Είναι πιθανό να κολλήσουμε ασθένειες από τις λεκάνες τουαλέτας; - Μικροβιολόγοι απαντούν

Πολλοί αισθάνονται αμηχανία ή και αηδία όταν χρησιμοποιούν δημόσιες τουαλέτες, αλλά είναι βάσιμη η ανησυχία τους; Μικροβιολόγοι εξηγούν εάν υπάρχει κίνδυνος να κολλήσουν ασθένειες, όπως ΣΜΝ, ουρολοιμώξεις ή ιούς.

Καθώς κάθεστε σε μια λεκάνη τουαλέτας που έχουν χρησιμοποιήσει εκατοντάδες άλλοι άνθρωποι την ίδια μέρα, ίσως αναρωτιέστε: πόσο καιρό επιβιώνουν οι παθογόνοι μικροοργανισμοί στους χώρους υγιεινής;

Η εικόνα ούρων στη λεκάνη και στο πάτωμα, η έντονη μυρωδιά σωματικών υγρών κάποιου άλλου, μπορούν πραγματικά να «πλήξουν» τις αισθήσεις σας. Ίσως ανοίξετε την πόρτα του χώρου με τον αγκώνα σας, τραβήξετε το καζανάκι με το πόδι σας ή καλύψετε ολόκληρη τη λεκάνη με χαρτί τουαλέτας και κάνετε ένα ημικάθισμα αν βρίσκετε την όλη κατάσταση πολύ αηδιαστική.

Αλλά μπορείτε πραγματικά να κολλήσετε ασθένειες απλώς και μόνο επειδή καθίσατε στη λεκάνη; Ή μήπως οι περίτεχνες τεχνικές που χρησιμοποιούν κάποιοι για να αποφύγουν την επαφή είναι εντελώς περιττές; Δείτε τι λένε οι μικροβιολόγοι.

Τι (πιθανότατα) δεν θα κολλήσετε

«Θεωρητικά, ναι [μπορείτε να κολλήσετε ασθένειες από τη λεκάνη της τουαλέτας], αλλά ο κίνδυνος είναι απίστευτα χαμηλός», λέει η Τζιλ Ρόμπερτς, καθηγήτρια δημόσιας υγείας και μικροβιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Φλόριντα.

Πάρτε για παράδειγμα τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (ΣΜΝ). Τα περισσότερα βακτήρια και ιοί που μπορούν να τα προκαλέσουν, από τη γονόρροια μέχρι τα χλαμύδια, δεν μπορούν να επιβιώσουν για πολύ έξω από το ανθρώπινο σώμα, πόσο μάλλον σε μια κρύα, σκληρή επιφάνεια όπως η λεκάνη της τουαλέτας.

Γι' αυτό θεωρείται ότι η πλειονότητα των ΣΜΝ μπορεί να μεταδοθεί μόνο μέσω άμεσης επαφής των γεννητικών οργάνων και ανταλλαγής σωματικών υγρών. Θα έπρεπε κάποιος να είναι τόσο άτυχος ώστε να μεταφέρει τα φρέσκα σωματικά υγρά κάποιου άλλου αμέσως από τη λεκάνη στα γεννητικά του όργανα, είτε με το χέρι είτε με το χαρτί υγείας, για να διατρέξει κίνδυνο, λέει η Ρόμπερτς. Έτσι, ενώ είναι καλό να είστε προσεκτικοί και να διατηρείτε τις υγιεινές πρακτικές, όπως το να αποφεύγετε τουαλέτες που είναι προφανώς μολυσμένες, δεν είναι κάτι που πρέπει να σας κρατάει ξύπνιους τη νύχτα.

«Αν οι λεκάνες τουαλέτας μπορούσαν [εύκολα] να μεταδίδουν ΣΜΝ, θα τα βλέπαμε συχνά σε όλες τις ηλικιακές ομάδες και σε άτομα χωρίς ιστορικό σεξουαλικής δραστηριότητας», λέει η Ρόμπερτς.

Ομοίως, η Ρόμπερτς λέει ότι είναι απίθανο να κολλήσετε κάποια ασθένεια που μεταδίδεται μέσω του αίματος από τη λεκάνη της τουαλέτας. Για αρχή, θεωρεί ότι θα βλέπατε – και θα αποφεύγατε – το αίμα κάποιου αν ήταν στη λεκάνη. Σε κάθε περίπτωση, δεν θα μεταδίδονταν εύκολα παθογόνοι μικροοργανισμοί που μεταδίδονται μέσω του αίματος ελλείψει σεξουαλικής δραστηριότητας ή ένεσης με μολυσμένες βελόνες, λέει.

Εξίσου απίθανο είναι να κολλήσετε ουρολοίμωξη (UTI) κάποιου άλλου από τη λεκάνη της τουαλέτας, λέει η Ρόμπερτς. Θα μπορούσατε να πάθετε ουρολοίμωξη μόνο αν μεταφέρατε κόπρανα από τη λεκάνη στον ουροποιητικό σας σωλήνα, αλλά απαιτείται μεγάλη ποσότητα κοπράνων για να συμβεί αυτό, λέει η Ρόμπερτς. Είναι πολύ πιο πιθανό να αναπτύξετε μια ουρολοίμωξη σκουπίζοντας τα δικά σας περιττώματα πολύ κοντά στα γεννητικά σας όργανα, προσθέτει.

Τι μπορείτε να κολλήσετε

Υπάρχουν ορισμένες εξαιρέσεις για τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα που επιβιώνουν περισσότερο, ωστόσο. Οι ιοί των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV), που προκαλούν κονδυλώματα στα γεννητικά όργανα, μπορούν να παραμείνουν σε επιφάνειες για έως και μία εβδομάδα, αν και αυτό εξαρτάται από διάφορους παράγοντες. «Αυτοί οι ιοί είναι πολύ μικροί και έχουν πολύ σταθερά πρωτεϊνικά κελύφη που τους δίνουν μεγαλύτερη 'διάρκεια ζωής' στο περιβάλλον», λέει η Κάρεν Ντους, καθηγήτρια μικροβιολογίας και ανοσολογίας στο Πανεπιστήμιο Touro στη Νεβάδα.

Ο HPV τείνει να είναι ανθεκτικός στα αντισηπτικά χεριών και χρειάζεται συγκέντρωση 10% χλωρίνης για να καταστραφεί αυτό το σκληρό, προστατευτικό πρωτεϊνικό κέλυφος, λέει η Ντους. Παρόλα αυτά, αυτοί οι ιοί μπορούν να εισέλθουν στο σώμα σας μόνο αν το δερματικό φράγμα της περιοχής των γεννητικών σας οργάνων είναι τραυματισμένο, με εξάνθημα ή πληγή, ενώ κάθεστε στην τουαλέτα. Ως εκ τούτου, ο HPV μεταδίδεται συνήθως μόνο μέσω σεξουαλικής επαφής δέρμα-με-δέρμα.

Ομοίως, θεωρητικά, κάποιος με έρπητα των γεννητικών οργάνων που έχει μια έξαρση θα μπορούσε να μεταφέρει τον ιό στη λεκάνη της τουαλέτας, και οι επόμενοι χρήστες ενδέχεται να κινδυνεύουν αν έχουν τραυματισμένο δέρμα ή αν είναι ανοσοκατεσταλμένοι, λέει ο Ντάνιελ Άτκινσον, κλινικός διευθυντής της εταιρείας online υγειονομικής περίθαλψης Treated.com στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, είναι απίθανο, λέει ο Άτκινσον.

Να καλύπτω τη λεκάνη ή να κάνω ημικάθισμα;

Το να καλύπτετε τη λεκάνη της τουαλέτας με χαρτί πριν καθίσετε ή να χρησιμοποιείτε κάλυμμα λεκάνης μπορεί να σας κάνει να νιώθετε ότι χρησιμοποιείτε τη δημόσια τουαλέτα με τον πιο καθαρό τρόπο.

Ωστόσο, μια στρώση χαρτιού υγείας ή ένα κάλυμμα λεκάνης πιθανότατα δεν θα σας προστατεύσει από παθογόνους μικροοργανισμούς – είναι κατασκευασμένα από πορώδη υλικά, οπότε δεν μπορούν να σταματήσουν τα μικρόβια από το να διαπεράσουν και να αγγίξουν τα γεννητικά σας όργανα. Και το να κάνετε ημικάθισμα θα μπορούσε ενδεχομένως να κάνει περισσότερο κακό παρά καλό, σύμφωνα με τη Στέφανι Μπόμπινγκερ, κλινική ειδικό στην υγεία της πυέλου στο Ιατρικό Κέντρο Wexner του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Οχάιο.

Όταν οι γυναίκες αιωρούνται πάνω από τη λεκάνη για να ουρήσουν, συστέλλουν τους μύες του πυελικού εδάφους και της πυελικής ζώνης. Αυτό εμποδίζει τη ροή των ούρων από την ουροδόχο κύστη, καθιστώντας απαραίτητο να πιέζουν πιο δυνατά και να ασκούν περιττή πίεση στην πύελο. Επίσης, αυτό σημαίνει ότι οι γυναίκες ενδέχεται να μην αδειάζουν ολόκληρη την ουροδόχο κύστη τους στη διαδικασία, κάτι που μερικές φορές μπορεί να οδηγήσει σε ουρολοίμωξη.

Το πραγματικό πρόβλημα

Στην πραγματικότητα, ο κίνδυνος να κολλήσετε ασθένειες στην τουαλέτα δεν προέρχεται από την επαφή των γεννητικών σας οργάνων με τη λεκάνη.

Αντίθετα, προέρχεται από το άγγιγμα της λεκάνης της τουαλέτας με τα χέρια σας και τη μόλυνσή τους με βακτήρια ή ιούς από μικρά σωματίδια σωματικών ουσιών, λέει η Ρόμπερτς – και στη συνέχεια από το άγγιγμα του προσώπου και του στόματός σας με αυτά τα μολυσμένα χέρια. «Η απειλή δεν είναι για τα οπίσθιά σας, είναι για το στόμα σας από τα χέρια σας», λέει η Ρόμπερτς.

Για αρχή, οι κηλίδες κοπράνων που είναι διάσπαρτες σε μια λεκάνη τουαλέτας μπορούν να περιέχουν παθογόνους μικροοργανισμούς όπως Escherichia coli, Salmonella, Shigella, Staphylococcus ή Streptococcus. Όταν εισέλθουν στον οργανισμό, μπορούν να οδηγήσουν σε γαστρεντερικά συμπτώματα όπως ναυτία, εμετός και διάρροια.

Τα κόπρανα μπορούν επίσης να περιέχουν ίχνη του νοροϊού. Αυτός ο εξαιρετικά μεταδοτικός παθογόνος μικροοργανισμός εξαπλώνεται εύκολα μέσω μολυσμένων επιφανειών, καθώς και μέσω τροφής ή ποτού, ή άμεσης επαφής με κάποιον που είναι άρρωστος. Είναι εξαιρετικά ανθεκτικός. Σε ορισμένες επιφάνειες, μπορεί να επιβιώσει για έως και δύο μήνες. Και μόνο μια μικρή ποσότητα μπορεί να είναι αρκετή για να αρρωστήσει κάποιον – πιστεύεται ότι μεταξύ 10 και 100 σωματίδια του ιού μπορεί να είναι αρκετά για να μολύνουν κάποιον.

Μία μελέτη υπολόγισε ότι οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να μολυνθούν με νοροϊό αγγίζοντας μολυσμένες επιφάνειες σε μια τουαλέτα, σε σύγκριση με τον Covid-19 και τον αδενοϊό – έναν παθογόνο μικροοργανισμό που οδηγεί σε συμπτώματα κρυολογήματος ή γρίπης στους περισσότερους μολυσμένους ανθρώπους, ή σε πιο σοβαρή ασθένεια σε όσους είναι ηλικιωμένοι ή ανοσοκατεσταλμένοι.

Ωστόσο, ο πραγματικός κίνδυνος να αρρωστήσετε με αυτόν τον τρόπο μπορεί να είναι χαμηλός. «Η τουαλέτα δεν είναι μολυσμένη με κόπρανα από τον Μεσαίωνα – καθαρίζεται τακτικά», λέει η Ρόμπερτς. Λέει ότι όταν οι φοιτητές της μικροβιολογίας κάνουν δειγματοληψία σε διάφορες επιφάνειες, η ποσότητα μικροβίων που βρίσκουν στο εργαστήριο υπολογιστών είναι απερίγραπτη σε σύγκριση με αυτή των τουαλετών.

«Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι τουαλέτες στα σπίτια είναι πολύ πιο μικροβιακές από τις δημόσιες τουαλέτες που μελετήσαμε σε ένα πανεπιστήμιο», λέει ο Τσαρλς Γκέρμπα, καθηγητής ιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα. «Είναι [πιθανώς] ασφαλέστερο να χρησιμοποιήσετε μια τουαλέτα σε δημόσιο χώρο παρά στο σπίτι σας στις περισσότερες περιπτώσεις».

Στις περισσότερες τοποθεσίες, τα συνεργεία καθαρισμού καθαρίζουν τις δημόσιες τουαλέτες αρκετές φορές την ημέρα, ενώ τα περισσότερα νοικοκυριά καθαρίζουν το μπάνιο τους μόνο μία φορά την εβδομάδα, σύμφωνα με έρευνες του Γκέρμπα. Το ιδανικό πρόγραμμα καθαρισμού για τις τουαλέτες των νοικοκυριών, σύμφωνα με το εργαστήριο του Γκέρμπα, θα πρέπει να είναι κάθε τρεις ημέρες.

Προσοχή στο «φτέρνισμα της τουαλέτας»

Φυσικά, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν αγγίζουν τις λεκάνες των τουαλετών. Και παρόλο που οι περισσότεροι άνθρωποι πλένουν τα χέρια τους πολύ λιγότερο συχνά απ' όσο θα θέλαμε να πιστεύουμε, ελπίζουμε ότι συνήθως δεν βάζετε τα χέρια σας στο στόμα σας αφού χρησιμοποιήσετε την τουαλέτα. Ωστόσο, υπάρχει ένας άλλος τρόπος για να κολλήσετε μια ασθένεια στην τουαλέτα.

Όταν τραβάτε το καζανάκι, τα μικρόβια μέσα στη λεκάνη εκτινάσσονται στον αέρα και προσγειώνονται σε όλο τον χώρο της τουαλέτας. Και πάνω σας, αν είστε ακόμα μέσα. Μαθηματικά μοντέλα υποδεικνύουν ότι το 40-60% των σωματιδίων που υπάρχουν στη λεκάνη μπορεί να ταξιδέψουν. «Μερικοί άνθρωποι το αποκαλούν 'το φτέρνισμα της τουαλέτας'», λέει ο Γκέρμπα.

Μελέτες έχουν βρει ότι το βακτήριο Clostridium difficile – ένας παθογόνος μικροοργανισμός που είναι συχνός σε χώρους υγειονομικής περίθαλψης και μπορεί να είναι εξαιρετικά δύσκολο να εξαλειφθεί από το περιβάλλον – μπορεί να ταξιδέψει μακριά και ευρέως στον αέρα αφού τραβηχτεί το καζανάκι. Το τελευταίο ταξιδεύει σε σπόρια και μπορεί επίσης να εισπνευστεί.

Επομένως, αυτός ο κίνδυνος δεν προέρχεται μόνο από τις λεκάνες τουαλέτας, αλλά και από τα καπάκια, τα πόμολα, τα καζανάκια, τις βρύσες και τους διανομείς πετσετών, που τα αγγίζετε απευθείας με τα χέρια σας, λέει ο Γκέρμπα. Η πιο «μικροβιακή» επιφάνεια, λέει, είναι στην πραγματικότητα το πάτωμα.

Δυστυχώς, οι τουαλέτες συχνά έχουν ίχνη επιπλέον παθογόνων μικροοργανισμών που δεν θα τους συνδέατε απαραίτητα με τα ούρα ή τα κόπρανα, αλλά απλώς με το φτέρνισμα και τον βήχα. Για παράδειγμα, ο ιός της γρίπης μπορεί μερικές φορές να βρεθεί στις επιφάνειες της τουαλέτας.

Πώς να αποφύγετε τις ασθένειες όταν είστε στην τουαλέτα

Υπάρχουν αρκετά βήματα κοινής λογικής που μπορείτε να ακολουθήσετε για να αποφύγετε να κολλήσετε κάτι δυσάρεστο από οποιαδήποτε τουαλέτα, είτε στο σπίτι είτε σε δημόσιο χώρο. Η Ελίζαμπεθ Πάντι, μηχανικός υγιεινής νερού στο Πανεπιστήμιο Loughborough στο Ηνωμένο Βασίλειο, συνιστά να αγγίζετε τα πράγματα όσο το δυνατόν λιγότερο.

Για να αποφύγετε τα «νέφη» τουαλέτας, το κλείσιμο του καπακιού για να τραβήξετε το καζανάκι μπορεί να φαίνεται σαν υπεύθυνη επιλογή, αλλά «το κλείσιμο και το άνοιγμα του καπακιού δεν έκαναν μεγάλη διαφορά», λέει ο Γκέρμπα. Η μελέτη του 2024 υποδηλώνει ότι οι ιοί στα «νέφη» της τουαλέτας μπορούν να διαφύγουν πλευρικά, ακόμα και όταν το καπάκι είναι κατεβασμένο. Αυτό συμβαίνει πιθανότατα επειδή τα καπάκια δεν τείνουν να εφαρμόζουν τέλεια με τις λεκάνες τουαλέτας, και οι δημόσιες τουαλέτες τείνουν να έχουν πιο ισχυρά καζανάκια για να καταναλώνουν λιγότερο νερό.

Η Πάντι πιστεύει ότι οι κατασκευαστές μπάνιων θα πρέπει να αφαιρέσουν εντελώς τα καπάκια από τις τουαλέτες, για να αποφύγουν οι άνθρωποι να αγγίζουν το καπάκι και στη συνέχεια κατά λάθος να αγγίζουν και τη λεκάνη. «Το καπάκι δεν είναι πραγματικά ο δρόμος προς τα εμπρός», λέει.

Υπάρχουν πιο αποτελεσματικές παρεμβάσεις, λέει η Πάντι, όπως η κατασκευή λεκανών τουαλέτας με προστατευτικά που τοποθετούνται μεταξύ της λεκάνης και του καθίσματος. Επί του παρόντος, αυτά χρησιμοποιούνται κυρίως σε χώρους υγειονομικής περίθαλψης για την προστασία των νοσηλευτών και των γιατρών από τους παθογόνους μικροοργανισμούς που εκτοξεύονται από τους ασθενείς, λέει η Πάντι. Υπάρχουν επίσης σπρέι αέρα που έχει αποδειχθεί ότι είναι αποτελεσματικά στην απολύμανση του αέρα και των επιφανειών στις τουαλέτες, βοηθώντας έτσι στην αντιμετώπιση της εξάπλωσης παθογόνων μικροοργανισμών μέσω του «φτερνίσματος» της τουαλέτας.

Μια άλλη επιλογή είναι απλώς να τραβήξετε το καζανάκι και στη συνέχεια να φύγετε αμέσως από τον χώρο. «Συνήθως τραβάω το καζανάκι και τρέχω», λέει ο Γκέρμπα. Συνιστά επίσης να περιμένετε 10 λεπτά πριν μπείτε σε μια δημόσια τουαλέτα μετά από κάποιον άλλο, αν και αυτό μπορεί να είναι δύσκολο να επιτευχθεί στην πράξη.

Τότε υπάρχουν και τα κινητά τηλέφωνα. Δεν συνιστάται η χρήση του τηλεφώνου σας όσο είστε στην τουαλέτα, λέει η Ρόμπερτς – το τηλέφωνό σας είναι ήδη εξαιρετικά βρώμικο, καθώς το παίρνετε μαζί σας παντού, το ακουμπάτε σε κάθε επιφάνεια και το αγγίζετε συνεχώς. Αν το φέρετε στην τουαλέτα, διατρέχετε τον κίνδυνο να αγγίξει παθογόνους μικροοργανισμούς που έχουν ψεκαστεί στον χώρο, και στη συνέχεια θα τους μεταφέρετε μαζί σας ακόμα και μετά το πλύσιμο των χεριών σας.

Το πιο απλό πράγμα που μπορείτε να κάνετε είναι να πλένετε πάντα τα χέρια σας αμέσως μετά τη χρήση της τουαλέτας, λέει ο Γκέρμπα, ο οποίος σημειώνει ότι ο μέσος άνθρωπος στο Τούσον της Αριζόνα αφιερώνει μόνο 11 δευτερόλεπτα στο πλύσιμο των χεριών του, ενώ το Κέντρο Ελέγχου Νοσημάτων στις Ηνωμένες Πολιτείες συνιστά πλύσιμο χεριών για 20 δευτερόλεπτα. «Μόνο περίπου ένας στους πέντε πλένει πραγματικά τα χέρια του επαρκώς», λέει ο Γκέρμπα.

Επομένως, για να αποτρέψετε το να κολλήσετε μια ασθένεια στη δημόσια τουαλέτα, πλύνετε τα χέρια σας. Ακόμα καλύτερα, προσθέστε ένα επιπλέον βήμα εφαρμόζοντας και αντισηπτικό χεριών, καθώς ο συνδυασμός είναι σημαντικά πιο προστατευτικός από το απλό πλύσιμο των χεριών. Και προσπαθήστε να μην αφήνετε τον φόβο των παθογόνων μικροοργανισμών που παραμονεύουν στις τουαλέτες να σας κρατάει ξύπνιους τη νύχτα – ο κίνδυνος σας είναι (πιθανότατα) χαμηλότερος από ό,τι νομίζετε.

(Πηγή: BBC News)