Κάιρο: Μάρτυρας ενός τόπου που δεν τον χωράει ο νους

Πολλαπλασιασμένο στις οθόνες κατά μήκος του αεροπλάνου, παρακολουθώ ένα πρόσωπο που γνωρίζω καλά να μιλά σε μια άγνωστη γλώσσα. Το βλέμμα της όλο μια επίκληση, η αγωνία της πασιφανής. Έχει χάσει το παιδί της; Της μένει ένας μήνας ζωής; Έχουν καταρρεύσει οι μετοχές της; Οι αραβικοί υπότιτλοι στην πτήση της EgyptAir δεν δίνουν καμιά πληροφορία. Αυτή η προβληματική σύνδεση ανάμεσα στην πληροφορία και το συναίσθημα θα αποδειχτεί το κυρίαρχο μοτίβο στο τετραήμερο ταξίδι.

Λίγες ώρες αργότερα, στη διάρκεια της πρώτης εξόδου, γίνομαι μάρτυρας ενός τόπου που κυριολεκτικά δεν τον χωράει ο νους. Το μυαλό τώρα αμύνεται προσπαθώντας να ασκήσει βέτο στις αισθήσεις. Μόνο οι μεγάλες πινελιές καταγράφονται: το τετράγωνο σχήμα της πλατείας Ταχρίρ, οι δίδυμοι οβελίσκοι, ο τεράστιος όγκος του Αιγυπτιακού Μουσείου σε απαλό κεραμιδί. Διότι η πρώτη στενή επαφή με το χάος της κυκλοφορίας (ορμητικό ποτάμι μετά από νεροποντή), τις βρόμικες και ισχνές γάτες των δρόμων, τις κλούβες της αστυνομίας παντού –γεμάτες από πάνοπλους δεκαοκτάχρονους–, έχει ατυχή έκβαση: κύματα από στενάχωρα συναισθήματα (σκανδαλισμός, ανημπόρια, λύπηση) για όλα όσα «θα έπρεπε» (θα ήθελα) να είναι αλλιώς. Επαναφέρω, λοιπόν, τα φίλτρα στη θέση τους, αποσύρω το βλέμμα, σταματώ να κοιτάω τους ανθρώπους στα μάτια. Καταφεύγω στην ασφάλεια της πανοραμικής θέασης από κάπου ψηλά, που δεν κάνει επαφή με τις λεπτομέρειες.

Λένε ότι η πραγματικότητα αρχίζει εκεί που τελειώνει το comfort zone σου, όσα δηλαδή σου είναι οικεία και βολικά. Κι εδώ πρόκειται για μια αφρικανική πόλη 25 εκατομμυρίων! Ξέχνα την αρχαία ασύλληπτη τεχνογνωσία, την σημερινή «επίσημη κουλτούρα» με τα λαμπρά μουσεία και τα ξενοδοχεία-απομιμήσεις υπέρμετρης χλιδής. Η καθημερινότητα, μια πολιορκία από ανοίκειες εντυπώσεις: η αρχιτεκτονική, τα πλήθη, η σκόνη, η κολλώδης ζέστη… επιβάλλουν να βγω από το δυτικό μου ρεπερτόριο και να παραμερίσω τις συμβατικές αντιδράσεις μου σ’ αυτόν τον ξένο τόπο. Να τολμήσω να βρεθώ άοπλος. Όμως, είναι σαν να προσπαθείς να βγάλεις ένα ρούχο χωρίς να ξέρεις πού είναι τα κουμπιά. Για την ώρα, δεν έχω ακόμα καταφέρει να βρω το γκάζι και το φρένο στο συναίσθημα. Μόνο στην μικρή όαση που είναι το καθαρό και ήσυχο δωμάτιο του ξενοδοχείου –ένας ελεγχόμενος, δικός μου χώρος– μπορώ να χαλαρώσω για λίγο τις άμυνές μου απέναντι στο Κάιρο και να ανασυνταχτώ.

Είναι ένας τόπος σκανδαλωδώς συμφιλιωμένος με τη σκληρότητα της ζωής. Η θρησκεία προφανώς παίζει τον ρόλο της. Μέσα στις μέρες που ακολουθούν, υποχρεώνομαι να αναμετρηθώ με αυτή τη διαφορετικότητα, εξακολουθώντας να μην έχω ιδέα πού βρίσκεται η χρυσή τομή ανάμεσα στην αποδοχή και την ένσταση. Στο δευτεροκλασάτο αλλά επαρκέστατο ξενοδοχείο μου, ξυπόλητα δεκατριάχρονα αγόρια κουβαλούν όλη μέρα σάκους (τσιμέντο; άμμο;) στον τέταρτο όροφο. Στωικά, σοβαρά, δεν ξοδεύουν ενέργεια σε περιττές κινήσεις. Όταν, όμως, κάποια στιγμή ένα από αυτά χαμογελάει, ανθίζει σαν λουλούδι. Παρομοίως ο «μηχανικός συντήρησης» που καλεί η ρεσεψιόν για να δει γιατί στάζει το AC στο δωμάτιό μου. Είναι ο εικοσάχρονος νεαρός που ζει κάπου στους πάνω ορόφους. Σκαρφαλώνει στο περβάζι του παραθύρου, κρεμιέται απ’ έξω και ανασύρει τον πλαστικό σωλήνα ύδρευσης που έχει βουλώσει. Τον βάζει στο στόμα, φυσάει με δύναμη et voila! Το πρόβλημα λύθηκε. Ο θρίαμβος στο χαμόγελό του είναι ακόμα πιο θεαματικός από τις ακροβασίες του στο κενό.

Οι ακροβασίες των πεζών για να διασχίσουν την πυκνή, αδιάκοπη κυκλοφορία, άλλο ένα καθημερινό υπερθέαμα. Η γυναίκα μ’ ένα μωρό στην αγκαλιά κι ένα μικρό παιδί από το χέρι, περικυκλωμένη από αυτοκίνητα και μηχανάκια, που περνάει απέναντι χωρίς να βιάζεται, μου δίνει την εντύπωση θεατρικού γεγονότος, βίντεο που οφείλει να γίνει viral.

Οι ταλαιπωρημένες γάτες της πόλης, ένα ακόμα πολιτισμικό αίνιγμα. Έχοντας αποφασίσει να κυκλοφορώ μ’ ένα πακέτο κροκέτες στο σακίδιο, ανακαλύπτω ότι οι γάτες των δρόμων πρέπει πρώτα να τη μυρίσουν, να τη φτύσουν και μετά, τελικά, να τη φάνε. Σαν να τους είναι η ξηρά τροφή άγνωστο είδος. Κι όμως, εδώ υπάρχει μακρά παράδοση λατρείας τους. Απεικονίζονται παντού στους αρχαίους τάφους και συνήθως αποκαλούνται με τη λέξη Mit ή Miut, που δηλώνει μεγάλη αγάπη. (Την ίδια λέξη χρησιμοποιούν οι Καΐρώτες για να απευθυνθούν στα παιδιά τους!)

Δεν μίλησα για το φαγητό (επειδή επέλεξα να τραφώ κυρίως με μάνγκο, μπανάνες και χουρμάδες), τα λαβυρινθώδη μπαζάρ –όπου το να μην παζαρέψεις είναι έλλειψη καλών τρόπων–, τους ζητιάνους (κάποιοι τόσο αρχαίοι όσο η ίδια η Αίγυπτος). Έτσι κι αλλιώς, δεν θα υπήρχε κάποιο συμπερασματικό σχόλιο. Τέσσερεις ημέρες μόλις που αρκούν για μια πρώτη, επιφανειακή καταγραφή. Ίσως η άφιξή μου εδώ, αμέσως μετά από δύο εβδομάδες σ’ ένα ήσυχο κυκλαδίτικο νησί, να ενέτεινε το πολιτισμικό σοκ του Καΐρου. Όμως θέλω να ξαναγυρίσω εκεί. Δεν μπορούσα να βάλω σε λέξεις το γιατί αλλά, τι σύμπτωση, το βρήκα στις λέξεις του θεατρικού σκηνοθέτη Romeo Castelussi: «Προτιμώ να αισθάνομαι χαμένος, λες και βρίσκομαι γυμνός απέναντι [στα πράγματα]. Για μένα η έκπληξη είναι μια υπαρξιακή ανάγκη, είναι η επιβεβαίωση πως είμαι ζωντανός, πως απλώνω το βλέμμα γύρω μου. Γι’ αυτό και δεν αναζητώ σωτήρια εργαλεία, επιδιώκω κάθε φορά μια νέα εμπειρία… και θέλω να βάζω τον εαυτό μου σε δύσκολη θέση».