Η ευθύνη των δημοσιογράφων και των μέσων μαζικής ενημέρωσης για την τοξικότητα που επικρατεί στον δημόσιο διάλογο
Ο ρεπόρτερ καναλιού εθνικής εμβέλειας, με απόλυτη σοβαρότητα και με μια υπολανθάνουσα οργή στον τόνο της φωνής του, ήταν κατηγορηματικός. Το πρόβλημα της οπλοκατοχής και της βεντέτας οφείλεται στην παντελή απουσία κράτους. Αν ήθελαν, «μέσα σε λίγες μόνο ώρες», θα μπορούσε να «εξαλειφθεί το φαινόμενο»! Από κοντά, εν είδει αποκάλυψης, η ανακοίνωση συνδικαλιστών, οι οποίοι απέδιδαν τα γεγονότα στον μικρό αριθμό αστυνομικών στην περιοχή. Αυτά στη χώρα με τους περισσότερους αστυνομικούς ανά κάτοικο από όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες. Ενδεικτικά, μιλάμε για πάνω από 500 αστυνομικούς ανά 100.000 κατοίκους, όταν στη Γερμανία είναι περίπου 350 και στη Δανία κάτω από 200.
Εντάξει, το παράδειγμα μπορεί να είναι κάπως ακραίο. Είναι ωστόσο ενδεικτικό μιας κουλτούρας η οποία έχει επικρατήσει στον δημόσιο διάλογο και ιδιαίτερα στα μέσα ενημέρωσης. Όλα ανάγονται στο κράτος. Οι λύσεις είναι απλές –συνήθως περισσότεροι διορισμοί– και βέβαια δεν ευθύνονται ποτέ οι πολίτες, ο λαός αν προτιμάτε.
Πριν από λίγες μέρες η καθηγήτρια Βάσω Κιντή έκανε μια ανάρτηση επισημαίνοντας τις ευθύνες των δημοσιογράφων για την τοξικότητα που επικρατεί στον δημόσιο χώρο. «Είτε επειδή βαριούνται, είτε επειδή είναι αστοιχείωτοι, είτε επειδή είναι their masters’ voice, κάθε ώρα και κάθε μέρα αναδεικνύουν το ασήμαντο, το προκλητικό… δεν ξέρουν και δεν μπορούν να συζητήσουν κάτι άλλο, να πουν κάτι πιο σοβαρό». Φυσικά έχει δίκιο. Μόνο που το πρόβλημα φοβάμαι πως είναι βαθύτερο. Είναι σαν να έχει επικρατήσει ένας διανοητικός αλγόριθμος, κυρίαρχος παντού, από τα κόμματα και τα μέσα ενημέρωσης ως τα κοινωνικά δίκτυα. Μας οδηγεί στο να ανάγουμε όλα τα ζητήματα, ακόμα και τα πιο σύνθετα, σε μια απλή φόρμουλα με κοινό παρονομαστή το κράτος και την πολιτική βούληση. Πάνω σ’ αυτή την απλούστευση ανθεί η τοξικότητα.
Η βεντέτα λοιπόν μπορεί να «εξαλειφθεί» σε λίγες ώρες, όπως και η εγκατάλειψη της υπαίθρου άλλωστε. Αρκεί να κρατήσουν τα ΕΛΤΑ ανοιχτά 200 περίπου υποκαταστήματα στην περιφέρεια. Προφανώς σ’ αυτό το ζήτημα έγινε μεγάλη επικοινωνιακή γκάφα. Οι τράπεζες, οι οποίες τρώνε χρόνια ξύλο κι έχουν γίνει ατσίδες στην επικοινωνία, έχουν κλείσει εκατοντάδες υποκαταστήματα χωρίς να ανοίξει μύτη. Η διοίκηση των ΕΛΤΑ πήγε γυρεύοντας, επέδειξε ασύγγνωστη αφέλεια. Ποιος λογικός άνθρωπος, ωστόσο, μπορεί να αμφισβητήσει ότι το έργο των ταχυδρομείων έχει αλλάξει, ότι πρέπει κι αυτά να αλλάξουν και ότι δεν είναι δική τους δουλειά να αντιμετωπίσουν την ερήμωση των χωριών; Αντί όμως ο δημόσιος διάλογος να επικεντρωθεί σ’ αυτό το τελευταίο, όλοι τα έβαλαν με τα ΕΛΤΑ. Ο βολικός και εύκολος στόχος. Ίσως ο μόνος από τους πολιτικούς που το έθεσε στη σωστή διάσταση ήταν ο Σταύρος Μπένος. Πρότεινε μάλιστα και λύση, να αναλάβουν τη δουλειά τα ΚΕΠ. Σωστή ή λάθος, άλλοι θα κρίνουν. Φυσικά ποιος τον ακούει, ο λόγος του δεν είχε δράκους.
Εννοείται πως ό,τι συμβαίνει στην Ελλάδα συμβαίνει και σε όλη την υπόλοιπη Ευρώπη. Στην Αγγλία μάλιστα, όπου τα ταχυδρομεία είναι θεσμός αιώνων, προτείνεται να κλείσουν πάνω από τα μισά σε όλη τη χώρα. Και ναι, όπως και στην Ελλάδα, θα αντικατασταθούν από πράκτορες. Δεν θα σταματήσουν να πηγαίνουν τα γράμματα σε όσους λίγους εξακολουθούν να αλληλογραφούν, ούτε τις συντάξεις.
Ανάλογα παραδείγματα διαχείρισης των θεμάτων υπάρχουν άπειρα. Ένα από τα αγαπημένα μου αφορά την τιμή του κρέατος. Τον Σεπτέμβριο, μετά τις διακοπές μού είχε κάνει εντύπωση το ότι κάθε πρωί η τηλεόραση είχε σύνδεση με χασάπικα, αφορμή για τους παρουσιαστές να κάνουν σχόλια για την ανικανότητα του υπουργείου και την απουσία ελέγχων. Από κοντά και καταναλωτές στο ίδιο μοτίβο. Η ιστορία είναι και πάλι πιο σύνθετη και έχει ενδιαφέρον. Καταρχήν οι τιμές στο βόειο κρέας έχουν όντως αυξηθεί, αλλά διεθνώς. Και, ως γνωστόν, σχεδόν το 80% της κατανάλωσης στη χώρα μας καλύπτεται από εισαγωγές. Βρήκα διασκεδαστικό το ότι ως έναν βαθμό αυτό οφείλεται στη μεγάλη διάδοση των χάμπουργκερ και σε χώρες που πρόσφατα βγήκαν από την ακραία φτώχεια. Οι ειδικοί μιλούν για «χαμπουρκεραϊζέσιον» της αγοράς. Ας είναι. Την ίδια περίοδο, πάντως, η Ελλάδα είχε έναν από τους χαμηλότερους πληθωρισμούς στα τρόφιμα σε όλη την Ευρώπη, με τις τιμές να πέφτουν σε άλλα είδη κρέατος. Κανέναν δεν απασχόλησε. Εννοείται πως αυτό δεν αποτελούσε επιτυχία της κυβέρνησης, όπως δεν ήταν αποτυχία οι μήνες που ο ελληνικός πληθωρισμός ήταν υψηλότερος από τον ευρωπαϊκό. Και τα δύο οφείλονται κυρίως σε δομικά χαρακτηριστικά της αγοράς. Αλλά βέβαια η απουσία ελέγχων είναι πάντα η εύκολη λύση.
Μύγα μες στο γάλα, θα πει κάποιος – και θα έχει δίκιο. Το μεγάλο πρόβλημα των ΜΜΕ την τελευταία διετία ήταν η παταγώδης αποτυχία τους να προστατέψουν την κοινωνία από την επέλαση της συνωμοσιολογίας του ξυλολίου και του μπαζώματος. Παραδόθηκαν αμαχητί σ’ αυτήν και στα κοινωνικά δίκτυα. Είναι φαινόμενο της εποχής. Ειδικά για την Ελλάδα, ωστόσο, η απαξίωση των θεσμικών μέσων ενημέρωσης, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ποιότητα και τη δημοσιογραφική τους ανεξαρτησία, ήταν αποτέλεσμα και μιας πολύ συνειδητής πολιτικής επιχείρησης με σημαία τη διαπλοκή. Πρωτοστάτησε μια αριστερο-δεξιά συμμαχία με χρήσιμους ηλίθιους πολλούς δημοσιογράφους. Έχει ενδιαφέρον το ότι σήμερα, που έχουν πάψει να υφίστανται οι παραδοσιακοί εκδότες και σχεδόν το σύνολο των μέσων έχει περάσει σε επιχειρηματίες, η λέξη διαπλοκή απουσιάζει από τον δημόσιο διάλογο. Κάτι λέει κι αυτό.
