Το Ανατολικό Αιγαίο του Σύλλα Τζουμέρκα

Έπρεπε να γράψω για ένα νησί, αλλά αυτό τον καιρό δεν μπορώ να γράψω για ένα νησί. Μπορώ όμως να γράψω για ένα Πλοίο και για ένα τρόπο να ταξιδεύεις που δεν γίνεται πια, με πραγματικά πολλές ώρες (οτιδήποτε κάτω από δεκάξι δεν μετράει), με αληθινά ανοιχτά καταστρώματα, με γλιστρήματα σε εμετούς, σε λάδια και πετρέλαια άμα έχει μποφόρ, με δύσκολους και αμφίβολους ελλιμενισμούς, με πολύ μικρά σελφ-σέρβις ρεστοράν με πέντε μόνο τραπέζια, και πολλά-πολλά άλλα τέτοια θαυμαστά και γεμάτα αληθινές απολαύσεις.

Το πλοίο ήταν πολύ μικρό. Λεγόταν Κυκλάδες και έχω κάνει αρκετές φορές –όχι εντελώς σερί, αυτό δεν γίνεται– τη διαδρομή του. Ήταν «επιδοτούμενο» και χειμώνα-καλοκαίρι ξεκινούσε από τον Πειραιά μια φορά την εβδομάδα και έφτανε στην Καβάλα. Αν θυμάμαι καλά το δρομολόγιό του των κοντά πενήντα λιμανιών, ήταν το εξής: Καβάλα (το ξεκινώ από κει γιατί από κει το ξεκίνησα τις πιο πολλές φορές) - Λήμνος - Άη Στράτης - Μιτυλήνη - Χίος - Σάμος - Αγαθονήσι - Λειψοί - Αρκοί - Πάτμος - Λέρος - Κάλυμνος - Κως - Νίσυρος - Τήλος - Σύμη - Ρόδος - Καστελλόριζο - Ρόδος -  Χάλκη - Κάρπαθος (2 λιμάνια) - Κάσος - Σητεία - Αγ. Νικόλαος - Σητεία - Κάσος - Κάρπαθος (2 λιμάνια) - Χάλκη - Ρόδος - Σύμη - Τήλος - Νίσυρος - Κως - Κάλυμνος - Αστυπάλαια - Αμοργός (2 λιμάνια) - τα μικρά (Κουφονήσια, Δονούσα, Ηράκλεια, κλπ.) - Νάξος - Πάρος - Πειραιάς. Θυμάμαι όλοι να γελούν στα νησιά και να μετρούν πόση καθυστέρηση θα είχε (συνήθως κυμαινόταν μεταξύ 8 και 25 ωρών), και εμείς όταν ήμασταν μέσα να γελάμε και να αγωνιούμε για το αν θα φτάσουμε μισή ή μια ολόκληρη μέρα αργότερα.

Ήταν σκυλί στους καιρούς. Εμφανιζόταν, έπιανε για λίγο και μετά συνέχιζε μέχρι που χανόταν αληθινό θαλάσσιο φάντασμα, σε όλο το Ανατολικό Αιγαίο, στο Ανατολικό Αιγαίο ολόκληρο από πάνω ως κάτω, και λίγο στις κεντρικές, μικρές συνονόματες Κυκλάδες.

Πώς ακριβώς μπορεί σήμερα κανείς να ξανακάνει ένα τέτοιο ταξίδι δεν το ξέρω ακριβώς τώρα που τέτοια σοβαρά δρομολόγια εξέλειψαν, αλλά φαντάζομαι θα γίνεται. Θέλει γενναία αδιαφορία για πολλά από τα του κόσμου τούτου. Θέλει να ψάξει κανείς τις συνδέσεις και τα μικρά πλοία και τις ανταποκρίσεις και να χάσει πάρα πολλή ώρα σπαζοκεφαλιάζοντας και βλαστημώντας σε βλακώδεις ιστοσελίδες, αλλά και – δώρο – κάθε τόσο να ανακουφίζεται μιλώντας με τα ταξιδιωτικά γραφεία και τα λιμεναρχεία των μικρών-μικρών νησιών. Μετά θα θέλει να ’χει κάνα-δυο μήνες στη διάθεσή του, και πεζή ή με μηχανή ή με μηχανάκι να ξεκινήσει. Θα χρειαστεί να κοιμηθεί σε κάμποσες παραλίες και προβλήτες λιμανιών. Θα χρειαστεί να περιμένει πολύ και να χάνει –τι ευλογία– πολλές ώρες. Να ταλαιπωρηθεί και να βρωμίσει – τι ευτυχία. Να παρακάμψει όπου βλέπει μαζεμένους πολλούς ενός είδους και να βρίσκει σε ποια παραλία ή ποια μεριά της παραλίας τού πάει να ξαπλώσει και να κολυμπήσει. Να διαλέξει σωστά σε ποια νησιά θα κάτσει περισσότερο και σε ποια λιγότερο και πού θα κάνει ανήκουστες παρακάμψεις και πεζοπορίες για να δει κάτι.

Στον ΆηΣτράτη για παράδειγμα θα χρειαστεί να κάτσει πιο πολύ: το νησί αυτό είναι μυστήριο, αποκαλύπτει αιφνίδια τα μυστικά του, μόνο μετά από καμιά βδομάδα παραμονής. Στη Λήμνο δεν θα μπορεί να φύγει αν δεν βρει τη θαυματουργή λάσπη. Και στα Ψαρά, αν αποφασίσει να κάνει την παράκαμψη από τη Χίο, θα πρέπει σίγουρα να ’χει καπέλο ή κάτι στο κεφάλι, η ηλίαση αλλιώς είναι βέβαιη. Στη Σάμο και στην Κω δεν θα πρέπει να χάσει τα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους, και στο Καστελλόριζο θα τη δει την ησυχία – εκεί φαίνεται, δεν ακούγεται. Και στην Αμοργό θα τα κάνει όλα τα μονοπάτια. Όσο για τη Νίσυρο (το νησί που μεγάλωσα και με κέντρο αυτό μπήκα τόσες φορές στο Κυκλάδες και τα έμαθα όλα αυτά), στη Νίσυρο να ξέρει ότι θα ξαναγυρίσει. 

Το ζήτημα δεν είναι το πού και το τι σε κανέναν από αυτούς τους ασύνδετους πια μεταξύ τους προορισμούς. Είναι το πώς. Και η τύχη.

Και η πίστη ότι η διάβρωση είναι σοφία εξωανθρώπινη– άρα και πανίσχυρη. 

Το Κυκλάδες άλλωστε –άμα ξέρεις– δεν σταμάτησε ποτέ τα δρομολόγια του. Σε πείσμα των καιρών και των εκάστοτε υπουργείων.

---

*O Σύλλας Τζουμέρκας είναι σκηνοθέτης και σεναριογράφος. Η τελευταία του ταινία «Το Θαύμα της Θάλασσας των Σαργασσών» κέρδισε το φετινό βραβείο της καλύτερης σκηνοθεσίας από την Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου.