Ηφαιστειακές εκρήξεις και πυρκαγιές

Τα τελευταία πενήντα χρόνια, χάρη στους δορυφόρους ο άνθρωπος παρατηρεί τη Γη από ψηλά. Από το διάστημα. Εκατομμύρια εικόνες που στέλνονται από τους δορυφόρους, δίνουν τη δυνατότητα στους επιστήμονες να προβλέπουν και να αναλύουν τις αλλαγές που συμβαίνουν σε παγκόσμιο επίπεδο και σε διάφορες κλίμακες του χρόνου και του χώρου.

Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του φεστιβάλ Γεω Συναντήσεις, που οργανώνει για τέταρτη χρονιά φέτος το Γαλλικό Ινστιτούτο, ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Paris 7-Denis Diderot κ. Steve Tait μαζί με τον Διευθυντή Ερευνών Δορυφορικής Τηλεσκόπησης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών κ. Χάρη Κοντοέ, μας μίλησαν για τις πρόσφατες τεχνολογικές εξελίξεις στην ανίχνευση μιας πυρκαγιάς ή μιας ηφαιστειακής έκρηξης.

Σήμερα υπάρχει η δυνατότητα, χάρη στην αρμάδα των δορυφόρων που περιφέρονται πάνω από τα κεφάλια μας, η ανίχνευση μιας δασικής πυρκαγιάς από τα πρώτα λεπτά της εκδήλωσης της. Επιπλέον υπάρχει η δυνατότητα παρατήρησης των 1500 περίπου ενεργών ηφαιστείων που υπάρχουν στη γη, αμέσως μόλις εκδηλωθεί η παραμικρή δραστηριότητα. Ανάμεσα στους εκατοντάδες δορυφόρους που κυκλοφορούν στο διάστημα υπάρχουν και οι μετεωρολογικοί δορυφόροι, οι οποίοι πέρα από το σκοπό που σχεδιάστηκαν αρχικά να εξυπηρετούν, χρησιμοποιούνται και για τον εντοπισμό και την παρακολούθηση των φυσικών καταστροφών. Η εκπληκτική πρόοδος που έχει σημειωθεί στις δορυφορικές τεχνικές, παρέχει τη δυνατότητα παρακολούθησης της εξέλιξης μιας ηφαιστειακής έκρηξης ή μιας πυρκαγιάς με πολύ μεγάλη ακρίβεια. Πληροφόρηση η οποία είναι αδύνατη να υπάρξει από την παρατήρηση στη γη.

Υπάρχουν τριών ειδών δορυφόροι παρατήρησης της γης. Οι δορυφόροι χαμηλής, μέσης και μακριάς τροχιάς. Οι δορυφόροι χαμηλής τροχιάς βρίσκονται πολύ κοντά στη γη, σε μια απόσταση 700 km και κινούνται με πολύ γρήγορη ταχύτητα για να μπορούν να αντισταθούν στη βαρύτητα της γης. Χρειάζονται μόλις 99 λεπτά για να κάνουν μια πλήρη περιστροφή της γης και μέσα σ’ ένα 24ωρο έχουν περάσει 16 φορές από το κάθε σημείο. Αυτό τους επιτρέπει να δουν σε σύντομο διάστημα πολλά σημεία αλλά για πολύ περιορισμένο χρόνο. Οι δορυφόροι μέσης τροχιάς κινούνται με ταχύτητα 20.000 km/h ταχύτητα που τους επιτρέπει σε 12 ώρες να κάνουν μια πλήρη περιστροφή της γης. Συνεπώς η εικόνα που δίνουν από κάθε σημείο του πλανήτη είναι δυο φορές την ημέρα. Τέλος είναι οι γεωστατικοί ή μακριάς τροχιάς δορυφόροι, οι οποίοι τρέχουν με 11.000 km/h και χρειάζονται ένα 24ωρο για να κάνουν πλήρη περιστροφή. Κινούνται δηλαδή μαζί με τη γη και έχουν δυνατότητα να βλέπουν μόνο ένα σημείο. Τα ψηφιακά όργανα με τα οποία είναι εξοπλισμένοι τους δίνουν τη δυνατότητα να βλέπουν και να καταγράφουν με κάθε λεπτομέρεια την επιφάνεια του πλανήτη.

Οι εικόνες τώρα που προέρχονται από τους δορυφόρους χρησιμοποιούνται από τους φορείς που είναι επιφορτισμένοι με την παροχή υπηρεσιών πολιτικής προστασίας. Στην περίπτωση της έκρηξης ενός ηφαιστείου η παρακολούθηση μέσω δορυφόρου παρουσιάζει ενδιαφέρον τόσο στην εξέλιξη του φαινομένου και για τα μέτρα προστασίας που πρέπει να παρθούν όσο και στις αλλαγές της τοπογραφίας που θα προκύψουν από την έκρηξη. Το σημαντικό επίσης είναι ότι η έκρηξη ενός ηφαιστείου πολλές φορές δεν επηρεάζει μόνο ένα κράτος αλλά έχει διεθνείς επιπτώσεις. Όλοι θυμόμαστε τα προβλήματα που είχαν δημιουργηθεί στις αερομεταφορές από την έκρηξη του ηφαιστείου στην Ισλανδία το 2010, όπου το νέφος στάχτης είχε αποκλείσει τον εναέριο χώρο σχεδόν όλης της Ευρώπης. Αλλά και στην περίπτωση των πυρκαγιών τα δορυφορικά συστήματα παρακολούθησης δίνουν την πληροφορία στις αρχές για το συντονισμό των ενεργειών. Εκτός από την έγκαιρη ανίχνευση η πολιτική προστασία και η πυροσβεστική μπορούν να έχουν εικόνα της εξέλιξης της πυρκαγιάς, να την συσχετίσουν με την καύσιμη ύλη που υπάρχει, αλλά και λεπτομέρειες για το τι έχει κάψει και τι απειλεί. Τέλος μπορεί να υπάρξει και η δορυφορική χαρτογράφηση των καμένων περιοχών.

Ωστόσο, όπως ανέφεραν οι επιστήμονες, οι δορυφόροι που κυκλοφορούν στο διάστημα διατρέχουν πολλούς κινδύνους από τα σκουπίδια του διαστήματος, που στο μεγαλύτερο ποσοστό τους είναι κατεστραμμένοι δορυφόροι που περιφέρονται στο διάστημα.