Ο Οκτώβριος έχει χρώμα ροζ: Τι έμαθα παλεύοντας με τον καρκίνο του μαστού

Συνήθως γράφω για μέρη και τόπους που έχω επισκεφτεί αλλά είναι Οκτώβριος και δεν μου πάει. Αυτός ο μήνας είναι διαφορετικός. Ο Οκτώβριος έχει χρώμα ροζ - είναι αφιερωμένος στην πρόληψη του καρκίνου μαστού. Κι αν πιστεύεις ότι αφορά μόνο τις γυναίκες, κάνεις λάθος. Αφορά όλους. Έχεις σίγουρα μητέρα, αδερφή, σύντροφο ή κόρη. Άρα σε αφορά.

Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε όλο και περισσότερες πολιτικές πρόληψης, καμπάνιες ενημέρωσης, συλλογικότητες που παίρνουν σχετικές πρωτοβουλίες. Είναι σημαντικό. Είναι αρκετό όμως; Η πρόληψη δεν είναι μόνο τα check-up. Οι εξετάσεις είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για έγκαιρη διάγνωση, αλλά δεν είναι το μοναδικό. Ο καρκίνος δεν εμφανίζεται ξαφνικά. Η κακή διατροφή, το τσιγάρο, η κληρονομικότητα παίζουν το ρόλο τους, αλλά υπάρχει και κάτι πιο βαθύ: ο τρόπος που ακούμε – ή δεν ακούμε – την ψυχή μας. Γιατί όταν η ψυχή πονάει, το σώμα μιλάει.

Όλοι θυμόμαστε εκείνη τη «μαγική» παιδική δικαιολογία: το πονάει η κοιλιά για να μην πάω σχολείο. Και όμως, το σώμα τότε δεν έλεγε ψέματα· έβρισκε τρόπο να εκφράσει μια δυσφορία που η παιδική ψυχή δεν μπορούσε να αρθρώσει. Όπως γράφει η ψυχολόγος Alice Miller:
«Το σώμα μας κάνει τη δική του επανάσταση και το μέσο που χρησιμοποιεί για να διαμαρτυρηθεί είναι η γλώσσα της ασθένειας. Μια γλώσσα που δεν πρόκειται ποτέ να καταλάβουμε όσο δεν γνωρίζουμε ότι αρνούμαστε τα αληθινά συναισθήματά μας.»

Πού πηγαίνουν τα συναισθήματα όταν τα καταπνίγουμε; Ο γιατρός Gabor Maté στο βιβλίο του «Όταν το σώμα λέει όχι» εξηγεί πώς το χρόνιο στρες και τα καταπιεσμένα συναισθήματα συνδέονται με σοβαρές ασθένειες – από καρκίνο, καρδιοπάθειες μέχρι αυτοάνοσα. Όταν δεν λέμε «όχι», το σώμα μας μιλά με τη δική του φωνή. Η προσέγγισή του αντιμετωπίζει τον εθισμό και την ασθένεια όχι ως ατομικές αποτυχίες, αλλά ως οδυνηρές προσαρμογές σε ένα τραυματικό περιβάλλον, καθιστώντας τον μια από τις πιο συμπονετικές και επιδραστικές φωνές στην κατανόηση της σύνδεσης ψυχής - σώματος.

Η ψυχοσωματική σύνδεση είναι πια επιστημονικά αποδεδειγμένη. Το σώμα και η ψυχή δεν είναι δύο ξεχωριστά «κομμάτια», αλλά μία αδιάσπαστη ενότητα. Και η ασθένεια συχνά δεν είναι παρά το σήμα κινδύνου που εκπέμπει η ψυχή μέσα από το σώμα. Αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο· το γνώριζαν ήδη οι αρχαίοι. Ο Ιπποκράτης μιλούσε για την ενότητα σώματος και ψυχής και για την επίδραση των συναισθημάτων στην υγεία. Για χρόνια η δυτική ιατρική φαίνεται να το είχε ξεχάσει· σήμερα όμως, με τεκμηριωμένη επιστημονική έρευνα, η σύνδεση ψυχής – σώματος επανέρχεται στο προσκήνιο, επιβεβαιώνοντας όσα οι αρχαίοι γνώριζαν ενστικτωδώς.

Η δική μας γενιά πληρώνει ακριβά την «άγνοια», χωρίς να συνειδητοποιεί τα αληθινά ζητήματα που κρύβονται πίσω από τη φαινομενική ηρεμία. Μαθαίνουμε να τα «θάβουμε» κάτω από το χαλί, να τα καλύπτουμε με λίγο αλκοόλ, ξέφρενες εξόδους ή αποσπάσεις προσοχής… και μετά ξανά από την αρχή. Ο φαύλος κύκλος επαναλαμβάνεται, σαν αόρατο φορτίο που κουβαλάμε μέσα μας χωρίς να το βλέπουμε.

Έχω νοσήσει κι εγώ. Έγραψα για τη διαδρομή μου μέσα στη νόσο καθώς και άλλων γενναίων φίλων στο βιβλίο μου «Ο καρκίνος, οι γενναίοι φίλοι μου κι εγώ» (εκδόσεις Επίκεντρο) για να μιλήσω για το δικό μου βίωμα. Μετά τον καρκίνο ήρθαν και άλλα προβλήματα που μου άφησαν - έτσι σαν ενθύμιο και ένα αυτοάνοσο. Τα σωματικά συμπτώματα, όσο σκληρά κι αν είναι, πολλές φορές έρχονται για να μας ξυπνήσουν. Να μας πουν ότι ήρθε η ώρα να στραφούμε μέσα μας, να ακούσουμε εκείνες τις σιωπηλές φωνές που μας τραβούν προς τη ζωή. Σου λέω πως αν αφουγκραστείς και δεν τις ακούς δεν είναι επειδή δεν υπάρχουν. Κάτι δεν πάει καλά γι αυτό δεν τις ακούς. Έμαθα σιγά σιγά να τις ακούω, μα ακόμη μαθαίνω και πάντα θα προσπαθώ να μην αγνοώ αυτούς τους ψιθύρους της ψυχής. Δεν τα καταφέρνω πάντα γιατί βλέπεις κι εγώ αλλιώς έμαθα και τώρα προσπαθώ να ξεμάθω.

Το μήνυμα λοιπόν είναι ξεκάθαρο: η πρόληψη είναι και ψυχοσωματική. Ας μάθουμε λοιπόν να ακούμε το σώμα μας. Κάθε πόνος, κάθε κόπωση, κάθε ανεξήγητο σύμπτωμα μπορεί να είναι η ψυχή μας που ψιθυρίζει. Και αν την ακούσουμε, ίσως ανακαλύψουμε πως η πρόληψη δεν είναι μόνο εξετάσεις – είναι τρόπος ζωής.

Ο Οκτώβριος είναι ροζ, αλλά η υγεία μας έχει όλα τα χρώματα της ζωής. Ας μην τα αφήσουμε να ξεθωριάσουν.