Ματθαίος Γιωσαφάτ: Ένας αποχαιρετισμός στον διακεκριμένο έλληνα ψυχίατρο - ψυχαναλυτή.
Εάν ένα από τα πολλά παράδοξα τα οποία χρωματίζουν την ιστορία και την πορεία εξέλιξης της ψυχανάλυσης ως την επιστήμη της ανάλυσης του ασυνειδήτου στους τομείς της ατομικής και ομαδικής ψυχολογίας, όπως και σ’ εκείνον του πολιτισμού, είναι η αμφισβήτησή της, από μερίδα ψυχαναλυτών, εάν είναι όντως επιστήμη, το δεύτερο σίγουρα είναι ότι η ψυχανάλυση, την περίοδο που πρωτοεμφανίστηκε, αρχές του 20ού αιώνα, είχε πράγματι τη μορφή ενός διανοητικού, διαπολιτισμικού και ίσως και πολιτικού κινήματος, με βάση την ευρύτητα των κοινωνικών θεμάτων που έθιγε. Οι αναφορές του ίδιου του Φρόιντ σ’ αυτόν τον τομέα είναι διάσπαρτες σ’ όλο το έργο του.
Ένα «κίνημα», επιστημονικό, πολιτικό, διανοητικό, είναι ένας ποταμός απόψεων και κινήσεων, συχνά αλληλοσυγκρουόμενων, ωστόσο απόλυτα θεμιτών. Ωστόσο δεν ξέρω εάν υπήρξαν σε άλλους επιστημονικούς χώρους παρόμοιας έντασης αντιπαραθέσεις, «μέχρις εσχάτων». Ακριβώς επειδή αυτή η νέα επιστήμη η οποία ισχυρίζεται ότι μπορεί να αναδείξει, μέσω μιας συγκεκριμένης μεθοδολογίας της τεχνικής τις μύχιες επιθυμίες και σκέψεις ενός ατόμου, ήταν εκ των προτέρων οριοθετημένη και περιορισμένη μέσα σ’ ένα συγκεκριμένο κύκλο επιστημόνων, οι οποίοι είχαν αναλυθεί και διδαχθεί τη μεθοδολογία της, στη βάση του φροϋδικού δόγματος.
Αυτού του τύπου οι σκληρές αντιπαραθέσεις, που φαινομενικά για τους πολλούς δεν ενδιαφέρουν το γενικό πληθυσμό, είχαν και εξακολουθούν να έχουν πολύ μεγάλη σημασία για αυτό το οποίο αποκαλούμε σήμερα, ευρύτερα, ψυχοθεραπεία, ενηλίκου, εφήβου, παιδιού, κ.λπ. όπως και για την αποτελεσματικότητα του. Σ’ ένα χώρο ο οποίος κυριαρχείται, σήμερα ακόμα περισσότερο, από την κλασική ψυχιατρική και την φαρμακολογία, τον κοινωνικό στιγματισμό, τη θρησκευτική προκατάληψη και την κρυψίνοια, η ψυχανάλυση ή καλύτερα η ορμή του ψυχαναλυτικού κινήματος έφερε την ανατροπή και την αισιοδοξία. Ανέτρεψε χρόνιες προκαταλήψεις και έδωσε καινοτόμες διαστάσεις στα νοήματα φυσιολογικός και παθολογικός άνθρωπος.
Αυτό συνέβη και στην Ελλάδα με την πτώση της χούντας, αφού εκτός των άλλων, ψυχανάλυση και αυταρχισμός είναι δύο έννοιες ασύμβατες. Τότε, και με στόχο τη μεγάλη ψυχιατρική μεταρρύθμιση, την τομεοποίηση και την ανάπτυξη της πρωτοβάθμιας πρόληψης στην ψυχική υγεία, μπήκαν και τα θεμέλια για την εδραίωση του ελληνικού ψυχαναλυτικού κινήματος, με τη δημιουργία της Ελληνικής εταιρίας ψυχαναλυτικής ψυχοθεραπείας (1977), της οποίας εξέχων μέλος ήταν ο Ματθαίος Γιωσαφάτ.
Ένα βασικό κριτήριο ώστε να χαρακτηρισθεί κάποιος αναλυτής ότι όντως «άφησε το στίγμα του», εκτός του θεωρητικού έργου, είναι η διάδοση της μεθοδολογίας της τεχνικής του. Ότι κάποιοι μαθητές του συνεχίζουν να εργάζονται με βάση τις δικές του θεωρητικές και μεθοδολογικές αρχές.
Ο Ματθαίος Γιωσαφάτ, ήταν ένας απ’ αυτούς, δάσκαλος, βγαλμένος μέσα από το «καμίνι» των σκληρών αντιπαραθέσεων, ακόμα από την εποχή της Άννας Φρόιντ. Προώθησε μια ανθρωποκεντρική άποψη της ψυχανάλυσης προσανατολισμένη περισσότερο στην ανακούφιση από το ψυχικό τραύμα παρά στην ερμηνεία του, πρακτική που έχει μεγάλη απήχηση στις αναλύσεις ζευγαριών και ομάδων.
Ο Ματθαίος Γιωσαφάτ για όλα αυτά που προσέφερε από τη δική του σκοπιά, στο ελληνικό ψυχαναλυτικό κίνημα, αλλά πολύ περισσότερο στους ασθενείς του, συγκαταλέγεται, μαζί με τον Τ. Σακελλαρόπουλο, τον Γ. Τσιάντη, την Αθηνά Αλεξανδρή, την Άννα Ποταμιάνου, τον Π. Χαρτοκόλη και τον Θ.Τζαβάρα, στους θεμελιωτές του ελληνικού ψυχαναλυτικού κινήματος.
