Γράμμα από τη Σμύρνη: Γκιαβούρ Ιζμίρ

Τα ονόματα των δρόμων είναι από τριψήφιους και τετραψήφιους αριθμούς, μια πεπερασμένη ακολουθία∙ δεν έχω βρει ακόμη τη συνάρτησή τους. Εννέα πανεπιστήμια, πολυώροφα εμπορικά κέντρα, ένα αμφιθέατρο πολυκατοικιών, αυτοκινητόδρομοι, φοίνικες και σοκάκια – όλα ανακατεμένα άτακτα, μια πόλη φτιαγμένη σχεδόν με τα ζάρια. Ντόρτια. Πολλαπλές κινητικότητες, μετρό, προαστιακός σιδηρόδρομος, βαπόρια, τραμ. Επιχωματώσεις στην παραλία και χωροταξικές νίκες: η παραλία στο Αλσαντζάκ θα μπορούσε να είχε γίνει αυτοκινητόδρομος, αλλά δεν έγινε, έγινε πάρκο∙ το δικαίωμα στην πόλη, το δικαίωμα στη θάλασσα. Την άνοιξη παίρνουμε τις καρέκλες από τα διαμερίσματα και καθόμαστε κοιτώντας το ηλιοβασίλεμα, με ραδιόφωνα, ποτά, πασατέμπο. Πικνίκ στο κέντρο της πόλης, ο αυτοκινητόδρομος έγινε ένα τεράστιο μπαλκόνι.

Επαρχίες από ελιές, πελώρια πεύκα, σταφύλια και μανταρίνια. Ξερά σύκα, μαρμελάδες, σπιτικά μακαρόνια, κάστανα, καλαμπόκια, βανίλιες — όλα σε ένα πεζοδρόμιο. Στα χωριά, τρακτέρ είναι αραγμένα έξω από πράσινα τζαμιά, υπάρχουν συνεταιριστικά καφενεία, βιβλιοθήκες. Ακούν που είμαι ξένος αλλά δεν είμαι το ίδιο ξένος. Μου λένε για Ελληνικά επίθετα, φίλους από παλιά, «komşu», ο μεγαλύτερος έπαινος. Το Αιγαίο παντού, από το γραφείο μου βλέπω τη θάλασσα, η Μεσόγειος στα τουρκικά είναι η «Λευκή Θάλασσα». Πίσω στην πόλη, η θάλασσα περιβάλλεται από την πρώτη σειρά πολυκατοικιών – το πρώτο Kordon. Ένα ασπρόμαυρο κυματιστό μωσαϊκό οριοθετεί την πόλη και τη θάλασσα. Εκεί ζουν οι ψαράδες.

Φούρνοι και μανάβικα, χασάπικα και μπακλαβάδες, μαγαζιά για τα πάντα. Μεταχειρισμένα βιβλιοπωλεία. Nυφικά. Στην αγορά του Kemeraltı βρήκα ένα μαγαζί που πουλάει μόνο κουμπιά. Υπάρχουν κάποιες ταμπέλες στα Ελληνικά, «Δερμάτινα Μπουφάν» – χαμογελάω. Στοές και σιντριβάνια, συναγωγές, τζαμιά, εκκλησίες: κοσμικές συνειδήσεις, η μεγάλη υπόσχεση. Σκέφτομαι ότι παντού ακολουθούμε μια γάτα, αυτή η αδιαμφισβήτητη εξουσία της γάτας στην Ασία, από την Ανατολία μέχρι την Άπω Ανατολή∙ η αυτοκρατορία της γάτας.

Επιπλέω σε μια θάλασσα από μέλι, ροδόνερο, μια θάλασσα από σαλέπι. Και μετά βυθίζομαι με μουσικές γνώριμες, σε ακατάληπτες λέξεις με φωνητική αρμονία, σε καπνούς από τσιγάρα. Τα πάντα μυρίζουν λεμόνι, καθαρίζουμε τα χέρια με φτηνές κολόνιες. Στο πανεπιστήμιο υπάρχει ένα ντουλάπι που έχει μέσα μόνο κλειδιά. Επίμονα κάποιος το ψεκάζει με άρωμα λεμόνι. Κάθε φορά που παίρνω ένα κλειδί, ανοίγω την πόρτα σε ένα λεμονοδάσος. Στα πεζοδρόμια μυρίζω κίτρο και γιασεμί, υπάρχουν σοκάκια με τριανταφυλλιές και μουριές. Περπατάω παντού, παραμένω απαρατήρητος, σχεδόν αόρατος, μέχρι να ανοίξω το στόμα μου. Τα φωνήεντα με προδίδουν αμέσως – ακόμη και τα σύμφωνα πολλές φορές, οι συνήθεις αποτυχίες: το χοντρό σίγμα, το ελαφρύ χι. Ένας ταξιτζής με ρώτησε αν είμαι από το Ιράν. Στο ραδιόφωνο έπαιζε ντιριντάχτα — το μουρμουράγαμε και οι δυο γελώντας – «όχι, όχι από το Ιράν» του είπα, «από πιο κοντά». Κάθε δεύτερο ντόπιο που γνωρίζω έχει καταβολές από τη Θεσσαλονίκη, από την Κρήτη, από την Καβάλα, την Πτολεμαΐδα και τα Γιάννενα – οι αναφορές στις πόλεις μερικές φορές συμπεριλαμβάνουν και μέρη που δεν ξέρω, χωριά σε άλλα ονόματα, μνήμες και ιστορίες, γενεαλογικές συνεκδοχές. Χαμογελάω, «το ξέρω» τους λέω – το βλέπω.

Κοιτάμε τη δύση από το ρολόι στο Καρατάσι – κοιτάμε τη δύση από απόσταση∙ το βράδυ παίρνουμε τα καραβάκια από το Pasaport και από το Bostanlı, και αλωνίζουμε την κεντρική πλατεία – τη θάλασσα δηλαδή. Κοιτάζω τους ουρανοξύστες στο Bayraklı και μετά το λόφο του Kadifekale, μια πόλη με παράγκες και ουρανοξύστες. Πλατείες σημαδεμένες με διεθνείς συμβάσεις, η πλατεία Λωζάνης, η πλατεία Μοντρέ. Στo Μπουρνόβα και στο Βουτζά, ξεχωρίζουν οι βίλες των Λεβαντίνων. Συναντώ μεγάλους ανθρώπους που μιλάνε πότε ελληνικά και ιταλικά, πότε τουρκικά. «Εμείς εδώ μιλάμε τα φραγκοχιώτικα» μου λένε.

Το Basmane το λένε και ηνωμένα έθνη, μια γειτονιά φωνές, χαμάμ – μια παγκόσμια αγορά πίσω από τη ρωμαϊκή αγορά. Οι φοιτητές μου αρνούνται να με ταξιδέψουν σε όλη την πόλη, θέλω να με βγάλετε από το «νησί» του Αλσαντζάκ τους λέω – γελάνε, «ταμάμ».

Υπάρχουν φαντάσματα. Το βράδυ στην προκυμαία, στο Kordon, η προγιαγιά μου η Κυριακή έρχεται από τα βάθη της Ανατολής και με παίρνει από το χέρι. Ο αέρας σταματά για λίγο, κοιτάω τη θάλασσα, «πασιά μ’», μου λέει και με φιλάει στο σβέρκο. Πιο κάτω είναι και άλλοι πρόσφυγες. Στο πρώτο σπίτι που αγόρασε στη δεύτερη πατρίδα, στο Κάστρο στα Γιάννενα, υπέγραψε με ένα X. Δεν ήξερε. Με την πλάτη στη θάλασσα, κοιτάω ανατολικά, κάνω ένα X στον αέρα σα φιλί και ψιθυρίζω λέξεις τυχαίες, με τέλεια φωνητική αρμονία: ανάσα, δελφίνι, τόπος, εξέλιξη.