Ιεράπετρα, η ζεστή πόλη: Τελευταία εκδρομή πριν το lockdown

Για οικογενειακό τριήμερο προχωρημένου φθινοπώρου, ήθελα ζέστη: ήλιο, θάλασσα με ανεβασμένες θερμοκρασίες και πιθανότητες βουτιάς… Φίλη Κρητικιά επέμενε ότι η Ιεράπετρα, παρόλο που πληροί τις προϋποθέσεις ζέστη/θάλασσα, «δεν λέει πολλά, σαν μέρος, και δεν αξίζει να τραβηχτείς από τα ΥΠΕΡΟΧΑ Χανιά ή άλλα ΥΠΕΡΟΧΑ σημεία της Κρήτης». Που είναι υπέροχη από μόνη της η Κρήτη, κι ας έχει εκατομμύρια ξενοδοχειακές μονάδες-μαμούθ πια, ανά μισό χιλιόμετρο. Οι περισσότερες μονάδες ήταν κλειστές, στα δύο-τρίτα του φθινοπώρου μιας σκληρής χρονιάς, με τα μίνι γκολφ να ασπρίζουν κάτω από τον λοξό ήλιο, τις (απαραίτητες) πισίνες σκεπασμένες και τις παραλίες έρημες.

Η Ιεράπετρα, μην ακούτε τις φήμες, είναι ένα ιδιαίτερο μέρος: σαν να καθρεφτίζει τις απέναντι ακτές της Αφρικής, τα χαμηλά άσπρα σπίτια με τις ίσιες γραμμές και τα σέπια-κυρίως-χρώματα, με φοινικόδεντρα και αμμουδιές, με πορτοκαλί ηλιοβασίλεμα και ροζ ουρανό, όλα θυμίζουν Λιβύη, με την πάρα πολύ καλή έννοια. Εκτός σεζόν ντιπ-για-ντιπ, και μάλιστα της κουλής σεζόν 2020, η πόλη είναι ραχατλίδικη, απολαμβάνει τη φθινοπωρινή λιακάδα με τα πόδια στη ζεστή ακόμα άμμο. Οι παραλίες μέσα στην πόλη είναι σκούρες, αμμουδερές, και απλώνονται μπροστά ακριβώς στα αμέτρητα καφέ-εστιατόρια, ανοιχτά και κλειστά. Παππούδες πίνουν ρακί/τσίπουρα, πέντε-δέκα ξέμπαρκοι ασπρουλιάρηδες τουρίστες χαζογελούν με την καλτσωμένη σαγιονάρα. Οι τουρίστες, μας λέει περιφρονητικά ντόπιος ταξιτζής, είναι «χαμηλής ποιότητας και κατηγορίας, αυτοί που δεν μπορούν να πληρώσουν τις θερινές τιμές κι έρχονται τσέτουλα, με τρεις κι εξήντα, τώρα που πέρασε το καλοκαίρι».

Το ότι πάει, πέρασε το καλοκαίρι, το αισθάνεσαι παντού: έχουν μαζευτεί οι ξαπλώστρες, οι ομπρέλες, τα τραπεζάκια κι οι καρέκλες, η θάλασσα ανέβηκε, τα ψυγεία παγωτών είναι άδεια ή έχουν μέσα κατεψυγμένα ψάρια, για ώρα ανάγκης. Τα παιδιά μας απογοητεύονται όταν ψάχνοντας για κορνέ σοκολάτας πέφτουν πάνω σε κολιό. Η θάλασσα όμως είναι ζεστή, όπως αρμόζει στη Νότια-Νότια Κρήτη: πεντακάθαρη, αστραφτερή και ατελείωτη, με «όλες τις παραλίες δικές μας!». Η Αγία Φωτιά με τα χρωματιστά βότσαλα μέσα στη θάλασσα είναι η αγαπημένη μας, με ένα ανοιχτό καφέ («μεθαύριο κλείνουμε!») που επίσης έχει αδειάσει το ψυγείο παγωτών του. Η Αχλιά είναι πανέμορφη. Στον μακρύ, ιντίντ, Μακρύ Γιαλό, στην ανατολική άκρη, η άμμος είναι σα τη Σαχάρα αλλά με θάλασσα γύρω γύρω, και ωραία παράγκα για θαλάσσια σπορ («αύριο κλείνουμε!») με χαρούμενους, ευγενικούς ανθρώπους… Οι άνθρωποι γενικώς στην Ιεράπετρα είναι ευγενικοί, συχνά και χαρούμενοι. Η πόλη, πρωτεύουσα του νομού Λασιθίου με 15.000 κατοίκους και μακριά ιστορία κατακτητών, πολέμων, σεισμών και καταστροφών, είναι μια ήσυχη, ευγενική πόλη. Με πολλούς φούρνους, καταπληκτικά κουλούρια με ανθότυρο ή οτιδήποτε με ανθότυρο, που είναι το εθνικό σπορ της περιοχής. Μαζί με το κατσικίσιο σκληρό τυρί και το κατσίκι «αντικρυστό», σερβίρονται παντού, με μεγάλη επιτυχία. «Παντού», εννοώ σε ό,τι έχει μείνει ανοιχτό, που όλο και κάτι βρίσκεις…

Η Ιεράπετρα, με διάφορα σχετικά ονόματα (Ιεράπτυνα κ.λπ.) κατοικείται από τους προϊστορικούς χρόνους. Ήταν εμπορικό και πολεμικό λιμάνι, από εδώ ξεκίνησε ο Ιδομενέας* με 80 κρητικά πλοία για τον Τρωικό Πόλεμο, την κατέλαβαν οι Κορύβαντες από τη Ρόδο, οι Ρωμαίοι, καταστράφηκε από σεισμό το 796, λεηλατήθηκε από Σαρακηνούς κουρσάρους τον 9ο αιώνα. Οι Ενετοί την κατέλαβαν το 1212 κι έμειναν ως τον 17ο αιώνα – το ρομαντικό Κάστρο Καλές χτίστηκε στα πρώτα χρόνια της Ενετοκρατίας. Το 1508 η πόλη χτυπήθηκε από άλλον έναν μεγάλο σεισμό, το 1619 χτίστηκε εκεί το λοιμοκαθαρτήριο, το 1647, σα να μην έφταναν τα ζόρια της, την κατέλαβαν οι Τούρκοι. Το 1798 ο Μέγας Ναπολέων πέρασε ένα βράδυ στην Ιεράπετρα χωρίς να δώσει σήμα σε κανέναν, μετά την αποτυχημένη εκστρατεία του** στην Αίγυπτο. Το 1905 έγινε η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα και το 1922 κατέφθασαν οι Έλληνες Μικρασιάτες, με την ανταλλαγή των πληθυσμών, ενώ παράλληλα έφυγαν οι Τουρκο-κρητικοί στην Μικρά Ασία. Υπάρχουν, λέει, ολόκληρα χωριά στην Τουρκία σήμερα, των οποίων οι γηραιότεροι κάτοικοι μιλάνε ακόμα ελληνικά με την τραγουδιστή προφορά του Λασιθίου… αλλά μπορεί να είναι μύθος, όπως και ο Μίνωας.

Πάμε παρακάτω, φάγαμε σε δύο ωραίες ταβέρνες: στη γραφική «Σχεδία», πάνω στη θάλασσα, και στην «Αγία Παρασκευή»***, παραδοσιακή ταβέρνα στο χωριό Χριστό, έξω από την Ιεράπετρα, με το γνωστό στροφιλίκι-τα-βγάζω-τώρα, των κρητικών βουνών. Το φαγητό ήταν τέλειο και στα δύο μέρη – στην «Αγία Παρασκευή» μόλις είχε φέρει κατσικίσιο τυρί ένας βοσκός, επίσης παραδοσιακός, με αγκλίτσα και κινητό, το τυρί ήταν αριστούργημα, και μας έδωσε κάμποσο ο ταβερνιάρης, για τον δρόμο. Ό,τι φάγαμε στην περιοχή Λασιθίου ήταν υπέροχο, αλλά το χωριό στο βουνό, σε μίνι πλατεία με νερά να τρέχουν τριγύρω και πλατάνια από πάνω, ήταν μαγικό με όλες τις έννοιες, κι ας είχε δροσιά. Τα πλατάνια, λέει, τέτοια εποχή χάνουν τα φύλλα τους, που κοκκινίζουν και πέφτουν, μόνο φέτος ξέμειναν, στα δύο τρίτα του φθινοπώρου ήταν ακόμα πράσινα…

Τα αξιοθέατα είναι πολλά γύρω από την Ιεράπετρα, δεν προλαβαίνεις να τα δεις όλα, οπότε κάνεις ότι μπορείς: το μυρωδικό δάσος Σελεκάνου, τα όρη Θρυπτής, το σπούκι φαράγγι του Χα – το οποίο βλέπεις από μακριά μια και δεν θα το διαβείς παρά μόνον αν είσαι ο Μαγκάιβερ, με τον Τομ Κρουζ μαζί, και με σωστό εξοπλισμό. Γυρίσαμε από τα μαγευτικά Χανιά, άλλο έργο εντελώς, με το υπέροχο όντως λιμάνι, και τις ευφάνταστες πινακίδες – Γραφείο Τελετών Πανηγυράκης, Πυροτεχνουργός Πυροβολάκης, σίγουρα υπάρχει κρεοπώλης Μπιφτεκάκης, ψαράς Χταποδάκης και ταξιτζής Ξερολάκης, η καταγωγή των επωνύμων από παραδοσιακές δουλειές σε κοιτάζει στα μάτια. Μαζί και η θάλασσα, η κρητική κουζίνα, η ατμόσφαιρα και η Κρήτη ολόκληρη που δεν θα χώραγε ποτέ σε ένα μόνο, παρά  σε πολλά διαφορετικά πακέτα.

Το πακέτο Ιεράπετρα ήταν ό,τι χρειαζόμασταν, ζεστό, χουχουλιάρικο και χαλαρωτικό, λίγο πριν το λοκντάουν και τον σκληρό χειμώνα που το συνοδεύει…

*Ιδομενέας, γιος του Δευκαλίωνα, έζησε εκατό χρόνια μετά τον Μίνωα κατά τον Ηρόδοτο, βασιλιάς της Κρήτης που έλαβε μέρος στον Τρωικό Πόλεμο μαζί με τον σύντροφό του τον Μηριόνη, μάλιστα κατάφεραν να επιστρέψουν μαζί στην πατρίδα τους. Για πολλούς αιώνες οι ντόπιοι έδειχναν στους ξένους τον κοινό τάφο του Ιδομενέα και του Μηριόνη, στην Κνωσσό.

**Εκστρατεία του Μεγάλου Ναπολέοντα στην Αίγυπτο (1798-1810) για να διασφαλίσει τα συμφέροντα της Γαλλίας στην Βόρεια Αφρική και Συρία. Μετά την ήττα του στη ναυμαχία του Νείλου αναγκάστηκε να αποσυρθεί με τα στρατεύματά του. Έμεινε ένα βράδυ στην Ιεράπετρα, όπου φιλοξενήθηκε χωρίς να δηλώσει ποιος είναι – δεν κρατήθηκε όμως και άφησε ένα σημείωμα στο μαξιλάρι του φεύγοντας. 

*** Παραδοσιακή Ταβέρνα Αγίας Παρασκευής, στο χωριό Χριστός, τηλ. 2842091316, 6985785309.