και ένα μεγάλο ποσοστό του μισθού φεύγει στο ενοίκιο.
Η στιγμή που τα ζύγισα ήταν όταν άκουσα για μια θέση στην Ελλάδα στον τομέα μου και ξεκίνησα να δουλεύω από απόσταση, με καθόλου καλά λεφτά. Έγινε, όμως, η αρχή και σήμερα είμαι στην Αθήνα στο κομμάτι της έρευνας και βιοπορίζομαι από αυτό. Στην Ευρώπη γύρω από τα πανεπιστήμια αναπτύσσονται ομάδες έρευνας σε διάφορα πεδία που απασχολούν μηχανικούς. Αυτό εξελίσσεται σιγά-σιγά και στην Ελλάδα. Με την ομάδα μου, στο εργαστήριο που εργάζομαι, ετοιμάζουμε προτάσεις και διεκδικούμε χρηματοδότηση ανάλογα με τις προκηρύξεις που βγαίνουν. Το τελευταίο διάστημα κάνω focus σε ερευνητικά προγράμματα που αφορούν μοντέλα προσομοιώσεων σχετικά με τα ηλεκτρικά πατίνια και την ηλεκτροκινητικότητα, με στόχο να αναπτυχθεί μια καινοτομία που στο μέλλον θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως προϊόν, αλλά και στα «on demand» λεωφορεία που χωρίς σταθερή συχνότητα και στάσεις θα δουλεύουν ανάλογα με τη ζήτηση εκεί που δεν είναι οικονομικά βιώσιμη μια σταθερή λεωφορειακή γραμμή».
Ανήκει στους ελάχιστους νέους που έχουν εξειδίκευση στην εφαρμοσμένη φιλοσοφία. Ένα πεδίο που τώρα ακούγεται στην Ελλάδα και σχετίζεται με το κομμάτι των business, των bio-ethic, της διαφάνειας σε μια επιχείρηση και στον τρόπο που διαχειρίζονται τα στελέχη τους εργαζομένους. Ορμώμενος από τον covid που έφερε τα πάνω κάτω και παρά τις προοπτικές που είχε για εργασία, επέστρεψε το 2021 και τώρα εργάζεται σε μια ελληνική εταιρεία στο τμήμα του ανθρώπινου δυναμικού με απώτερο στόχο να συστήσει και να εισάγει τη γνώση του.
«Σπούδασα φιλοσοφία στην Πάτρα χωρίς να ξέρω πού θα με οδηγήσει. Ήξερα ότι ήθελα να ασχοληθώ μελλοντικά με κάτι έχοντας καλό θεωρητικό background και στην πορεία να πάω στο εξωτερικό με στόχο να μάθω πώς θα μπορούσε το αντικείμενό μου να γίνει πιο πρακτικό. Στην Ευρώπη υπάρχουν δύο μεταπτυχιακά πάνω στο Applied Ethics, ένα στην Ουτρέχτη κι ένα στη Σουηδία. Το 2019 αποφάσισα να πάω στο πρώτο. Οι φόβοι μου ήταν πολλοί, «πώς θα πάω εκεί, πώς θα ζήσω και πώς θα μου έρθουν τα πράγματα»... αλλά στο βάθος ήταν αυτό που ήθελα.
Στην Ουτρέχτη κινούνταν όλα σε άλλους ρυθμούς ζωής, με επίκεντρο την αποδοτικότητα, μια μεγάλη φοιτητούπολη με νεαρούς καθηγητές, με άμεση πρόσβαση. Στην πορεία ξεκίνησα να εργάζομαι στο κομμάτι των Data Ethics, σε μια τράπεζα με έδρα το Άμστερνταμ, σε ένα διεθνές περιβάλλον –με παρουσία σε 40 χώρες– με σκοπό τον εντοπισμό του πώς θα χειρίζονταν οι υπάλληλοί της τα δεδομένα ηθικά, λαμβάνοντας υπόψη τη διαφορετική οργανωσιακή κουλτούρα κάθε χώρας και παρακολουθώντας πώς θα επηρέαζε αυτό τη λειτουργία της τράπεζας. Δεν θα ξεχάσω μια μέρα που επιχείρησα να κάτσω λίγο παραπάνω μετά τη λήξη της βάρδιας, o manager το τόνισε σε όλη την ομάδα για να μάθουν ότι παραλίγο να αφήσω πίσω τον προσωπικό μου χρόνο για τη δουλειά – ο σεβασμός της προσωπικής ζωής.
Ήταν η ανασφάλεια που προκάλεσε η πανδημία που με έσπρωξε να επιστρέψω και να κάνω μια νέα αρχή στην Ελλάδα, αφού θεώρησα πως η εφαρμοσμένη ηθική, που συζητιόταν κυρίως στους ακαδημαϊκούς κύκλους αλλά όχι πρακτικά, χρειαζόταν ενδεχομένως τα κατάλληλα άτομα με τις αντίστοιχες ιδέες για να τη φέρουν στο προσκήνιο και νέες εταιρείες που δίνουν τον χώρο σε τέτοιες πρωτοβουλίες. Ξεκίνησα να εργάζομαι σε μια τέτοια, τη Phoenix Engineering Hellas, στο τμήμα των προσλήψεων. Το HR δεν είναι απλή υπόθεση. Ένας υπάλληλος μερικές φορές δεν είναι ικανοποιημένος μόνο με έναν καλό μισθό, θέλει να ξέρει ότι βρίσκεται σε έναν χώρο με όραμα που λειτουργεί με τα σωστά μέσα και οι αξίες που ενστερνίζεται είναι σύμφωνες με αυτές που προωθεί η εταιρεία σε κάθε επαγγελματική συνδιαλλαγή. Γενικά η νέα γενιά δεν θέλει να δουλεύει για εργοδότες χωρίς ιδανικά, κάτι που τώρα γίνεται αντιληπτό και φέρνει αλλαγές».
Θέλοντας να τεστάρω τις δυνατότητες και τα όρια του εργαλείου, άρχισα να ζητάω συμβουλές θεωρώντας μάλλον απίθανο (και ηθικά απωθητικό) το να το χρησιμοποιήσω. Μέσα σε μισή ώρα είχα αγοράσει μηνιαία συνδρομή.
15°
