Οικία Κωλέττη: Το σπίτι με την «πήλινη γυναίκα» στην Πλάκα

Την πρώτη φορά που αντικρίζεις αυτό το υπέροχο αρχοντικό στην Πλάκα, εντυπωσιάζεσαι και μαγεύεσαι. Δεν περνάει λίγη ώρα που αυτά τα συναισθήματα μετατρέπονται σε στεναχώρια και θυμό. Πώς γίνεται ένα τόσο όμορφο κτίριο, στους πρόποδες της Ακρόπολης, με το δικό του σημαντικό κομμάτι στην ιστορία της πόλης μας, να παραμένει εγκαταλελειμμένο και αναξιοποίητο; Λίγα μέτρα μακριά από την Αρχαία Αγορά και τη Στοά Αττάλου, στην οδό Πολυγνώτου 13, η οικία Κωλέττη σε περιμένει να την ανακαλύψεις. Μόνο που δεν θα μπορέσεις να περιηγηθείς στα δωμάτιά του ή στην πολύ όμορφη αυλή με τις μεγάλες νεραντζιές και κυπαρίσσια. Απομεινάρια ενός ένδοξου ή για την ακρίβεια διαφορετικού παρελθόντος.

Διατηρητέο από τη δεκαετία του ’60 με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού, η οικία Κωλέττη παραμένει αναξιοποίητη, παρά τις όποιες αναστηλωτικές εργασίες στο παρελθόν. Είναι ένα από τα πιο ιστορικά κτίρια της Πλάκας που στα 550 τετραγωνικά του μέτρα προοριζόταν κάποια στιγμή να στεγαστεί το αρχείο Καβάφη, σχέδιο που έμεινε στα χαρτιά.

Αφήνοντας στην άκρη τις ελληνικές παθογένειες, δεν είναι άλλωστε το μόνο ιστορικό κτίριο που έχει αφεθεί στην τύχη του, το νεοκλασικό κτίριο έχει διατηρήσει –παρά την έλλειψη συντήρησης- εκείνα τα στοιχεία που μπορούν να μαγέψουν τον περιπατητή και τον τουρίστα που απροειδοποίητα θα βρεθεί μπροστά του. Ίσως κάποιοι δεν θα το προσέξουν καν στο δρόμο τους προς την Αρχαία Αγορά. Ξεχωρίζει η εντυπωσιακή του πρόσοψη η οποία καταλήγει σε τριγωνικό αέτωμα, σε μία οικία που λέγεται ότι κυριαρχούσε το κίτρινο και το γαλάζιο χρώμα. Μία γυναικεία μορφή από πηλό αμέσως σε «αιχμαλωτίζει» και σε καλεί. Το σπίτι με την «πήλινη γυναίκα», όπως είναι πιο γνωστό στους περισσότερους από εμάς.

Ήταν η οικία του πρώτου πρωθυπουργού της Ελλάδας, Ιωάννη Κωλέττη (1774-1847), ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα πρόσωπα της περιόδου, με το όνομά του να συνδέεται με διαφθορά, δωροδοκίες, εκλογική νοθεία, απόκτηση τεράστιας προσωπική περιουσίας από την πολιτική, τη συκοφάντηση και τη δολοφονία του Οδυσσέα Ανδρούτσου και τη δίωξη και την εξορία της Μαντώς Μαυρογένους. Πολλοί άνθρωποι έφταναν μέχρι την οικία της οδού Πολυγνώτου για να ζητήσουν ρουσφέτι. Θα τον έλεγες και πρωτοπόρο.

«Με τις αθρόες απολύσεις κομματικών αντιπάλων, το διορισμό “ημετέρων”, την κατοχύρωση των προνομίων των διάφορων τοπαρχών και τις εκλογές βίας και νοθείας ήταν πράγματι ο πρώτος που διασφάλισε “μακρόβιες“ κυβερνήσεις. Χαρακτηριστικό είναι το “ωρολόγιο” πρόγραμμά του: Ο Κωλέττης μέχρι αργά το απόγευμα ασχολείτο με τη διεκπεραίωση ρουσφετιών πρώτα στην κατοικία του και μετά στην έδρα της κυβερνήσεως. Στη διάρκεια των υπηρεσιακών συσκέψεων συνήθως κοιμόταν, ενώ απουσίαζε συστηματικά από τις συνεδριάσεις της Βουλής» ένα γλαφυρό απόσπασμα μέσα από το βιβλίο «Η Νεοελληνική Φαυλοκρατία» (εκδόσεις Αρμός, 2008) του συγγραφέα Ευάγγελου Κοροβίνη.

Ένας αστικός μύθος θέλει έναν φίλο του Κωλέττη να του φέρνει δώρο μία μαϊμού μετά από ένα ταξίδι στο εξωτερικό, με το συμπαθητικό ζώο να γυρνάει στα δωμάτια του αρχοντικού της Πλάκας και να ενοχλεί τους επιφανείς επισκέπτες της εποχής. Όταν η πολιτική συνάντησε τις μαϊμούδες στην Αθήνα του 1840.

Δίπλα από το αρχοντικό Κωλέττη, στον αριθμό 11 της Πολυγνώτου, βρίσκεται το Ίδρυμα Μελίνας Μερκούρη που ίδρυσε ο σκηνοθέτης Ζυλ Ντασέν, φίλος της Ελλάδας και σύζυγος της μεγάλης ελληνίδας ηθοποιού και πολιτικού, αμέσως μετά το θάνατό της. Απέναντι από το Ίδρυμα στέκεται ακόμα το νεοκλασικό σπίτι όπου γυρίστηκε η ταινία «Στέλλα» του Μιχάλη Κακογιάννη με πρωταγωνίστρια την Μελίνα Μερκούρη.