Τα τελευταία τρία τέσσερα χρόνια, ο ιός του «μικρεμπορίου» χτύπησε μια από τις πιο δυναμικές αθηναϊκές συνοικίες. Φέτος, στους μήνες της κρίσης, το κακό παράγινε. Σχεδόν επιδημία. «Ενοικιάζεται» και «πωλείται». Η (εμπορική) καρδιά μιας περιοχής που ξεκινάει από το Μουσείο της Ακρόπολης και κυκλώνει τον Λόφο του Φιλοπάππου με νότιο σύνορο τη Χαμοστέρνας γνωρίζει μια βίαιη αφαίμαξη. Ή, τουλάχιστον, έτσι φαίνεται.
Οι δύο κεντρικοί δρόμοι, η Βεΐκου και η Δημητρακοπούλου, είναι ό,τι χαρακτηριστικότερο στις μνήμες της γενιάς που μεγάλωσε μέσα στα απόνερα της αντιπαροχής και των γλυκερών αλλά αξιόπιστων αρχών της μικροϊδιοκτησίας.
Μικρομάγαζα ειδών διατροφής, ένδυσης και ειδών για το σπίτι-νοικοκυριό ανακατεμένα με «είδη ψιλικών» και καφενεία πύκνωναν στα πεζοδρόμια. Έδιναν τη βασική ιδέα της αγοράς. Ήταν η αγορά της περιοχής.
Η μετανάστευση δεν δημιούργησε μεγάλα προβλήματα. Δεν ήταν αυτή που οδήγησε στην κατάρρευση του μικρεμπορίου. Ακόμη κι αν μερικοί γκρινιάζουν ότι «όλα τα περίπτερα ανήκουν στους Aλβανούς» δεν μπορούν να πείσουν για κάποιο αρνητικό παρεπόμενο αυτής της παρατήρησης.
Η περιοχή έδειχνε να ακολουθεί ανήμπορη την πορεία και άλλων αθηναϊκών αστικών κέντρων. Η πίεση της Πειραιώς με την γκουρμέ «ταβερνο-ψυχαγωγία» έφθασε μέχρι το Θησείο και προχωρούσε ισοπεδωτικά προς τα Άνω Πετράλωνα.
Η πλατεία Μερκούρη στα Άνω Πετράλωνα δεν ήταν και πολύ διαφορετική από τις άλλες πλατείες της Αθήνας, έστω κι αν λόγω της γειτνίασης με το αρχαιολογικό hardcore της πόλης είχε πολλές αφορμές να ξεχωρίσει. Ένα-δυο καφενεία, δυο ψησταριές, το ταβερνάκι που πήγαινε και δεν πήγαινε και ένα αμήχανο εγκαταλελειμμένο παρκάκι στο κέντρο, ίσα να δικαιολογήσει το όνομα της γιαγιάς της Μελίνας.
Πριν από λίγα χρόνια, ο Χρήστος, Πετραλωνίτης, άνοιξε εκεί, σε ένα πολύ μικρό χώρο, το βιβλιοπωλείο Αμόνι. Η βιτρίνα του άλλαζε συνεχώς, αλλά το ερώτημα στους περίοικους παρέμενε σταθερό: «Μα εδώ βιβλιοπωλείο; Σε ποιον θα πουλήσει;».
Το 2005, ο Χρήστος αποφάσισε να το κλείσει. Ήθελε να γράφει βιβλία κι όχι να πουλάει. Τότε, φιλικό του ζευγάρι που ζούσε στην περιοχή της πλατείας από το 1999 αποφάσισε να το κρατήσει ανοιχτό. Γρήγορα κατάλαβαν πως ένα τόσο δα βιβλιοπωλείο έπρεπε πρώτα να χωρέσει στη γειτονιά. Το Αμόνι άνοιξε και μία μικρή νέα αγορά: φθηνά μεταχειρισμένα βιβλία. Περίπου δωρεάν. Κι άλλα εντελώς δωρεάν. Όλο και περισσότεροι σταματούσαν στο μικρό πεζοδρόμιο απέναντι από την πλατεία. Γρήγορα άρχισαν να συζητούν για τα προβλήματα της γειτονιάς. Και, με το επόμενο βήμα, το Αμόνι έγινε το πραγματικό κέντρο της περιοχής. Η Πολιτιστική Ομάδα Πετραλώνων δημιουργήθηκε λίγο μετά. Ξεκίνησαν με προβολή της ταινίας «Το σπιρτόκουτο» του Γιάννη Οικονομίδη, και χαιρετισμό του πρωταγωνιστή της ταινίας, Ερρίκου Λίτση. Στην πλατεία συγκεντρώθηκαν περίπου 80 κάτοικοι. Αυτό και αν ήταν επιτυχία. Μετά άρχισαν κι εκδηλώσεις «ρεφενέ».
Και μετά ήρθε μια Βραζιλιάνα. Απέναντι από το βιβλιοπωλείο, στη θέση της ψησταριάς που είχε κλείσει, άνοιξε η Βραζιλιάνα. Ένα μπαρ που μάλλον έβαλε το σύνορο στα «must τρεντάδικα» του διπλανού Θησείου. Περιβάλλον χαλαρό με τάβλι και σκάκι τα πρωινά, χώρος για να διαβάσεις την εφημερίδα σου, για να αναζητήσεις στον «πίνακα ανακοινώσεων» νέα και ευκαιρίες από τη γειτονιά. Η πλατεία έχει αλλάξει. Δεν είναι ένας ακάλυπτος χώρος ανάμεσα στις οικοδομές ούτε ένας πληκτικός σκυλότοπος.
Την ίδια στιγμή, ανατολικότερα προς Κουκάκι, το πέταγμα της «πεταλούδας του χάους» από την πλατεία Μερκούρη έγινε κι εκεί αισθητό. Μια αντίστοιχη μορφή εναλλακτικής επιχειρηματικότητας άρχισε να κάνει την εμφάνισή της. Ακόμη και αστικοί μύθοι (!) άρχισαν να κυκλοφορούν για μερικά από τα νέα καταστήματα. Ήταν πρώτο το Μystic pizza, με ζύμη από αλεύρι κάνναβης, που δοκίμασε την τύχη του στην περιοχή – μετά από το πρώτο κατάστημα στα Εξάρχεια. (Στη θέση του πριν υπήρχε μία αποθήκη με νυχτερινά ρούχα για τον παππού και τη γιαγιά.)
Εκεί κοντά, την ίδια εποχή, δύο νέοι, αδέλφια, ανέλαβαν μια κάβα που φυτοζωούσε ανάμεσα στις ξεθυμασμένες μπίρες. Οι νέοι ιδιοκτήτες τα άλλαξαν όλα. Έφεραν όλα τα καλούδια της (αντι;)παγκοσμιοποίησης σε εξαιρετικές τιμές. Μπίρες από τσέχικες μικρομπιραρίες σε εξαιρετικές τιμές, «σπίρτα» από ζαχαροκάλαμο από εναλλακτικές καλλιέργειες της Βραζιλίας, κρασιά από Έλληνες ρομαντικούς και άλλα πολλά. Ειδικά τις μπίρες τις προμηθεύονται από ένα άλλο εναλλακτικό στέκι της περιοχής, επίσης πρόσφατο, την Ρulp, μια μπιραρία. Για τον ιδιοκτήτη της Ρulp, ο «αστικός μύθος» τον θέλει να οργώνει για ένα χρόνο την ορεινή Τσεχία αναζητώντας ποιότητα σε συνδυασμό με καλές τιμές. Απέναντι ακριβώς από την Ρulp εμφανίσθηκε μια νέα μορφή επιχειρηματικότητας στο αθηναϊκό αστικό τοπίο: στη Δημητρακοπούλου (προς Μακρυγιάννη) άνοιξε το Funky ride, ένα κατάστημα ενοικίασης ποδηλάτων (με 12 ευρώ τη μέρα). Ιδιοκτήτες της επιχείρησης οι ιδιοκτήτες της Βραζιλιάνας. Τόσα νέα καταστήματα στους μήνες της κρίσης δεν είναι μικρή υπόθεση. Είναι μεγάλη υπόθεση όταν αλλάζει προσανατολισμό η ίδια η ιδέα της επιχειρηματικότητας. Όπως έκαναν οι συνδικαλιστές που άνοιξαν το Συνεταιριστικό καφενείο στον πεζόδρομο του Γ. Ολυμπίου και όπου η τιμή του καφέ προσαρμόζεται πάντα προς όφελος του πελάτη! Τώρα ο αστικός μύθος τούς θέλει να έχουν ενοικιάσει ένα μεγάλο ανοιχτό χώρο κάπου στου Ρέντη, όπου σύντομα όλοι μας θα κληθούμε να καταθέσουμε ό,τι μας περισσεύει για να τα προμηθευτεί δωρεάν όποιος τα χρειάζεται…
Δεν γνωρίζω πόσο αρκετά είναι αυτά που γίνονται -σε απάντηση της Κρίσης – σε μια περιοχή που για αλλού ξεκίνησε και αλλού πηγαίνει… Πάντως είναι και διαφορετικά και ενθαρρυντικά.
Ιnfo
● Δημήτρης Λιβιεράτος, «Τα Πετράλωνα κάποτε, τα Πετράλωνα που ζήσαμε», Αθήνα 2009, εκδ. Αμόνι ● Frederic Barbier, «Ιστορία του Βιβλίου», Αθήνα 2008, εκδ. Μεταίχμιο ● «Είμαστε Παντού» (συλλογικό), Αθήνα 2003, εκδ. Οξύ-Ποντίκι ● Τάκης Καμπύλης, «Το Αμόνι», «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», 24/5/09
8°
