Snooze button: μήπως τελικά δεν είναι κακό;

Είμαστε αρκετοί εμείς που δεν σηκωνόμαστε με το πρώτο ξυπνητήρι. Αυτό το μαγικό κουμπάκι που λέγεται Snooze μας επιτρέπει συχνά να πούμε «λίγο ακόμα», και να ξαναβυθιστούμε στον ύπνο, ή να αλλάξουμε πλευρό… μερικές φορές βέβαια με κίνδυνο να μην ακούσουμε ποτέ τα επόμενα, και το λίγο ακόμα να γίνει μία ώρα μετά. Δεν είμαστε όμως μόνοι. Σύμφωνα με ορισμένες έρευνες, περίπου το 50%-60% των ερωτηθέντων αναφέρουν ότι είναι snoozers.

Παρά το πόσο σύνηθες είναι το πάτημα του κουμπιού αναβολής (snooze button), έχουμε συχνά ακούσει ότι κακώς το πατάμε - και ότι το να κοιμόμαστε μερικά επιπλέον λεπτά το πρωί θα μας κάνει να νιώσουμε πιο κουρασμένοι.

Ωστόσο, η Tina Sundelin, ερευνήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης μάς λέει ότι σε μια μελέτη που δημοσίευσαν πρόσφατα οι συνάδελφοί της και εκείνη, αυτή η πεποίθηση φαίνεται ότι μπορεί να μην είναι αλήθεια, και  ότι το να κοιμόμαστε για ένα σύντομο χρονικό διάστημα το πρωί μπορεί πράγματι να είναι ευεργετικό για μερικούς ανθρώπους – ιδιαίτερα αυτούς που παλεύουν με την πρωινή κούραση.

Η μελέτη διεξήχθη σε δύο μέρη. Πρώτον, περισσότεροι από 1.700 άνθρωποι απάντησαν σε ένα διαδικτυακό ερωτηματολόγιο σχετικά με τις συνήθειες ύπνου και αφύπνισης τους. Αυτό περιλάμβανε ερωτήσεις σχετικά με το αν πατάνε αναβολή στο ξυπνητήρι τους τα πρωινά.

Στη συνέχεια, η ομάδα της Sundelin συνέκρινε αυτούς που πατάνε το κουμπί της αναβολής τουλάχιστον μερικές φορές, με εκείνους που δεν το κάνουν ποτέ. Βρήκανε ότι οι «snoozers» ήταν κατά μέσο όρο έξι χρόνια νεότεροι (αν και υπήρχαν snoozers όλων των ηλικιών) και κοιμόντουσαν 13 λεπτά λιγότερο τη νύχτα τις εργάσιμες ημέρες.

Δεν υπήρχε διαφορά στη διάρκεια του ύπνου τα Σαββατοκύριακα ούτε στην ποιότητα του ύπνου. Όμως, οι snoozers είχαν τέσσερις φορές περισσότερες πιθανότητες να ταξινομήσουν τους εαυτούς τους ως απογευματινούς ανθρώπους - και τρεις φορές πιο πιθανό να αισθανθούν υπνηλία μετά το ξύπνημα.

Η ερευνητική ομάδα ρώτησε επίσης γιατί οι άνθρωποι πατάνε το κουμπί αναβολής και διαπίστωσαν ότι ο κύριος λόγος ήταν ότι παραήταν κουρασμένοι για να ξυπνήσουν. Πολλοί είπαν επίσης ότι πατάνε την αναβολή επειδή τους αρέσει και επειδή θέλουν να ξυπνούν πιο αργά. Περίπου το 10% των ερωτηθέντων είπαν ότι βάζουν πολλά ξυπνητήρια επειδή ανησυχούν μήπως δεν ξυπνήσουν όταν σβήσει το πρώτο.

Για το δεύτερο μέρος της μελέτης, προκειμένου να μάθουν για τις επιπτώσεις του snoozing, 31 συνήθεις snoozers πήγαν στο εργαστήριο ύπνου της ερευνητικής ομάδας. Κατέγραψαν τον ύπνο τους χρησιμοποιώντας πολυσωματοκαταγραφική μελέτη ύπνου (polysomnography), όπου τοποθετούνται αρκετά ηλεκτρόδια στο κεφάλι και το σώμα προκειμένου να αξιολογηθούν τα στάδια ύπνου κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Μετά από μια πρώτη νύχτα για να τους επιτρέψουν να προσαρμοστούν στο περιβάλλον τους, κοιμήθηκαν στο εργαστήριο για δύο ακόμη νύχτες με διαφορετικές συνθήκες αφύπνισης.

Ένα από τα πρωινά έβαλαν το ξυπνητήρι τους στα 30 λεπτά πριν την ώρα που έπρεπε να ξυπνήσουν και η ομάδα τους επέτρεψαν να πατήσουν το κουμπί αναβολής τρεις φορές πριν σηκωθούν. Το άλλο πρωί κοιμήθηκαν αυτά τα 30 λεπτά και είχαν μόνο ένα ξυπνητήρι στο τέλος.

Αφού ξύπνησαν, έκαναν στους συμμετέχοντες της μελέτης κάποια γνωστικά τεστ (όπως τεστ μνήμης και απλές μαθηματικές εξισώσεις), και πήραν σάλιο για τη μέτρηση της κορτιζόλης (μια ορμόνη που πιστεύεται ότι μας βοηθά να ξυπνήσουμε) και ανέφεραν την υπνηλία και τη διάθεσή τους. Τα τεστ αυτά επαναλήφθηκαν 40 λεπτά αργότερα και άλλες δύο φορές κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Όταν οι συμμετέχοντες μπόρεσαν να χτυπήσουν το snooze, ο ύπνος τους φάνηκε πιο ελαφρύς και λιγότερο ξεκούραστος τα τελευταία 30 λεπτά πριν ξυπνήσουν. Αλλά παρ’ όλα αυτά κοιμήθηκαν περίπου 23 λεπτά κατά μέσο όρο, μόνο έξι λεπτά λιγότερο από ό,τι όταν δεν πάτησαν αναβολή.

Και, όταν λήφθηκε υπόψη ολόκληρη η νύχτα, δεν υπήρχε διαφορά μεταξύ της αναβολής και της μη αναβολής στο πόσο κοιμήθηκαν οι συμμετέχοντες ή στην ποιότητα αυτού του ύπνου.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι πολλοί άνθρωποι πατάνε το κουμπί αναβολής επειδή αισθάνονται κουρασμένοι και επειδή τους αρέσει η αίσθηση, προκαλεί έκπληξη ότι οι συμμετέχοντες αισθάνθηκαν εξίσου νυσταγμένοι, χωρίς διαφορά στη διάθεση, ανεξάρτητα από το πώς ξύπνησαν. Αλλά η μελέτη διαπίστωσε ότι μετά την αναβολή, οι συμμετέχοντες είχαν στην πραγματικότητα ελαφρώς καλύτερες επιδόσεις σε πολλά από τα γνωστικά τεστ αμέσως μετά το ξύπνημα.

Η πιο πιθανή εξήγηση για αυτό το φαινόμενο είναι ότι οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να ξυπνήσουν με πιο αργούς ρυθμούς όταν τους επετράπη να πατήσουν την αναβολή. Αυτό μπορεί να βοήθησε στο να αποφευχθεί σε ένα βαθμό η αδράνεια ύπνου (sleep inertia) - αυτό το αίσθημα «εγκεφαλικής ομίχλης» που πολλοί άνθρωποι βιώνουν το πρωί.

Το πιο αργό ξύπνημα μπορεί να αποδεικνύεται από τη μικρή διαφορά στα επίπεδα κορτιζόλης που παρατηρείται στους συμμετέχοντες αμέσως μετά το ξύπνημα – με τα επίπεδα να είναι υψηλότερα όταν οι συμμετέχοντες μπορούσαν να χτυπήσουν αναβολή. Προηγούμενη έρευνα είχε δείξει ότι μια ισχυρότερη κορτιζόλη απόκριση στην αφύπνιση - η απότομη αύξηση της κορτιζόλης που συμβαίνει μετά το ξύπνημα - σχετίζεται με μειωμένη αδράνεια ύπνου (sleep inertia).

Επιπλέον, επειδή οι συμμετέχοντες που πάτησαν αναβολή δεν έπεσαν ξανά σε βαθύ ύπνο, αυτό μπορεί να επηρέασε περαιτέρω την πιθανότητα να ξυπνήσουν νυσταγμένοι. Πολλές μελέτες δείχνουν ότι είναι πιο εύκολο να ξυπνάς από πιο ελαφρύ ύπνο παρά από βαθύ.

Παρόλο που αυτά τα ευρήματα μπορεί να προσφέρουν ανακούφιση σε όσους πατάνε το κουμπί αναβολής, η έρευνά της Sundelin δεν υπονοεί ότι αυτός ο τρόπος αφύπνισης είναι ο βέλτιστος για όλους. Εάν είστε το είδος του ανθρώπου που ξυπνά και είστε άμεσα σε εγρήγορση και έτοιμος να σηκωθεί, η αναβολή πιθανότατα δεν θα έχει κανένα όφελος για εσάς.

Δεν υπάρχει επίσης καμία ένδειξη ότι όσο περισσότερο πατάτε το snooze τόσο καλύτερα θα είστε. Αντίθετα, φαίνεται να υπάρχει μια αντιστάθμιση μεταξύ ποιοτικού ύπνου και σταδιακού ξυπνήματος.

Αλλά αν απολαμβάνετε την αναβολή και βρίσκετε ότι σας βοηθά να ξυπνάτε, η έρευνά της ομάδας της Sundelin προτείνει ότι μπορείτε να συνεχίσετε να το κάνετε χωρίς να αισθάνεστε άσχημα -- αρκεί να κοιμάστε αρκετά πριν από αυτό το πρώτο ξυπνητήρι.

*Με στοιχεία από The Conversation