Η Λία Γκουντρουμπή μιλάει στην ATHENS VOICE για το πώς αντιμετώπισε τον καρκίνο και για το βιβλίο της «Ο καρκίνος, οι γενναίοι φίλοι μου κι εγώ» (εκδ. Επίκεντρο)
Η Λία Γκουντρουμπή είναι ιστορικός, υποψήφια Δρ στο πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, δραστήρια υπάλληλος στο Δήμο Λαρισαίων (Γραφείο Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, Πρωτοβουλιών και Δικτύων Πόλεων), υποψήφια παλιότερα σε εκλογές με σχήματα του Κέντρου, αρθρογράφος στην Athens Voice και ίσως και τίποτ' ακόμα που το ξεχνάω. Λίγα χρόνια πριν, η Λία αρρώστησε από καρκίνο. Όχι μόνο τον αντιμετώπισε με τον επιστημονικά ενδεδειγμένο τρόπο, αλλά έγραψε κι ένα βιβλίο για την περιπέτειά της, το «Ο καρκίνος, οι γενναίοι φίλοι μου κι εγώ», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις «Επίκεντρο». Με την αφορμή αυτή, μας παραχώρησε την παρακάτω συνέντευξη.
Πώς και αποφάσισες να γράψεις το βιβλίο;
Πάντα έγραφα, από παιδί. Κυρίως δικά μου πράγματα σκέψεις, συναισθήματα, ό,τι με προβλημάτιζε, ενώ αρκετές φορές κατέγραφα και πράγματα που συνέβαιναν ή παρατηρούσα γύρω μου και μου προκαλούσαν το ενδιαφέρον. Όταν έμαθα ότι νοσώ, το Δεκέμβριο του 2012, και ξεκίνησε όλη αυτή η περιπέτεια, μέσα μου γινόταν μια έκρηξη σκέψεων και συναισθημάτων. Όμως στην αρχή δεν μπορούσα να μιλήσω για όλα αυτά ούτε στους πιο κοντινούς μου ανθρώπους, αλλά ούτε και να γράψω. Στην ουσία δηλαδή δεν μπορούσα να μιλήσω ούτε στον εαυτό μου. Αυτό κράτησε πολλούς μήνες. Μόνο όταν τελείωσαν οι χημειοθεραπείες και τα πολύ δύσκολα, έγραψα μια μέρα έτσι ξαφνικά κι αβίαστα το πρώτο κείμενο σε blog που διατηρούσα τότε, καθώς και στο facebook. Ξέρεις πώς είναι το facebook. Το κείμενο κοινοποιήθηκε πολλές φορές και άρχισα να παίρνω μηνύματα από πολύ κόσμο που δεν γνώριζα. Κάποιοι μου έγραφαν ότι νοσούν οι ίδιοι και ότι στις λέξεις μου βρήκαν κουράγιο, κατάλαβαν ότι δεν είναι μόνοι. Κοπέλες μού έγραφαν πως με αφορμή το δικό μου κείμενο πήγαν να εξεταστούν και «όλα καλά», αλλά ήρθαν και μηνύματα που μου έγραφαν: «με αφορμή το δικό σου κείμενο εξετάστηκα κι ακολουθώ το δρόμο σου».
Εκεί κατάλαβα, ή μάλλον αποφάσισα, ότι θα συνεχίσω να μιλάω ανοιχτά και δημόσια για τον καρκίνο. Κι αυτό έκανα. Κι αφού λοιπόν η ανάγκη μου για γράψιμο «ξεκλείδωσε» −τα γράφω όλα αυτά στο κεφάλαιο «Γράφω ξανά»− συνέχισα το γράψιμο ικανοποιώντας κυρίως τη δική μου εσωτερική ανάγκη να τα βγάλω από μέσα μου. Αρχικά, δεν υπήρχε σκέψη για βιβλίο. Η σκέψη ήρθε πολύ αργότερα, όταν είδα ότι τα κείμενα μου ήταν αρκετά, όταν τα μοιράστηκα με κάποιους ανθρώπους και με παρότρυναν να αναζητήσω εκδοτικό οίκο. Έτσι προέκυψε η συνεργασία με τις εκδόσεις «Επίκεντρο», που αποφάσισαν να εκδώσουν τα κείμενά μου.
Πόσος καιρός πέρασε από τότε που νόσησες; Πόσο σε άλλαξε η πείρα της καρκινοπάθειας;
Χειρουργήθηκα Μάιο του 2012, ενώ ακολούθησαν χημειοθεραπείες και ακτινοθεραπείες, που τέλειωσαν το 2013. Συνήθως μετράμε από τη μέρα του χειρουργείου, άρα για μένα πλησιάζουν τα οκτώ χρόνια. Πρόκειται για τα δεύτερα γενέθλιά μου και κυριολεκτώ. Είναι στις 21 Μαΐου και τα γιορτάζω κανονικά.
Άλλαξε η σχέση σου με το κορμί σου; Η ψυχολογία σου;
Ναι, το σώμα μου έχει αλλάξει. Δεν χρειάστηκε να κάνω μαστεκτομή αλλά ογκεκτομή, άρα δεν είχα να διαχειριστώ έναν ακρωτηριασμό. Κι αυτό καλό είναι να ακούγεται δημόσια, ότι καρκίνος μαστού δεν σημαίνει απαραίτητα μαστεκτομή, όπως δεν σημαίνει απαραίτητα και χημειοθεραπείες που είναι και το πιο επώδυνο κομμάτι. Την ουλή μου στην αρχή τη θεωρούσα πολύ άσχημη. Σήμερα δεν με ενοχλεί καθόλου, αντίθετα τη θεωρώ κάτι σαν παράσημο κι αυτή είναι λέξη που πρώτος είπε ο σύζυγός μου. Είναι σε σημείο που από κάποια καλοκαιρινά ρούχα φαίνεται, αλλά πραγματικά δεν με νοιάζει καθόλου. Κι άλλα πράγματα έχουν αλλάξει: τα μαλλιά μου δεν είναι όπως πριν, τα φρύδια μου είναι σχεδόν ανύπαρκτα και έχω κάνει μόνιμο μακιγιάζ, έχω πάρει κάποια κιλά και ο μεταβολισμός μου έχει αλλάξει.
Τον καρκίνο τον ακολούθησαν κι άλλα θέματα υγείας, όπως ένα λεμφοίδημα, αλλά και ψυχολογικές καταστάσεις που χρειάστηκε να τις αντιμετωπίσω. Τίποτα δεν είναι ίδιο. Δε γίνεται να περάσεις κάτι τέτοιο, ειδικά σε νεαρή ηλικία, και να μη σε αλλάξει ως άνθρωπο. Νομίζω ότι και άνθρωποι που είχαν σοβαρά τροχαία ή άλλες δύσκολες περιπέτειες βιώνουν τέτοιου είδους αλλαγές. Ωστόσο, πολλές φορές σκέφτομαι αν πρόκειται για εμφάνιση νέων στοιχείων ή σου βγαίνουν στοιχεία του χαρακτήρα και της προσωπικότητάς σου που ήδη έχεις. Τελευταία τείνω προς το δεύτερο. Πάντως το πώς ζεις τη ζωή σου, οι σχέσεις σου με τους άλλους, όλα αυτά αλλάζουν.
Η Λία Γκουντρουμπή
Θέλεις να μιλήσεις πιο συγκεκριμένα; Ας πούμε, ποιες ήταν οι σημαντικότερες διαφοροποιημένες εμπειρίες σου στο διάστημα αυτό;
Η ίδια η ασθένεια είναι μια εμπειρία που σε συγκλονίζει. Γράφω μέσα στο βιβλίο «Είμαι καλά. Για την ακρίβεια καλύτερα» (…) «Ευτυχώς έπαθα καρκίνο». Είναι δύσκολο να το εξηγήσω με δυο λόγια.
Μετά τον καρκίνο τόλμησα πράγματα που ίσως αλλιώς να μην τα τολμούσα ποτέ. Σου είπα για παράδειγμα πως από παιδί έγραφα, αλλά το να γράψω βιβλίο δεν ήταν κάτι που είχα στο μυαλό μου να το τολμήσω. Το έκανα όμως και μάλιστα με ένα βιβλίο που η συγγραφή του ήταν επώδυνη για μένα. Πολλές φορές έγραφα και έκλαιγα ήταν σαν να τα ξαναζούσα όλα την αρχή ξανά. Έπρεπε να πάω πίσω στο χρόνο να θυμηθώ, να ανακαλέσω πράγματα δύσκολα.
Ακόμα, όταν νοσούσα έκανα μεταπτυχιακό, χωρίς να υπάρχει σκέψη για συνέχεια. Σήμερα όμως είμαι υποψήφια διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Και στη δουλειά μου και σε προσωπικό επίπεδο είμαι πιο θαρραλέα, δε φοβάμαι να τολμήσω πράγματα, δεν φοβάμαι την αποτυχία, τις αλλαγές.
Επίσης μπορείς να το πεις και εμπειρία ότι έδωσα προτεραιότητα στα «θέλω» μου και προσπαθώ στη ζωή μου να λιγοστεύω τα «πρέπει». Προσπαθώ να δίνω σε καθετί τη σημασία που πρέπει, αυτή που εγώ λέω ότι του αξίζει. Μέτρησα ανθρώπους, φίλοι έφυγαν, εγώ άφησα ανθρώπους, αλλά κέρδισα άλλους νέους φίλους. Η ζωή προχωράει.
Πώς εργάστηκες γράφοντας;
Ανέβαζα κείμενα επί πέντε χρόνια, μέχρι και το Δεκέμβριο του 2017, ενώ έγραφα και άλλα για τον εαυτό μου. Στο βιβλίο βέβαια δεν έχουν συμπεριληφθεί όλα όσα είχα γράψει. Υπάρχουν και πράγματα που κράτησα μόνο για μένα. Από τη στιγμή που αποφάσισα να αναζητήσω εκδοτικό οίκο άρχισε μια δουλειά με διορθώσεις και προσπάθησα να τα βάλω κάπως σε μια σειρά.
Το επόμενο που σκέφτηκα ήταν ότι αυτό το βιβλίο δεν μπορεί να αφορά μόνο εμένα. Δεν είμαι η μόνη στον κόσμο που έχω νοσήσει από καρκίνο μαστού, δεν ήμουν μόνη μου σε αυτό το «ταξίδι». Κάθε χρόνο στη χώρα μας εντοπίζονται περίπου 6.000 νέα περιστατικά. Μαζί μου ήταν «οι γενναίοι φίλοι μου», δηλαδή όσοι μου στάθηκαν όλο αυτό το διάστημα όσοι φίλοι νόσησαν από καρκίνο. Ο τίτλος λοιπόν, «Ο καρκίνος, οι γενναίοι φίλοι μου κι εγώ», είναι πολύ αντιπροσωπευτικός.
Το βιβλίο είναι αυτά τα τρία πράγματα: Η ασθένεια, η δική μου ιστορία και οι ιστορίες γενναίων φίλων. Όλες οι ιστορίες είναι αληθινές. Σε κάποιες υπάρχει το πραγματικό μικρό όνομα κι έτσι μπορούν να αναγνωριστούν, ενώ σε κάποιες άλλες υπάρχουν ψευδώνυμο και διαφορετικά προσωπικά χαρακτηριστικά, διότι μου το ζήτησαν όσοι μου τις εμπιστεύτηκαν. Υπάρχει δηλαδή και λίγη μυθοπλασία, τα στοιχεία της νόσου και η ουσία των ιστοριών, όμως, είναι πραγματικά.
Ποια είναι η δομή του βιβλίου και πώς υπηρετεί το θέμα του;
Το βιβλίο δεν έχει αυστηρή χρονολογική σειρά, τα κεφάλαια θα μπορούσαν να διαβαστούν και με μια τυχαία σειρά. Ωστόσο, υπάρχει μια χαλαρή αλλά ενιαία αφηγηματική δομή. Σίγουρα περιέχονται κεφάλαια σκληρά –κάποιοι «γενναίοι φίλοι» δεν τα κατάφεραν–, περιέχονται επίσης και δικές μου απώλειες που με σημάδεψαν αυτά τα χρόνια, με σημαντικότερη αυτή του πατέρα μου. Ο αναγνώστης θα αναρωτηθεί για τα σημαντικά και ασήμαντα της ζωής και θα γελάσει σε πολλά σημεία, καθώς δε λείπει το χιούμορ και αυτοσαρκασμός.
Δεν φοβήθηκες το «βαρύ» θέμα;
Όταν αποφάσισα να δημοσιοποιήσω τα κείμενά μου ήθελα να μην είναι ένα βιβλίο για την αρρώστια, αλλά ένα βιβλίο για τη ζωή και νομίζω ότι αυτό το κατάφερα. Είναι ένα αισιόδοξο βιβλίο κι ας έχει στον τίτλο του τη λέξη «καρκίνος».
Δυσκολεύτηκες να πείσεις τους καρκινοπαθείς που φωτογραφίζονται, μεταφορικά και κυριολεκτικά;
Καθόλου. Κάποιοι είναι φίλοι μου. Οι ιστορίες τους με σημάδεψαν όσο και η δική μου, και γι' αυτό και τις κατέγραψα. Με κάποιους άλλους έχουμε κοινή δράση στο Σύλλογο Καρκινοπαθών Νομού Λάρισας, που είναι ιδιαίτερα ενεργός. Κάποιους άλλους τους ήξερα ελάχιστα, αλλά ήρθαμε κοντά με αφορμή την επιθυμία μου να καταγράψω την περίπτωσή τους. Το θεωρώ τιμή μου που μου εμπιστεύτηκαν τις ιστορίες, τις σκέψεις, τα συναισθήματά τους. Υπάρχουν βέβαια και πολλά που ειπώθηκαν μεταξύ μας αλλά δεν είναι στο βιβλίο γιατί δεν ήθελαν. Πριν ξεκινήσω τη διαδικασία έκδοσης, ο καθένας και η καθεμιά είχαν δει και εγκρίνει το αντίστοιχο κείμενο. Νομίζω ότι οι καρκινοπαθείς μεταξύ μας έχουμε έναν άλλο κώδικα επικοινωνίας, που ίσως συμπεριλαμβάνει και κάποιους οικείους που τα έζησαν όλα από κοντά.
Θέλεις να αναφέρεις κάποια ξεχωριστή περίπτωση;
Υπάρχει μια ιστορία, την οποία μού την εμπιστεύτηκε ένας άνθρωπος που μόλις είχα γνωρίσει. Ήταν σε μια πολιτική συγκέντρωση. Στο διάλειμμα εκείνος, ξέροντας ότι είχα νοσήσει, όχι όμως και ότι ετοιμάζω βιβλίο, θέλησε να μου μιλήσει για το θέμα του. Είναι από τις αγαπημένες μου ιστορίες γιατί, αν και δεν έχει αίσιο τέλος, υπάρχει πολλή αγάπη και ανθρωπιά μέσα σε αυτήν. Όταν του ζήτησα να μου επιτρέψει να τη συμπεριλάβω στο βιβλίο, δε δίστασε ούτε στιγμή. Δε θα ήθελα να πω περισσότερα.
Η Λία Γκουντρουμπή
Πώς υποδέχεται ο κόσμος το βιβλίο; Τι σου λένε, τι σου γράφουνε, πώς σχολιάζουν στις παρουσιάσεις;
Παίρνω πολλά μηνύματα στο messenger και στο mail μου, αλλά και δημόσια σχόλια στο facebook και νέα αιτήματα φιλίας. Δεν υπάρχει μέρα που να μην πάρω κάποιο μήνυμα. Κάποια με συγκινούν πολύ. Μου γράφουν πράγματα πολύ δικά τους, μου εκμυστηρεύονται σκέψεις τους. Μερικές φορές ίσως αισθανόμαστε κάποιον πολύ κοντά μας και ας μην τον έχουμε συναντήσει από κοντά, αρκεί που γνωρίζουμε ότι κάποιες σκέψεις μας ταυτίζονται.
Άνθρωποι που νόσησαν μου γράφουν ότι όσα ένιωσαν τα είδαν γραμμένα στο βιβλίο, σαν να το έγραψαν οι ίδιοι. Όσοι δεν νόσησαν μου έχουν στείλει μηνύματα ότι επανεκτίμησαν πολλά. Μια κυρία μου είπε «Μετά την παρουσίαση του βιβλίου σου γύρισα σπίτι μου και πήρα αγκαλιά τα παιδιά μου. Με κοιτούσαν περίεργα και με ρωτούσαν αν έπαθα κάτι». Χαρακτηρίστηκε από ψυχοθεραπευτές ως «βιβλίο αυτοβοήθειας» και ως «αυτοψυχοθεραπευτική αποκάλυψη», ενώ γιατροί μου είπαν ότι τους βοήθησε να καταλάβουν πώς νιώθουν οι ασθενείς τους.
Τελικά, ποιος είναι ο στόχος του βιβλίου;
Αν πρέπει να ξεχωρίσω ένα μήνυμα, αυτό είναι πως όλοι οι άνθρωποι είμαστε δυνητικά γενναίοι αν η ζωή τα φέρει έτσι και χρειαστεί. Μπορούμε να αντέξουμε πολύ περισσότερα απ' όσα νομίζουμε.
Γράφεις άρθρα, έγραψες και το πρώτο σου βιβλίο, αυτή τη μαρτυρία. Θα ξαναγράψεις; Μπορεί να περάσεις σε κάτι άλλο;
Σίγουρα θα υπάρξει επόμενο βιβλίο. Μου αρέσουν πολύ τα ταξίδια και πάντα φρόντιζα να μπορώ να πηγαίνω έστω και μικρά, ακόμη κι όταν τα οικονομικά μου είναι περιορισμένα. Έχω πάει ταξίδια με ελάχιστα χρήματα. Είμαι πολύ τυχερή γιατί έχω μια δουλειά που απαιτεί μερικές φορές να ταξιδεύω. Μου αρέσει λοιπόν να γράφω για τα ταξίδια αυτά με έναν τρόπο βιωματικό και όχι τουριστικό, δηλαδή δίχως να περιορίζω τη γραφή μου στα αξιοθέατα. Έτσι ξεκίνησαν τα άρθρα στην Athens Voice.
Υπάρχει και μια άλλη ιδέα, λογοτεχνική, στην οποία έχω καταλήξει και τη δουλεύω. Τέλος, υπάρχουν και αρκετά παλαιότερα κείμενα που έχω γράψει και θα ήθελα να τα επιμεληθώ, ώστε να εκδοθούν.
Κάπου ανάμεσα στα τρία αυτά, θα εμφανιστεί το επόμενο βιβλίο.
10°
Πώς εργάστηκες γράφοντας;
