Παραμονές 2026 στα Κρέστενα με τη Save a Greek Stray: πώς διασώθηκαν 56 σκυλιά από ένα δημοτικό καταφύγιο

Όσο εμείς κάναμε τις ετοιμασίες των Χριστουγέννων, μια ακόμα σκληρή υπόθεση κακοποίησης ζώων με σφραγίδα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ήρθε στο φως. Οι άνθρωποι της Save a Greek Stray (SGS) έμειναν τρεις μέρες στη λάσπη και τη βροχή στο Χάνι Γρύλλου, μια απομονωμένη αγροτική τοποθεσία στον Δήμο Ανδρίτσαινας-Κρεστένων, για να τεκμηριωθεί η αλήθεια και να σωθούν ζώα που είχαν αφεθεί να υποφέρουν αλυσοδεμένα, πεινασμένα, εκτεθειμένα στα στοιχεία της φύσης. Πού; Σε ένα χωράφι που λειτουργούσε ως δημοτικό καταφύγιο χωρίς καμία υποδομή, άδεια και εποπτεία, σε συνθήκες που δεν αρμόζουν σε πολιτισμένη χώρα. Δέκα ζώα, τα πιο αδύναμα και ευάλωτα, κατάφεραν να απομακρυνθούν εγκαίρως. Για τα υπόλοιπα, ο αγώνας συνεχίζεται.

Ακολουθεί το χρονικό μιας υπόθεσης την οποία παρακολουθήσαμε σε πραγματικό χρόνο μέσα από τις αναρτήσεις της Save a Greek Stray, ενώ παρενέβη και η Ειδική Γραμματεία για τα Ζώα Συντροφιάς, μόλις ενημερώθηκε, και συγκεκριμένα ο Ειδικός Γραμματέας κ. Χρυσάκης, «ο οποίος συνέβαλε στην αποσαφήνιση των διαδικασιών των εκτελεστικών φορέων, ώστε να γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες και να απομακρυνθούν τα ζώα». 

Η οργάνωση της Εριέττας Κούρκουλου-Λάτση έκανε κάτι που ξέρει καλά: μετά από καταγγελίες, πραγματοποίησε καταδρομική αυτοψία στο πεδίο για να διαπιστώσει τι συμβαίνει και να κινήσει τις νόμιμες διαδικασίες. Ακόμα μία φορά, λοιπόν, μια ιστορία κακοποίησης εξελίχθηκε σε έναν μεγεθυντικό φακό για κάτι πολύ βαθύτερο: τον τρόπο με τον οποίο η χώρα μας, μέσω των δήμων της, αντιμετωπίζει τα αδέσποτα.

Το χρονικό της διάσωσης 56 ζώων

Ήταν πρωί της 22ης Δεκεμβρίου, όταν οι άνθρωποι της Save a Greek Stray έφτασαν στο Χάνι Γρύλλου. Ένας χωματόδρομος, μερικά δέντρα, λίγα παλιά μηχανήματα. Τίποτα που να προδίδει ότι εκεί, μέσα στη βλάστηση, λειτουργούσε το «άτυπο καταφύγιο» του Δήμου Ανδρίτσαινας-Κρεστένων. Ένας χώρος που –θεωρητικά– υπήρχε για να προστατεύει τα αδέσποτα της περιοχής. Η πραγματικότητα που αντίκρισαν τα μέλη της οργάνωσης δεν έμοιαζε σε τίποτα με όσα περιγράφουν οι νόμοι, οι συμβάσεις ή οι επίσημες ανακοινώσεις.

Τα πρώτα βίντεο έδειξαν σκυλιά δεμένα σε δέντρα με αλυσίδες. Ζώα αδύνατα, αποστεωμένα, εξαντλημένα από την προσπάθεια να σταθούν στα πόδια τους. Αυτοσχέδια κλουβιά από τσίγκους και παλέτες. Κουβάδες χωρίς νερό ή με θολό, βρόχινο νερό. Για 24 ώρες –όσο παρέμεινε η SGS στο σημείο– δεν εμφανίστηκε ούτε ένας υπεύθυνος του Δήμου, κανείς που να δείχνει ότι αυτός ο χώρος επιβλεπόταν από κάποιον. Και λίγο πιο πέρα, βρέθηκε ένας ανοικτός λάκκος: κουφάρια, οστά, υπολείμματα σωρών. Η SGS προχώρησε άμεσα σε μήνυση κατά παντός υπευθύνου και ζήτησε κατεπείγουσα εισαγγελική παρέμβαση.

Αργά το ίδιο βράδυ, καθώς οι εικόνες άρχισαν να κυκλοφορούν και με την άμεση ανταπόκριση του Α.Τ. Κρεστένων και τη διάθεση συνεργασίας της κτηνιατρικής υπηρεσίας που διενήργησε επιτόπια αυτοψία, ο χώρος «άλλαξε». Όχι προς όφελος των ζώων, αλλά όσων φοβήθηκαν ότι εκτέθηκαν. Ο λάκκος με τα οστά καλύφθηκε πρόχειρα. Τα ζώα ταΐστηκαν ξαφνικά, αν και κανείς δεν γνώριζε πότε είχαν φάει τελευταία φορά. Σκουπίδια και περιττώματα απομακρύνθηκαν. Σύμφωνα με τις καταγγελίες της SGS, ο αρμόδιος παράγοντας του Δήμου διέφυγε από μη εμφανή έξοδο για να αποφύγει τη διαδικασία του αυτοφώρου. 

Το πρωί της 23ης Δεκεμβρίου, η SGS επέστρεψε με έναν στόχο: να απομακρυνθούν τα ζώα. Η Αστυνομία είχε κινηθεί, οι διαδικασίες έπρεπε να ολοκληρωθούν άμεσα. Κι όμως, τα ζώα δεν παραδίδονταν. Σύμφωνα με την οργάνωση, οι δικαιολογίες ήταν συνεχείς, ενώ η Εισαγγελία δεν αναλάμβανε την τελική ευθύνη λήψης απόφασης. Σκύλοι μέσα στις λάσπες, δεμένοι, χωρίς καταφύγιο από το κρύο και τη βροχή, περίμεναν στωικά. Τα βλέμματα στις φωτογραφίες τα λένε όλα.

Η επόμενη ανάρτηση εκείνης της μέρας αργά το απόγευμα, με την υπογραφή της Εριέττας Κούρκουλου-Λάτση, κατέληγε σε μια φράση που αποτύπωνε με ακρίβεια την πραγματικότητα: «Είμαστε όλοι εδώ – εκτός από τους υπεύθυνους».

Η 24η Δεκεμβρίου, Παραμονή Χριστουγέννων, ξημέρωσε με καταιγίδα. Η βροχή ήταν ασταμάτητη και για τα ζώα αυτά ήταν ζήτημα επιβίωσης. Όταν η SGS επέστρεψε, είδε ότι το λουκέτο του χώρου είχε αλλάξει και ότι κάποια από τα ζώα είχαν μετακινηθεί προς τα μέσα, ώστε να μη φαίνονται από τον δρόμο. Αντιπροσωπείες της οργάνωσης βρίσκονταν ταυτόχρονα στην Εισαγγελία, στην Αστυνομία και στον χώρο του «καταφυγίου», πιέζοντας προς κάθε κατεύθυνση.

Μόλις αργά το απόγευμα, μετά από τρεις ημέρες αγώνα, ήρθε η πρώτη χαραμάδα φωτός. Τα δέκα πιο αδύναμα ζώα –εκείνα που δεν θα άντεχαν ούτε μία μέρα ακόμη– απομακρύνθηκαν. Εξαντλημένα, αποστεωμένα, βρεγμένα μέχρι το κόκαλο, μεταφέρθηκαν σε ασφαλές περιβάλλον για φροντίδα και νοσηλεία. Ήταν η πρώτη νίκη.

Μία ώρα αργότερα ήρθε και η επίσημη θέση της πολιτείας, με την ανάρτηση της Ειδικής Γραμματείας για την Προστασία Ζώων Συντροφιάς. Η ανακοίνωση αναγνώριζε τις συνθήκες ως ξεκάθαρη παθητική κακοποίηση, περιέγραφε σκελετωμένα ζώα δεμένα με πολύ κοντές αλυσίδες, έναν χώρο γεμάτο οστά και υπολείμματα νεκρών ζώων, και γνωστοποιούσε ότι είχε ήδη παρέμβει σε υψηλό επίπεδο προς όλες τις αρμόδιες αρχές για την επιτάχυνση της απομάκρυνσης συνολικά 56 ζώων από τον χώρο. Η υπόθεση Κρεστένων είχε περάσει σε νέα φάση.

Σπάρτη, Τρίπολη, Κρέστενα: το σύμπτωμα μιας παθογένειας που πρέπει να αλλάξει

Αυτό που φάνηκε αυτές τις τρεις μέρες στα Κρέστενα, δυστυχώς, δεν αποτελεί μια μεμονωμένη περίπτωση κακοδιοίκησης. 

Η υπόθεση Κρεστένων είναι η ιστορία μιας χώρας που κοιτάζεται στον καθρέφτη. Το έργο το έχουμε ξαναδεί, με πρωταγωνιστές –ξανά– τους ανθρώπους της Save a Greek Stray. Στη Σπάρτη, τον Φεβρουάριο του 2022, όταν η οργάνωση αποκάλυψε δύο δημοτικούς χώρους με εκατοντάδες σκύλους σε συνθήκες ακραίας εγκατάλειψης: ζώα δεμένα με κοντές αλυσίδες, υποσιτισμένα, άρρωστα, σε βουνά από ακαθαρσίες, χωρίς άδεια λειτουργίας και χωρίς κτηνιατρική φροντίδα. Οι εικόνες ήταν τόσο σοκαριστικές που οδήγησαν σε εισαγγελική παρέμβαση και δικογραφία. Αν η SGS δεν πήγαινε, κανείς δεν θα ήξερε. Κι αν δεν δημοσιοποιούσε, κανείς δεν θα αντιδρούσε.

Στις αρχές του 2023, στην Τρίπολη, η SGS δημοσιοποίησε ξανά φωτογραφίες σκελετωμένων σκύλων από το δημοτικό κυνοκομείο. Και πάλι ζώα σε συνθήκες εγκατάλειψης, και πάλι άρνηση συνεργασίας από τον Δήμο, και εισαγγελική παρέμβαση μόνο μετά τη δημοσιότητα. Και μια φιλοζωική οργάνωση που αναγκάζεται να κάνει το έργο που ο νόμος έχει αναθέσει στους Δήμους.

Σπάρτη, Τρίπολη, Κρέστενα, τρεις υποθέσεις στην ουσία τους ίδιες: απουσία υποδομών, κτηνιατρικής εποπτείας, αναθέσεις που λειτουργούν στα χαρτιά, επιτροπές που δεν ελέγχουν, ζώα αλυσοδεμένα, υποσιτισμένα, αόρατα. Αρμόδιες αρχές που κινούνται μόνο όταν η φρίκη δημοσιοποιηθεί. Ένα σύστημα που λειτουργεί σαν καλοκουρδισμένος μηχανισμός αδιαφάνειας, συχνά με κατασπατάληση δημοσίου χρήματος, μέχρι να αποδειχθεί ότι πίσω από όλα αυτές τις διαδικασίες κρύβονται ζώα που κακοποιούνται συστηματικά χωρίς ποτέ κανείς να το μαθαίνει.

Όσες μέρες παρακολουθούσαμε αυτή την ιστορία, συνεχώς επανερχόταν η σκέψη: πόσα ακόμη δημοτικά κολαστήρια λειτουργούν υπό αυτές τις συνθήκες σε όλη τη χώρα;

Πάρτε τη διαχείριση των αδέσποτων από τους Δήμους

Όσοι ασχολούνται με τα αδέσποτα στην Ελλάδα το γνωρίζουν: οι περισσότεροι Δήμοι είναι, στην πράξη, ανίκανοι να αναλάβουν σοβαρά τη στείρωση, την περίθαλψη και τη φροντίδα των αδέσποτων ζώων. Δεν μπορούν να είναι υπεύθυνοι για ζώα άνθρωποι που δεν αντιλαμβάνονται ότι μιλούμε για ζωντανές υπάρξεις και όχι για «διαχειριστικό βάρος». Όταν η υπόθεση περιορίζεται σε εργολαβίες και αναθέσεις δημόσιου χρήματος, αυτό που χάνεται δεν είναι μόνο χρήματα, μιλάμε για βασανισμένες ψυχές.

Μας το έλεγαν και την προηγούμενη φορά οι άνθρωποι του SGS: Ο τρόπος που εφαρμόζεται ο νόμος επιτρέπει να κυριαρχεί ένα μοντέλο όπου όλα φαίνονται νόμιμα στα χαρτιά, αλλά όλα είναι τραγικά στην πραγματικότητα. 

Και όσο αυτό το μοντέλο παραμένει ανέγγιχτο, τα ερωτήματα επιστρέφουν: Πώς επιτρέπουμε, ως πολιτεία και ως πολίτες, τέτοιες εικόνες ντροπής;

Η μόνιμη αλυσόδεση είναι παθητική κακοποίηση και τιμωρείται από τον νόμο, και για αυτό θα υπάρξει εισαγγελική έρευνα και οι ευθύνες, ελπίζουμε, να αποδοθούν στους υπεύθυνους. Ωστόσο, υπάρχει θεσμικό κενό που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Ο δήμαρχος Κρεστένων, σε πρόσφατη τηλεοπτική του τοποθέτηση –ανάμεσα σε ισχυρισμούς που έχουν ήδη διαψευστεί από τη Save a Greek Stray (όπως ότι τα ζώα του βίντεο «δεν ήταν δικά του»)– είπε και κάτι που αποτυπώνει μία όψη του προβλήματος: «Σε μια νύχτα η πολιτεία αποφάσισε ότι ο δήμος, χωρίς εμπειρία και χωρίς αρμοδιότητα μέχρι τότε, θα έπρεπε –θέλει δεν θέλει– να διαχειριστεί τα ζώα. Χωρίς να έχω κτηνίατρο. Χωρίς εκπαιδευτή σκύλων για τις περισυλλογές. Χωρίς χώρους».

Η φράση αυτή ειπώθηκε ως υπερασπιστικός ισχυρισμός και φωτίζει ένα θεσμικό πρόβλημα: πολλοί δήμοι δεν διαθέτουν τις υποδομές, το προσωπικό ή τις διαδικασίες που απαιτεί ο Ν. 4830/2021. Δεν είναι ωστόσο ακριβής, καθώς η διαχείριση των ζώων ανήκε στους δήμους ήδη από τον προηγούμενο νόμο. Εκείνο που άλλαξε με τον 4830/2021, και είναι κρίσιμο, είναι ότι πλέον οι δήμοι οφείλουν να κάνουν απολογισμό πεπραγμένων. Δηλαδή να λογοδοτούν για τη διαχείριση των πόρων που λαμβάνουν για τα αδέσποτα, κάτι που αρνούνται να κάνουν. Όταν όμως αυτό το σκέλος του νόμου δεν εφαρμόζεται, όταν δεν υπάρχει πραγματικός έλεγχος, γεννιούνται τα εκτρώματα που βλέπουμε σήμερα.

Και εδώ βρίσκεται το κρίσιμο σημείο. Η υπόθεση των Κρεστένων επαναφέρει με τρόπο αδιαμφισβήτητο αυτό που κάποιοι στον φιλοζωικό κόσμο φωνάζουν καιρό τώρα: ότι το μοντέλο της πλήρους ανάθεσης της διαχείρισης των αδέσποτων στους δήμους δεν λειτουργεί. Δεν μπορεί να βασίζεται αποκλειστικά σε ανθρώπους που συχνά δεν «νιώθουν», δεν αντιλαμβάνονται τη φύση του έργου ή το αντιμετωπίζουν ως διαχειριστικό βάρος. Με λίγα λόγια, που δεν αγαπούν και δεν καταλαβαίνουν τι σημαίνει η φροντίδα των ζώων.

Θα υπάρξουν συνέπειες; Θα τιμωρηθούν οι υπεύθυνοι; Θα αλλάξει το σύστημα ώστε να υπάρχουν ουσιαστικοί έλεγχοι και πραγματική λογοδοσία;

Μια ρεαλιστική λύση, που ήδη επιτρέπει ο νόμος αλλά δεν εφαρμόζεται στην πράξη, θα ήταν ένα μεικτό σχήμα: ουσιαστική σύμπραξη των δήμων με φιλοζωικά σωματεία, όχι μόνο ως ανάδοχους περιστασιακών συμβάσεων, αλλά ως φορείς συνδιαχείρισης, με ρόλο στη διαχείριση πόρων, στη διαφάνεια, στην εφαρμογή των διαδικασιών και στην καθημερινή φροντίδα των ζώων. Να γίνονται οι συμβάσεις με φιλοζωικά σωματεία με τρόπο θεσμικό, υποχρεωτικό, και όχι απλώς αν ο εκάστοτε δήμος «θέλει». Μέχρι να συμβεί αυτό, το σύστημα θα συνεχίζει να παράγει τα ίδια αποτελέσματα: υπερκορεσμένα καταφύγια, έλλειψη ελέγχων, αναθέσεις χωρίς ουσία και ζώα που πληρώνουν με τη ζωή τους τις αδυναμίες της διοίκησης.

Πάντα οι εθελοντές

Κλείνοντας, εντύπωση προκαλεί η έκκληση της Save a Greek Stray στην ανάρτησή τους: «Καλούμε φιλοζωικές οργανώσεις να εμπλακούν και να διεκδικήσουν ζώα ώστε κανένα ζώο να μη μείνει πίσω. Συνεχίζουμε να παρακολουθούμε στενά την υπόθεση και να διεκδικούμε όσα ο νόμος επιβάλλει και η στοιχειώδης ανθρωπιά απαιτεί».

Πόσο παράλογο… Μια οργάνωση να δίνει μάχη για να σώσει ζώα που ένας Δήμος κακοποιούσε, καταπατώντας τον νόμο. Να δίνει μάχη για να τα πάρει από τα χέρια του, φωτίζοντας μια τραγική πραγματικότητα που διαφορετικά θα έμενε στο σκοτάδι. Και στο τέλος να αναγκάζεται να ζητά από άλλες φιλοζωικές οργανώσεις να αναλάβουν την απορρόφηση των διασωθέντων σκύλων. Στην Ελλάδα του 2026, όσοι ασχολούνται με τα ζώα γνωρίζουν ότι η κατάσταση είναι στο απροχώρητο: τα καταφύγια γεμάτα, οι φιλοζωικές οργανώσεις εξαντλημένες και τα αδέσποτα –μαζί με τα ζώα που κακοποιούνται παθητικά– περισσότερα από ποτέ.

Μέσα σε όλη αυτή τη μαυρίλα –μέρες που είναι–, και ενώ περιμένουμε με αγωνία την τύχη των υπόλοιπων ζώων αλλά και τη δικαστική πορεία της υπόθεσης, ας τελειώσουμε με τα λόγια της Save a Greek Stray από την τελευταία τους ανάρτηση: για εκείνους που, συχνά αθόρυβα και χωρίς προβολή, επιμένουν να κάνουν τη διαφορά...