Επαναστατικές εξελίξεις στις θεραπείες της όρασης με λέιζερ

Μέχρι σήμερα υπολογίζεται ότι περισσότερα από 20 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν υποβληθεί σε διόρθωση της όρασής τους με λέιζερ για να απαλλαγούν από την εξάρτησή τους από τα γυαλιά και τους φακούς επαφής. Στα 25 χρόνια που μεσολάβησαν από τότε που εγκρίθηκε για πρώτη φορά η κερατοσμίλευση με λέιζερ (LASIK) για τη θεραπεία της μυωπίας, καταγράφηκαν σπουδαίες τεχνολογικές βελτιώσεις και τα κλινικά αποτελέσματα βελτιώθηκαν θεαματικά. 

Το LASIK είναι μία επέμβαση που εκτελείται σε εξωνοσοκομειακή βάση. Διενεργείται με δύο είδη λέιζερ για να αναδιαμορφώσει οριστικά το σχήμα του κερατοειδούς χιτώνα στην επιφάνεια του ματιού. Αυτό γίνεται για να βελτιώσει την εστίαση του φωτός στον αμφιβληστροειδή, που βρίσκεται στο οπίσθιο τμήμα του ματιού, και έτσι να διορθωθεί η όραση. 

Η μέθοδος είναι η πιο συχνά εκτελούμενη διαθλαστική επέμβαση παγκοσμίως. Εκτός από τη μυωπία μπορεί να διορθώσει την υπερμετρωπία, τον αστιγματισμό και την πρεσβυωπία.

Κατ' αυτήν, διαχωρίζεται το ανώτερο στρώμα του κερατοειδούς (δημιουργείται κρημνός -flap) με femtosecond λέιζερ. Ύστερα γίνεται η σμίλευση του κερατοειδούς με excimer λέιζερ, για τη διόρθωση της όρασης καθαυτής. Η διαδικασία ολοκληρώνεται με την επανατοποθέτηση του κρημνού στην αρχική του θέση, με αποτέλεσμα να απομένει η επιφάνεια του οφθαλμού σχεδόν άθικτη. 

Υπολογίζεται ότι σε ετήσια βάση χειρουργούνται περισσότεροι από 800.000 ασθενείς σε όλο τον κόσμο. Το ποσοστό επιτυχίας των επεμβάσεων αυτών φθάνει το 99%, σύμφωνα με το Αμερικανικό Συμβούλιο Διαθλαστικής Χειρουργικής (American Refractive Surgery Council, ARSC). Η συντριπτική πλειονότητα των ασθενών (πάνω από το 90%) απαλλάσσονται εντελώς από την ανάγκη για γυαλιά ή φακούς επαφής. 

Μερικοί ασθενείς (κάτω από 2%) μπορεί να χρειασθούν δεύτερη επέμβαση για να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα. Χάρη εξάλλου στις συνεχείς βελτιώσεις της, η μέθοδος έχει πολύ χαμηλό ποσοστό επιπλοκών (γύρω στο 1-2% των ασθενών), που μπορεί να είναι ξηροφθαλμία, διπλά είδωλα (διπλωπία), δυσκολίες στην οδήγηση το βράδυ και, πολύ σπάνια, επίμονος πόνος στο μάτι. Σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις (περίπου 1 στις 5.000) μπορεί να παρατηρηθεί λοίμωξη ή οίδημα του ματιού. 

Οι εξελίξεις στις τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται για την σμίλευση του κερατοειδούς χιτώνα βρέθηκαν στο επίκεντρο του 41ου Συνεδρίου της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Καταρράκτη & Διαθλαστικής Χειρουργικής (ESCRS), το οποίο διεξήχθη 8-12 Σεπτεμβρίου 2023 στη Βιέννη. Πρόκειται για ένα από τα κορυφαία εκπαιδευτικά και επιστημονικά συνέδρια στον τομέα του, στο οποίο κεντρική θέση κατέχουν τα φροντιστήρια και οι παρουσιάσεις των καινοτόμων εξελίξεων. 

«Η διόρθωση της μυωπίας ή άλλης διαθλαστικής ανωμαλίας με λέιζερ δεν είναι μία θεραπεία που γίνεται αβίαστα. Απαιτείται λεπτομερής προεγχειρητικός έλεγχος, για να διαπιστωθεί εάν ο ασθενής είναι κατάλληλος υποψήφιος για την επέμβαση και για να επιλεγεί η καλύτερη τεχνική γι' αυτόν, ώστε το αποτέλεσμα να είναι το καλύτερο δυνατό και με τη μεγαλύτερη δυνατή ασφάλεια», αναφέρει ο δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, Χειρουργός-Οφθαλμίατρος, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, Καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης.

Όπως εξηγεί, οι τελικοί βαθμοί διόρθωσης δεν βασίζονται μόνο στις υποκειμενικές μετρήσεις που γίνονται στον ασθενή. Λαμβάνονται υπόψη και οι αντικειμενικές μετρήσεις που προκύπτουν από την τοπογραφία του κερατοειδούς. Πρόκειται για μία σύγχρονη τεχνική με την οποία χαρτογραφείται η καμπυλότη­τα του κερατοειδούς σε ολόκληρη την επιφάνειά του. 

«Πρόκειται για παγκόσμια πρωτοπορία της επιστημονικής ομάδας μας, την οποία αναπτύξαμε, παρουσιάσαμε και δημοσιεύσαμε εκτενώς σαν κλινικά αποτελέσματα από το 2003 και ακόμα διδάσκουμε σε οφθαλμιάτρους από όλο τον κόσμο», επισημαίνει ο κ. Κανελλόπουλος, ο οποίος πραγματοποίησε σχετικό κλινικό φροντιστήριο στο ESCRS 2023. 

Τις μετρήσεις και τους αντίστοιχους υπολογισμούς για την επίτευξη της μέγιστης εξατομίκευσης, επιβεβαιώνει η πρόσφατα εγκεκριμένη τεχνική RayTracing. Βασίζεται σε 4 διαφορετικές απεικονιστικές προσεγγίσεις στο οπτικό σύστημα και στην εκτενή επεξεργασία τους με τεχνητή νοημοσύνη. Με την τεχνολογία αυτή δημιουργείται ένα θεωρητικό, τρισδιάστατο μοντέλο κάθε οφθαλμού. Μέσα από αυτό μελετάται η θεωρητική «διέλευση» και πορεία 2.000 ακτίνων φωτός προς και από το μάτι, ώστε να καταγραφεί λεπτομερώς η διάθλασή του και οι χαμηλές ή υψηλές εκτροπές του. Με αυτό τον τρόπο, εκτιμάται η ελάχιστη δυνατή διάθλαση και η καλύτερη δυνατή ποιότητα όρασης μετά την επέμβαση. 

Έτσι «βελτιώνονται αυτόματα τα αποτελέσματα των προεγχειρητικών μετρήσεων και ο εξειδικευμένος, εξατομικευμένος σχεδιασμός της επέμβασης που για χρόνια εφαρμόζαμε και διδάσκαμε», εξηγεί ο καθηγητής. Η επιστημονική του ομάδα πρωτοπόρησε και σε αυτή την τεχνική, την οποία χρησιμοποίησε με εντυπωσιακή επιτυχία για πρώτη φορά το 2019. Επιπλέον, τα αποτελέσματα πολυκεντρικής διεθνούς μελέτης από την εφαρμογή της, που επέβλεψε ο καθηγητής,  παρουσιάσθηκαν για πρώτη φορά στο συνέδριο ESCRS 2023.

Οι προαναφερθείσες παρουσιάσεις ήταν δύο μόνο από τις συνολικώς 30 με τις οποίες συμμετείχε η επιστημονική ομάδα στο συνέδριο. Ξεχωριστή στιγμή, εξάλλου, υπήρξε ο συντονισμός από τον ιατρό της συνεδρίας για τη διάγνωση του κερατόκωνου, μία πάθηση που μεταβάλλει το σχήμα του κερατοειδούς και από σφαιρικό, που είναι φυσιολογικά, το καθιστά κωνικό. Το επακόλουθο είναι να παρουσιάζουν οι πάσχοντες, που συχνά είναι έφηβοι ή νεαροί ενήλικες, πολύ μεγάλη μυωπία και σημαντικό αστιγματισμό που δεν σταθεροποιούνται. Εάν ο κερατόκωνος δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως, μπορεί να απαιτηθεί μεταμόσχευση κερατοειδούς. 

Η πάθηση μπορεί να αντιμετωπισθεί με μία μέθοδο που διεθνώς είναι γνωστή ως «Πρωτόκολλο της Αθήνας». Η μέθοδος συνδυάζει τη διασύνδεση κερατοειδούς με επιφανειακή τοπογραφικά κατευθυνόμενη σμίλευση του κερατοειδούς με λέιζερ. Είναι χαρακτηριστικό ότι το παγκοσμίου εμβέλειας επιστημονικό περιοδικό «Cornea» προσκάλεσε τον κ. Κανελλόπουλο να παρουσιάσει σε αυτό την επιστημονική μελέτη για το «Πρωτόκολλο της Αθήνας». Η σχετική δημοσίευση θα γίνει στο τεύχος Οκτωβρίου 2023. «Η επιστημονική μας ομάδα στην Αθήνα ακολουθεί με πάθος και επιμέλεια την προσεκτική έρευνα που μπορεί να ωφελήσει τους ασθενείς σε όλο τον κόσμο, τιμώντας όλες τις αντίστοιχες ομάδες στη χώρα μας που εργάζονται σκληρά για τον ίδιο σκοπό», καταλήγει ο κ. Κανελλόπουλος.