Πίσω από τις κουρτίνες των διαπραγματεύσεων για το Κλίμα

 * Της Σίλιας Λιάγκουρα, Κοινότητα Ποτάμι Παρισίων

Όλος ο κόσμος έχει τα μάτια του γυρισμένα πάλι στο Παρίσι, μόλις ένα μήνα μετά τα τρομοκρατικά χτυπήματα που έφεραν στην επικαιρότητα εικόνες ενός ματωμένου Eiffel και μιας πλατείας Republique με λουλούδια πένθους. Αυτή τη φορά, πάντως, το logo που εμφανίζεται παντού είναι ένας Eiffel μέσα σε ένα πράσινο φύλλο σύμβολο της αφοσίωσης και της επιμονής της Γαλλικής Προεδρίας της 21ης Συνέλευσης των Μερών (COP21) της Συνθήκης-Πλαίσιο του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC) για επίτευξη συμφωνίας στην παρούσα τη Σύνοδο. Μόλις χθες, Σάββατο, ψηφίστηκε το τελικό κείμενο της διεθνούς σύμβασης που θα μάθουμε να αποκαλούμε «η Σύμβαση των Παρισίων» (Paris Agreement), η οποία αποτελεί μια ιστορική συμφωνία 195 χωρών για μείωση των ανθρωπογενών εκπομπών του θερμοκηπίου και αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών.

Το κείμενο, το οποίο μπορείτε να διαβάσετε εδώ αποτελεί ένα Ηράκλειο άθλο της Γαλλικής Προεδρίας να συνδυάσει δυναμικές ρυθμίσεις με προσεγμένες διατυπώσεις αποδεκτές από όλους. Πρόκειται για ένα κείμενο με δεσμευτική νομική ισχύ σε πολλές ρήτρες και μηχανισμούς ελέγχου τήρησης των υποχρεώσεων των μερών. Περιέχει δεσμεύσεις όλων των χωρών για μείωση των εκπομπών, ακόμα και των αναπτυσσόμενων με την Κίνα και την Ινδία να δέχονται για πρώτη φορά τέτοιες δεσμεύσεις, ενώ κάνει αναφορές στα ανθρώπινα δικαιώματα. Διατυπώνει επίσης το στόχο ότι η άνοδος της θερμοκρασίας πρέπει να παραμείνει αρκετά κάτω των 2 βαθμών Κελσίου συγκριτικά με τα προ-βιομηχανικά επίπεδα, όριο το οποίο, σύμφωνα με την επιστήμη, αποτελεί το σημείο που οι κλιματικές αλλαγές θα είναι απολύτως μη αναστρέψιμες.

Οι διαπραγματεύσεις ήταν σκληρές, παρότι συζητήσεις για αυτό το κείμενο γίνονται από τη Σύνοδο της Κοπεγχάγης του 2009 και οι στόχοι μιας τέτοιας συμφωνίας έχουν τεθεί ήδη από τη Σύνοδο του Ρίο του 1992. Η Σύνοδος άνοιξε με παρουσία της πλειοψηφίας των αρχηγών κρατών του κόσμου να εκφράζουν το μήνυμα ότι είναι έτοιμοι για μια συμφωνία, αλλά όσο περνούσε η εβδομάδα εμφανιζόντουσαν διαφορετικές μορφές κειμένου που προκαλούσαν έντονες διαφωνίες στα μέρη. Ήδη από την πρώτη εβδομάδα των διαπραγματεύσεων τέθηκαν ζητήματα διατύπωσης, όπως το κώλυμα των ΗΠΑ να δεχτούν μια συμφωνία με δεσμευτικές ρήτρες για τη μείωση των εκπομπών. Μια τέτοια συμφωνία θα χρειαζόταν την έγκριση της Γερουσίας των ΗΠΑ, κάτι που θα ήταν ουτοπικό δεδομένου του σκεπτικισμού των Ρεπουμπλικάνων για μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης της Κλιματικής Αλλαγής. Έτσι, αποφασίστηκε οι ρυθμίσεις για τις μειώσεις των εκπομπών να διατυπωθούν με μη-δεσμευτικό λεξιλόγιο. Άλλα ζητήματα διαφωνίας ήταν το αίτημα των αναπτυσσόμενων χωρών για οικονομική ενίσχυσή τους ύψους 100 δισ. δολαρίων το χρόνο για τη μετρίαση των κλιματικών αλλαγών και την προσαρμογή των χωρών αυτών στο αλλαγμένο κλίμα. Αυτή η πρόταση, όμως, εκφράστηκε μόνο στο προοίμιο και παρέμεινε μη-δεσμευτική. Επίσης με απλώς προγραμματικό λεξιλόγιο εκφράστηκε και το αίτημα των χωρών-νησιών ευάλωτων στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας και της κοινωνίας των πολιτών για διατύπωση του ορίου της ανόδου της θερμοκρασίας στους 1,5 βαθμούς Κελσίου, κάτι στο οποίο πετρελαιοπαραγωγοί, όπως η Σαουδική Αραβία, αντιτάθηκαν σθεναρά. Μια στιγμή που από πολλούς θεωρήθηκε γραφική ήταν, τέλος, η στιγμή που η Σαουδική Αραβία ζήτησε αποζημίωσή της για μελλοντικές ζημιές στα έσοδά της από το πετρέλαιο.

Οι διαπραγματεύσεις της δεύτερης εβδομάδας ήταν πολύ εντατικές και διαδραματίζονταν πολλές φορές πίσω από κλειστές πόρτες. Το βράδυ της Πέμπτης οι μεταμεσονύκτιες διαπραγματεύσεις κράτησαν μέχρι τις 5.50 π.μ., ενώ το τελικό κείμενο δόθηκε στους μεταφραστές στις 4.30 το πρωί του Σαββάτου.

Παρότι πρόκειται για μια υβριδική Σύμβαση με δεσμευτικές και μη-δεσμευτικές ρήτρες και με σημαντικά κενά σύμφωνα με τους επιστήμονες, παραμένει σε γενικές γραμμές μια φιλόδοξη συμφωνία. «Έχουμε μπροστά μας μια φιλόδοξη, αλλά και ρεαλιστική συμφωνία», όπως είπε ο Laurent Fabius, Πρόεδρος της Συνόδου και υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας.

Όλα αυτά συνέβησαν, βέβαια, με μερική απουσία της Ελλάδας από τα έδρανά της, γεγονός που δεν εκπλήσσει, μιας και αποτελεί «πρακτική» της χώρας τον τελευταίο καιρό. Όντας αντιπρόσωπος της κοινωνίας των πολιτών σε διεθνείς συνεδριάσεις εδώ και 6 χρόνια, κάθομαι συνήθως στη θέση της Ελλάδας μιας και είναι συνήθως κενή. Μπορεί να πει κανείς ότι δεν υπάρχουν κεφάλαια για αποστολή αντιπροσώπων, όμως μου έκανε εντύπωση ότι στην έναρξη της παρούσας Συνόδου το επιτελείο του κ. Τσίπρα ήταν πολυπληθές, αλλά με πολύ μικρή παραμονή στο συνεδριακό κέντρο. Καθώς βέβαια ο ρόλος της Ελλάδας στη Σύνοδο για το Κλίμα είναι μειωμένος, μιας και τις διαπραγματεύσεις τις κάνει η Ε.Ε. εκ μέρους των κρατών-μελών της, δεν ήταν η μερική απουσία της από τις διαπραγματεύσεις που μου έκανε εντύπωση. Ήταν όμως η απουσία της κοινωνίας των πολιτών, των μη-κυβερνητικών οργανώσεων που μου έκανε εντύπωση. Όταν βλέπει κανείς μη κυβερνητικές οργανώσεις να πιέζουν τις διαπραγματεύσεις με την παρουσία τους και την προβολή τους μέσω των ΜΜΕ με εκπροσώπους ακόμα και από τις πιο οικονομικά ανίσχυρες περιοχές του κόσμου, λυπεί η απουσία της ελληνικής κοινωνίας των πολιτών. Μια καλή οργάνωση και αναζήτηση πόρων εντός και εκτός Ελλάδος για αποστολή αντιπροσώπων στο μόλις τρίωρο ταξίδι μέχρι το Παρίσι δεν φαντάζει τόσο ουτοπική.