Κυριάκος Μητσοτάκης: Οι σπουδές του στις κοινωνικές-πολιτικές επιστήμες και στη διοίκηση επιχειρήσεων εισήγαγαν στην κυβέρνηση ένα καινοτόμο τρόπο διοίκησης.
Οι σπουδές του Πρωθυπουργού στις κοινωνικές-πολιτικές επιστήμες και στη διοίκηση επιχειρήσεων σε διαπρεπή πανεπιστήμια του εξωτερικού συγκροτούν ένα ισχυρό υπόβαθρο γνώσεων για τη διοίκηση επιχειρήσεων και μεγάλων οργανισμών. Στη βάση αυτών των γνώσεων και της δεκαετούς προϋπηρεσίας του στον ιδιωτικό τομέα, ο πρωθυπουργός εισήγαγε στην κυβέρνηση, από την αρχή της πρώτης θητείας του, ένα καινοτόμο τρόπο διοίκησης. Με το νόμο 4622/2019 θέσπισε το λεγόμενο επιτελικό κράτος, καθιερώνοντας ενδιαφέρουσες διοικητικές λειτουργίες, όπως τα υπουργικά συμβούλια προγραμματισμού και αξιολόγησης του κυβερνητικού έργου και το Ενοποιημένο Σχέδιο Κυβερνητικής Πολιτικής. Κεντρικό ρόλο στο επιτελικό κράτος διαδραματίζει η Προεδρία της Κυβέρνησης που υπάγεται στον Πρωθυπουργό. Από αυτήν εκπορεύονται οι φημισμένοι «μπλε φάκελοι» που συνοψίζουν τους στόχους και τις δράσεις του κάθε υπουργείου. Η κυβέρνηση διοικείται και αξιολογείται με βάση τους στόχους των μπλε φακέλων που αρχικά συγκροτούνται από την Προεδρία της Κυβέρνησης και αργότερα συνδιαμορφώνονται από τους Υπουργούς.
Το ύφος αυτό διοίκησης παραπέμπει σε αυτό που ονομάζεται Διοίκηση Βάσει Στόχων (Μanagement by Objectives). Όταν λέμε διοίκηση συνήθως εννοούμε (α) τον προγραμματισμό (planning), (β) την οργάνωση (organizing) (γ) τη διεύθυνση (leading) και (δ) τον έλεγχο (controlling). Στη Διοίκηση Βάσει Στόχων, οι λειτουργίες αυτές του μάνατζμεντ υλοποιούνται με βάση τους στόχους που συνδιαμορφώνονται από τα στελέχη της κυβέρνησης και τον Πρόεδρό της - σε αντίθεση με το παραδοσιακό μοντέλο όπου μόνο ο Πρόεδρος θα αποφάσιζε για το έργο της. Όλα αυτά ισχύουν στη θεωρία βεβαίως, διότι στην πράξη, ο Πρωθυπουργός φαίνεται να διοικεί τη χώρα βάσει της δικής του βούλησης και των διαθέσεων της στενής του ηγετικής ομάδας, παρά με βάση τους στόχους που επικαλείται.
Ας δούμε μία-μία τις λειτουργίες της διοίκησης για να δούμε ότι το λεγόμενο μοντέρνο, επιτελικό κράτος έχει τελικά καταλήξει να είναι ένα παραδοσιακό, υπερσυγκεντρωτικό μοντέλο διοίκησης με εμφανή διοικητικά ελαττώματα.
Προγραμματισμός. Ο προγραμματισμός αφορά τις αποφάσεις για την μελλοντική πορεία της χώρας. Προϋπόθεση για το σωστό προγραμματισμό είναι η αποτύπωση της παρούσας κατάστασης, η οποία αναπροσαρμόζεται διαρκώς βάσει της ανατροφοδότησης που δίνει η λειτουργία του ελέγχου. Ο προγραμματισμός διακρίνεται σε μακροπρόθεσμο (στρατηγικό), μεσοπρόθεσμο και βραχυπρόθεσμο. Ο Πρωθυπουργός στις προγραμματικές του δηλώσεις ανάμειξε αφηρημένα μακροπρόθεσμα οράματα (που μάλλον είναι περισσότερο ρητορικά σχήματα, π.χ. οι 5 Ελλάδες) με βραχυπρόθεσμους στόχους, π.χ. 2.500 διαμερίσματα για ευάλωτες ομάδες, δίχως να υπάρχει μια σαφής αποτύπωση για το πώς θα πάμε από το παρόν στο μέλλον. Επίσης μέχρι σήμερα δεν φαίνεται, παρά την παραδοχή των λαθών του, να προσαρμόζει τον προγραμματισμό του ώστε να διορθώνει τα λάθη του παρελθόντος. Ο προγραμματισμός μοιάζει σε κάποιο βαθμό να είναι προϊόν προσπαθειών διαχείρισης της δημόσιας εικόνας του παρά συνειδητών στρατηγικών ή μεσοπρόθεσμων αποφάσεων για το μέλλον του τόπου. Λίγο ρόλο στον προγραμματισμό φαίνεται να διαδραματίζουν τα υπόλοιπα στελέχη της κυβέρνησης.
Οργάνωση. Η οργάνωση αφορά τη δόμηση διαδικασιών και ιεραρχίας εντός του οργανισμού για την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση πόρων. Σε αυτό το σημείο ο Πρωθυπουργός έχει παρουσιάσει ένα μοντέλο διοίκησης όπου η ευθύνη βαρύνει πρωτίστως την προεδρία της κυβέρνησης, της οποίας είναι υποτελή τα υπουργεία. Οι υπουργοί παρουσιάζονται άβουλοι και, αν τύχει να αναλάβουν πρωτοβουλίες, ανακαλούνται στην τάξη από την προεδρία της κυβέρνησης. Η επιλογή των προσώπων που συγκροτούν την κυβέρνηση δεν φαίνεται να εντάσσεται στο πλαίσιο της εξυπηρέτησης των στόχων της κυβέρνησης, αλλά φαίνεται ότι υπηρετούν ένα μικροπολιτικό μοντέλο κομματικών διευθετήσεων παρά τον όρο “rotation” που χρησιμοποιήθηκε για να προσδώσει μια διοικητική χροιά.
Διεύθυνση. Οι σύγχρονες θεωρίες διεύθυνσης και ηγεσίας αναθέτουν ένα ιδιαιτέρως ενεργό ρόλο στα μέλη της ομάδας του ηγέτη. Παρά το σύγχρονο προφίλ που παρουσιάζει, ο Πρωθυπουργός έχει υιοθετήσει ένα σχετικά παλιομοδίτικο, αυταρχικό μοντέλο διοίκησης. Αντί τα μέλη της κυβέρνησης να εργάζονται από κοινού για τους στόχους που έχει εμπνεύσει ο Πρωθυπουργός και τους οποίους έχουν συνδιαμορφώσει, η «εντολή Πρωθυπουργού» είναι το βασικό δόγμα της διεύθυνσης.
Έλεγχος. Χωρίς έλεγχο, ο οργανισμός μοιάζει με ένα πλοίο που προχωρά σε υπερατλαντικό ταξίδι μόνο με τις συντεταγμένες που έβαλε στον υπολογιστή του ο καπετάνιος πριν σαλπάρει. Προφανώς πρέπει ανά πάσα στιγμήνα είναι σε ισχύ συστήματα ελέγχου και να πραγματοποιούνται διορθωτικές κινήσεις όπου χρειάζονται. Ωστόσο, αν δεν υπάρχει σαφήνεια στόχων που διέπουν όλες τις πτυχές της διοίκησης, ο έλεγχος μπορεί να μετατραπεί σε ένα εργαλείο αυταρχικής διακυβέρνησης. Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος όταν δεν υπάρχει διαφάνεια και δημοσιοποίηση των επιμέρους στόχων και αξιολογήσεων του κάθε υπουργείου. Η κυβέρνηση δεν λειτουργεί με ένα σύγχρονο μοντέλο διοίκησης όσο παρουσιάζεται ότι το άγρυπνο βλέμμα του Πρωθυπουργού αποτελεί το βασικό εργαλείο ελέγχου των υπουργών.
Όταν όλες οι λειτουργίες της κυβέρνησης καταλήγουν στον Πρωθυπουργό, ο οποίος μέσω της Προεδρίας της Κυβέρνησης προγραμματίζει, οργανώνει, διευθύνει και ελέγχει όχι βάσει στόχων αλλά βάσει της δικής του βούλησης, έχει τελικά δημιουργήσει ένα μοντέλο διοίκησης που κάθε άλλο παρά σύγχρονο είναι. Βασικές αρχές του επιστημονικού μάνατζμεντ επί της ουσίας καταστρατηγούνται και αυτό που βαφτίζεται σύγχρονο μάνατζμεντ, μάλλον είναι παλιομοδίτικο μάνατζμεντ με περιβολή σύγχρονης πολιτικής επικοινωνίας.
Οι κυβερνήσεις είχαν κάθε λόγο να μετατρέψουν τους αγρότες σε δημόσιους υπάλληλους και οι αγρότες στην πλειονότητά τους δέχθηκαν πρόθυμα αυτόν τον ρόλο
14°
