Γιάνης Βαρουφάκης: «Ο καπιταλισμός πέθανε. Τώρα έχουμε κάτι πολύ χειρότερο»

Ο Γιάνης Βαρουφάκης σε συνέντευξή του στον Guardian μιλάει για το Brexit, την άνοδο του φασισμού και την τυραννία της τεχνολογίας, με αφορμή το νέο του βιβλίο: «Technofeudalism: What Killed Capitalism»

Στο πιο τολμηρό και εκτενές βιβλίο του μέχρι σήμερα, «Technofeudalism: What Killed Capitalism», ο οικονομολόγος Γιάνης Βαρουφάκης και πρώην υπουργός Οικονομικών της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, υποστηρίζει ότι ο καπιταλισμός έχει πεθάνει και μια νέα οικονομική εποχή έχει ξεκινήσει. Ποιος σκότωσε τον καπιταλισμό; Η απάντηση σύμφωνα με τον Βαρουφάκη είναι ο ίδιος ο καπιταλισμός.

Όπως περιγράφει στο βιβλίο που θα κυκλοφορήσει την Πέμπτη 28 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Bodley Head, τεράστια χρηματικά ποσά που υποτίθεται ότι θα επανεκκινούσαν τις οικονομίες στον απόηχο της κρίσης και της πανδημίας κατέληξαν αντιθέτως να ενισχύουν τις μεγάλες τεχνολογικές εταιρίες σε κάθε πτυχή της οικονομίας. Οι δίδυμοι πυλώνες του καπιταλισμού -αγορές και κέρδος- έχουν αντικατασταθεί από τα social media, τις συνδρομές και τα likes. Με κάθε κλικ και view, μοχθούμε σαν δουλοπάροικοι για να αυξήσουμε τη δύναμή τους. Καλώς ήρθατε στον τεχνοφεουδαλισμό.

Βασιζόμενος σε ιστορίες από τον ελληνικό μύθο και την ποπ κουλτούρα, από τον Όμηρο μέχρι τους Mad Men, ο Βαρουφάκης εξηγεί αυτή την επαναστατική μεταμόρφωση: πώς υποδουλώνει το μυαλό μας, πώς ξαναγράφει τους κανόνες της παγκόσμιας εξουσίας και τελικά τι θα την ανατρέψει.

Γιάνης Βαρουφάκης: Η συνέντευξη στη δημοσιογράφο Carole Cadwalladr και την εφημερίδα Guardian

Λίγο πριν την κυκλοφορία του βιβλίου, η δημοσιογράφος της βρετανικής Guardian, Carole Cadwalladr πήρε συνέντευξη από τον Γιάνη Βαρουφάκη στο σπίτι του στην Αίγινα, στον απόηχο των φετινών πυρκαγιών.

«Το ότι το τέλος του κόσμου φαίνεται λίγο πιο κοντά εδώ από ό,τι σε άλλα μέρη, μπορεί να μην είναι τυχαίο με το ότι ο Βαρουφάκης έγραψε ένα νέο βιβλίο με τίτλο “Technofeudalism: What Killed Capitalism”. Ούτε ότι το βιβλίο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο καπιταλισμός έχει αντικατασταθεί με κάτι ακόμα χειρότερο. Και δεν είναι η ένδοξη σοσιαλιστική επανάσταση που προέβλεψε ο ήρωάς του Μαρξ», δηλώνει η Cadwalladr.

«Είμαστε τώρα υποτελείς», υποστηρίζει ο Βαρουφάκης, «στα τσιφλίκια των νέων παγκόσμιων αφεντικών μας, του Λόρδου Zuckerberg της Facelandia και του Σερ Elon Musk του σάπιου Twitter»

Οι Financial Times χαρακτήρισαν τον Βαρουφάκη «τον πιο εκνευριστικό άνθρωπο στο δωμάτιο» κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, επομένως δεν είναι ακριβώς έκπληξη να μάθουμε ότι το βιβλίο έχει έντονο πολεμικό ύφος με αμφιλεγόμενες απόψεις. «Είναι ένα βιβλίο που περιγράφει την μεγάλη εικόνα και τον τρόπο με τον οποίο δημιουργήθηκε ο καπιταλισμός και πώς μεταμορφώθηκε», τονίζει η δημοσιογράφος της Guardian. «Είναι ανακούφιση να έχεις έναν πολιτικό – οποιονδήποτε πολιτικό – να μιλάει για αυτά τα πράγματα. Διότι σύμφωνα με τον Βαρουφάκη, δεν είναι μόνο η τεχνολογία που αλλάζει. Είναι ο κόσμος που παλεύει με ένα εντελώς νέο οικονομικό σύστημα και συνεπώς μια νέα πολιτική εξουσία. Η νέα παγκόσμια αγορά μπορεί να μοιάζει με αγορά, αλλά ο Βαρουφάκης επιμένει ότι δεν είναι έτσι».

«Ο Jeff Bezos, ο ιδιοκτήτης της Amazon δεν παράγει κεφάλαιο», υποστηρίζει ο συγγραφέας. «Χρεώνει ενοίκιο. Αυτό δεν είναι καπιταλισμός, είναι φεουδαρχία. Και εμείς; Είμαστε οι δουλοπάροικοι που στερούνται ταξικής συνείδησης και δεν συνειδητοποιούμε καν ότι το tweet και η ανάρτηση που κάνουμε δίνουν αξία σε αυτές τις εταιρείες».

Γιάνης Βαρουφάκης: Κυκλοφορεί το νέο του βιβλίο «Technofeudalism: What Killed Capitalism»

Το βιβλίο έχει τη μορφή επιστολής που απευθύνεται στον πρόσφατα αποθανόντα πατέρα του Βαρουφάκη, Γεώργιο. Ελληνοαιγύπτιος κομμουνιστής, μετανάστευσε στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1940, εν μέσω εμφυλίου πολέμου και καταδικάστηκε σε πενταετή «πολιτική επανεκπαίδευση» επειδή αρνήθηκε να αποκηρύξει τον κομμουνισμό. Παρ’ όλα αυτά, έγινε πρόεδρος της Χαλυβουργικής. Αυτό που ο Βαρουφάκης εκτιμούσε περισσότερο γι 'αυτόν, λέει στο βιβλίο, ήταν η ικανότητα του πατέρα του να βλέπει τη «διπλή φύση» των πραγμάτων.

Το «Technofeudalism» είναι επίσης εν μέρει συνέχεια του προηγούμενου βιβλίου του, «Talking to My Daughter About the Economy», που απευθύνεται στην τότε 11χρονη κόρη του Ξένια, στο οποίο προσπάθησε να απαντήσει στο ερώτημα γιατί υπάρχει τόση ανισότητα. «Ήδη όταν έγραφα εκείνο το βιβλίο», είπε «είχα αρχίσει να αισθάνομαι ότι έρχεται το τέλος εποχής όσων αφορά στο μέλλον του καπιταλισμού».

Αλλά, ίσως οι παραδοσιακές διακρίσεις μεταξύ αριστεράς και δεξιάς να μην έχουν πλέον νόημα. «Η δεξιά», λέει ο Βαρουφάκης, «θεωρεί τον καπιταλισμό σαν ένα φυσικό σύστημα, κάτι σαν την ατμόσφαιρα. Ενώ η αριστερά θεωρεί τους εαυτούς τους δημιουργήματα του σύμπαντος που θα εξαπλώσουν τον σοσιαλισμό πάνω από τον καπιταλισμό. Αλλά, κάποιος σκότωσε τον καπιταλισμό και τώρα έχουμε κάτι χειρότερο».

«Το πρώιμο Διαδίκτυο», λέει «έχει παραχωρήσει τη θέση του σε ένα ιδιωτικοποιημένο ψηφιακό τοπίο στο οποίο οι φύλακες χρεώνουν ενοίκιο… Οι άνθρωποι που θεωρούμε καπιταλιστές είναι απλώς μια υποτελής τάξη. Αν απλώς παράγεις πράγματα σήμερα, έχεις τελειώσει. Δεν μπορείς πια να γίνεις κυρίαρχος του κόσμου με αυτό τον τρόπο».

Όταν ήταν έξι ετών, η αστυνομία έκανε έφοδο στο σπίτι του και συνέλαβε τον πατέρα του. Όταν ρωτήθηκε για αυτό το περιστατικό ο Βαρουφάκης απάντησε: «Δεν ξεχνάς κάτι τέτοιο. Για δύο εβδομάδες, δεν ξέραμε πού ήταν». Και όταν ο Βαρουφάκης άρχισε να ενδιαφέρεται για την πολιτική - όταν η χούντα κυβερνούσε ακόμη την Ελλάδα - και τον συνέλαβε η αστυνομία ως έφηβο, οι γονείς του τον έστειλαν επειγόντως στην Βρετανία.

Εκεί σπούδασε στο πανεπιστήμιο του Έσσεξ, όπου εντάχθηκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Μεγάλης Βρετανίας. Του πιστώνεται ότι έπεισε τον Jeremy Corbyn (ο προηγούμενος ηγέτης των Εργατικών) να υποστηρίξει την παραμονή της χώρας στο δημοψήφισμα για το Brexit και έκανε εκστρατεία για αυτό.

Όταν ρωτήθηκε ποια θα ήταν η συμβουλή του στον Keir Starmer (ο σημερινός διάδοχος του Corbyn), ο Βαρουφάκης απάντησε: «Θα πρέπει να προσπαθήσει να κάνει κάτι για το οποίο δεν είναι ικανός, να είναι ειλικρινής. Θα έπρεπε να πει: Ξέρεις κάτι; Το Brexit ήταν μια καταστροφή. Θέλω να επαναφέρω το Ηνωμένο Βασίλειο στην ΕΕ. Δεν λέω ότι θα το κάνω σύντομα. Αλλά, θα εργαστώ προς αυτό και στο μεταξύ, θα κάνω το Brexit να λειτουργήσει». (Συμπτωματικά, ο Starmer δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι θα επιδιώξει να επαναφέρει τη συμφωνία με την ΕΕ για στενότερους εμπορικούς δεσμούς).

«Τώρα υιοθετεί τη λιτότητα. Δεν υπάρχει σχέδιο για το εθνικό σύστημα υγείας της Βρετανίας ώστε να αντιστραφεί η ιδιωτικοποίηση εκ των έσω. Ξέρεις, αυτό είναι το μόνο πράγμα που μου λείπει από τη Θάτσερ. Ήταν μια πολιτικός που πάλευε για αυτά που πραγματικά πίστευε και όχι για ό,τι έλεγαν οι δημοσκοπήσεις».

Όταν η Cadwalladr του είπε ότι οι πιο κοντινοί πολιτικοί ανάλογοι του Βαρουφάκη στο Ηνωμένο Βασίλειο μπορεί να είναι ο Boris Johnson (προηγούμενος πρωθυπουργός με το κόμμα των Συντηρητικών) και ο Nigel Farage (λαϊκιστής ηγέτης του UKIP), διότι είναι και οι δυο τους αντι-πολιτικοί, αυτός απάντησε: «Το γεγονός ότι έχεις ένα δίκαιο είναι λίγο θλιβερό. Επειδή είμαι ενάντια στο κατεστημένο. Αλλά, είναι αλήθεια, έχετε αυτούς τους ανθρώπους που έχουν αντικαθεστωτική ρητορική με τρόπο που συμφέρει το κατεστημένο. Δεν βλέπω καμία διαφορά ανάμεσα στον Orbán, την πολωνική κυβέρνηση, τον Trump, τον Farage, τον Johnson ή τον Mussolini».

Συνέχισε αναφερόμενος στο παρασκήνιο των συνομιλιών με τον πρώην υπουργό Οικονομικών της Γερμανίας. «Είπα στον Wolfgang Schäuble: Είμαστε και οι δύο δημοκράτες. Πιστεύουμε στον Διαφωτισμό. Αν μας επιβάλετε λιτότητα θα στραφούμε στον φασισμό. Έτσι και έγινε. Οι μεγάλοι νικητές στις φετινές ελληνικές εκλογές ήταν οι Σπαρτιάτες, μία μετάλλαξη της Χρυσής Αυγής και η Ελληνική Λύση. Αρκεί να δεις τα ονόματά τους, σωστά; Και η Νίκη επίσης».

Ήταν μία ιδιαίτερα επώδυνη στιγμή για τον Βαρουφάκη. Διότι τα κέρδη αυτών των κομμάτων έγιναν εις βάρος του κόμματός του. Μετά τη θητεία του ως υπουργός Οικονομικών, είχε δημιουργήσει το δικό του κόμμα, το οποίο κέρδισε εννέα έδρες στις εκλογές του 2019. Φέτος τις έχασε όλες. «Δεν ξέρουμε πραγματικά τι συνέβη, παραδέχεται. «Δημοσκοπούσαμε στο 21% μεταξύ των νέων».

Η συνέντευξη περιλάμβανε μισή ώρα για τη Ρωσία και την Ουκρανία, κατά τη διάρκεια της οποίας η Carole Cadwalladr διαφώνησε ευγενικά με όλα όσα είπε. «Οι απόψεις του για τον πόλεμο είναι ουσιαστικά ίδιες με αυτές του Nigel Farage, που επαναλαμβάνει την ίδια ρητορική ότι η ακροδεξιά συναντά την ακροαριστερά σχετικά με τη σύναψη συμφωνίας με τον Πούτιν και ότι η Κριμαία δεν είναι στην πραγματικότητα Ουκρανία. Αλλά, για το θέμα της τεχνοφεουδαρχίας, μπορούσα να τον ακούω όλη μέρα», σχολίασε η δημοσιογράφος.

Στο βιβλίο, ο Βαρουφάκης επαναλαμβάνει την ιστορία του μινώταυρου. Είναι ένας μύθος στον οποίο επιστρέφει συχνά, με τον μινώταυρο να έχει τον ρόλο του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος.

«Στο μύθο, το θηρίο τελικά σκοτώνεται από τον Θησέα. Αυτός ο πρίγκιπας της Αθήνας ωστόσο, δεν κατάφερε να ρίξει τον καπιταλισμό. Αλλά, καθώς τελειώνει η συνέντευξη και φεύγω από την Αίγινα, συνειδητοποιώ ότι το θηρίο τελικά μπορεί και να τραυματίστηκε θανάσιμα, μόνο του», καταλήγει η Cadwalladr.