Σαν σήμερα, 4 Φεβρουαρίου η δημιουργία του Facebook

Σαν σήμερα στις 4 Φεβρουαρίου 2004, ένας δευτεροετής φοιτητής του Χάρβαρντ, ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ, εγκαινιάζει το Facebook, ή για να είμαστε πιο ακριβείς το TheFacebook.com, έναν ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης που είχε δημιουργήσει για να συνδέσει τους φοιτητές του Χάρβαρντ μεταξύ τους.

Μέχρι την επόμενη μέρα, πάνω από χίλια άτομα είχαν εγγραφεί, και αυτή ήταν μόνο η αρχή. Σήμερα, 20 χρόνια μετά τα «εγκαίνια» του Facebook (όμιλος Meta), οι αριθμοί της πλατφόρμας ξεπερνούν κάθε ρεκόρ. Μετράει 2,19 δισεκατομμύρια χρήστες, αριθμό μεγαλύτερο από κάθε άλλο μέσο κοινωνικής δικτύωσης. Από την εποχή του «poke» στη σημερινή των live μεταδόσεων. Πώς έφτασε το Facebook να είναι το Νο1 και η απαρχή των εξελίξεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Η δημιουργία του Facebook από τον Μαρκ Ζούκερμπεργκ

Η προέλευση του Facebook έχει εξεταστεί διεξοδικά (μεταξύ άλλων και στην ταινία του 2010 The Social Network). Το προηγούμενο έτος, ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ είχε γίνει διάσημος στην πανεπιστημιούπολη δημιουργώντας το FaceMash, έναν ιστότοπο όπου οι φοιτητές μπορούσαν να ψηφίσουν ποια από τις δύο τυχαία επιλεγμένες γυναίκες του Χάρβαρντ ήταν πιο ελκυστική, και γρήγορα ήρθε σε σύγκρουση τόσο με τη διοίκηση. Κατά τη διάρκεια του δεύτερου έτους σπουδών του, ο Ζούκερμπεργκ δημιούργησε αυτό που θα γινόταν το Facebook.

Όταν ξεκίνησε στις 4 Φεβρουαρίου, ο ίδιος και οι συγκάτοικοί του ήταν κολλημένοι στις οθόνες τους και παρακολουθούσαν την εγγραφή περίπου 1.200-1.500 συμφοιτητών τους στον ιστότοπό τους μέσα στις πρώτες 24 ώρες της ύπαρξής του.

Μέχρι το τέλος του έτους, ο ιστότοπος είχε 1 εκατομμύριο χρήστες, ο επενδυτής Peter Thiel είχε επενδύσει 500.000 δολάρια και ο Ζούκερμπεργκ είχε εγκαταλείψει το Χάρβαρντ για να διευθύνει το Facebook από τα νέα του κεντρικά γραφεία στην Καλιφόρνια.

«Δεν θα ξεχάσω ποτέ τη μέρα που έτρεξα στην αίθουσα της Πληροφορικής για να γραφτώ στο Facebook», διηγείται η Τζάσμιν Ενμπεργκ, αναλύτρια της Insider Intelligence. «Είχα την εντύπωση ότι ανήκα σε ένα κλαμπ πριβέ, όπου δεν βρίσκονταν ούτε οι γονείς μου, ούτε οι καθηγητές μου, και, ταυτόχρονα, ότι ανήκα σε ένα πολύ μεγαλύτερο σύμπαν, μαζί με φοιτητές από ολόκληρες τις Ηνωμένες Πολιτείες».

Η πρώτη γνωριμία με το Facebook

Όταν το Facebook έκανε την εμφάνισή του για πρώτη φορά δε διέφερε από τα υπόλοιπα κοινά chatrooms. Δεν υπήρχαν πολλά να δεις «σκρολάροντας» στην αρχική, παρά μόνο πολλά τετραγωνάκια στη σειρά που πατώντας πάνω τους θα σε «έστελναν» είτε στο προφίλ σου, είτε σε κάποια ομαδική συνομιλία.

Ένα από αυτά ήταν και το «poke» ή αλλίως το «σκούντημα». Θα μπορούσε να παρομοιαστεί με το σημερίνο reaction σε μια μορφή αλλά όσοι θυμούνται το «poke» το συναίσθημα που λάμβανες όταν κάποιος σε «σκουντούσε» ήταν άνευ περιγραφής. Με αυτό το κουμπί του «poke» μπορούσαμε με αυτό να δείξουμε το ενδιαφέρον μας σε κάποιον φίλο ή φίλη ή να το κάνουμε για πλάκα. Και φυσικά η ειδοποίηση αυτή συνεχιζόταν για ώρες. 

Άλλη μια χρήσιμη δυνατότητα του τότε Facebook ήταν το «News Feed» όπου μπορούσες να δεις κάθε παλαιότερες κοινοποιήσεις αυτού που σε ενδιέφερε.

Η δεκαετία εκτόξευσης του Facebook

Η πραγματική εκτίναξη του Facebook ήρθε περίπου στο γύρισμα της προηγούμενης δεκαετίας. To 2010 είναι που σπάει το φράγμα των 500 εκατομμυρίων χρηστών. Έναν χρόνο πριν είχε ενταχθεί το κουμπί του like στις δημοσιέυσεις ενώ και τα tags ήρθαν την ίδια χρονιά σε φωτογραφίες και status. Την ίδια περίοδο ο εκάστοτε χρήστης μπορούσε να βάλει τις δικές του πληροφορίες στο προφίλ του και να «δείξει» ποιος είναι.

Το 2011 τα μηνύματα, απέκτησαν τη δική τους εφαρμογή, το περιβόητο «Μessenger». Ενώ το 2012 εμφανίστηκε το Instagram που αγοράστηκε αμέσως από τον Μάρκ Ζούκερμπεργκ για 1 δισεκατομμύριο δολλάρια. Σιγά σιγά 12 χρόνια πριν είχε δημιουργηθεί (σχεδόν) ολόκληρο το πακέτο ένος μέσου κοινωνικής δικτύωσης που χρόνο με τον χρόνο θα εξελίσσεται και προσφέρει όλο και περισσότερα στους χρήστες.

Γιατί είναι όμως τόσο κρίσιμη η δεκαετία του 2010 για το Facebook; Γιατί στις αρχές του συμβαίνει αυτό που συμβαίνει με κάθε επιτυχημένη καινοτομία εντός καπιταλισμού. Ανταγωνιστές προκύπτουν από παντού προσπαθώντας να πάρουν το δικό τους μερίδιο και έχοντας το μειονέκτημα του πολύ χαμηλότερου budget αλλά και το πλεονέκτημα του ότι φαντάζουν πιο φρέσκοι έχοντας μια γνώση της αγοράς μέσα από το παράδειγμα του ανταγωνιστή τους.

Η απάντηση του Facebook προς τους ανερχόμενους ανταγωνιστές ήταν και αυτή αναμενόμενη. Τους αγόρασε όλους ή έστω σχεδόν όλους. Τρανταχτό παράδειγμα όπως αναφέρθηκε είναι το Instagram ή και το WhatsApp το 2014.

Το Facebook του σήμερα

Στην πιο διάσημη πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης μπορείς να κάνεις όλα. Να αναφέρεις το πού βρίσκεσαι είτε μέσως μια κατάστασης, φωτογραφίας ή μέσω ενός live βίντεο. Μπορείς να αναζητήσεις εργασία, ενώ έχεις τη δυνατότητα να πουλήσεις και να αγοράσεις προιόντα που σε ενδιαφέρουν με ένα μόνο κλικ. Για να μην περιαυτολογούμε η κοινότητα του Facebook (πλέον Meta Platforms) και τα παρακλάδια (Instagram, WhatsApp) έχουν συνθέσει μια τεχνολογική κοινωνία που με τα στραβά της και τα καλά της συνεχίζει να πορεύεται σύμφωνα με τις νέες «ανάγκες» με την ευελεξία της τεχνολογίας. 

Μπορεί να θεωρείται αμφιλογόμενο μέσο γιατί κατά το παρελθόν έχει επιτρέψει την παραπληροφόρηση και την εξάπλωση ψεύτικων λογαριασμών. Έχει δεχθεί επικρίσεις τόσο για την πώληση των δεδομένων των χρηστών του όσο και για την αποτυχία του να τα προστατεύσει επαρκώς. Παρ' όλα αυτά, το Facebook εξακολουθεί να κυριαρχεί στην αγορά των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, αποκομίζοντας μακράν τα περισσότερα διαφημιστικά έσοδα και διατηρώντας πάνω από το ήμισυ του συνολικού μεριδίου της αγοράς.

Το 2020-2030 πιθανότατα μια εποχή πολλών ανακατατάξεων στον τρόπο που επικοινωνεί ψηφιακά ο πλανήτης, όμως η δεκαετία 2010-2020 στα social media ήταν η δεκαετία του Facebook. Πρόκειται για την πλατφόρμα που όρισε στην εποχή της τον τρόπο και τα φίλτρα με τα οποία συντίθεται ένα μέσο κοινωνικής δικτύωσης. Και αυτό είναι ένα σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι των άλλων. Αυτός είναι ο λόγος που κλείνει σαν σήμερα τα 20 χρόνια λειτουργίας.