Εθνική Στρατηγική για την Ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+. Δύο χρόνια μετά

Την προηγούμενη εβδομάδα ψηφίστηκε το νομοσχέδιο για τον σχολικό εκφοβισμό (Ζούμε Αρμονικά Μαζί - Σπάμε τη Σιωπή) του Υπουργείου Παιδείας. Για πρώτη φορά γίνεται ρητή αναφορά πως κάθε μορφή βίας (σωματικής, λεκτικής, ψυχολογικής, συναισθηματικής, κοινωνικής, ρατσιστικής, σεξουαλικής, ηλεκτρονικής ή άλλης) και παραβατικής συμπεριφοράς που πλήττει τη σχολική κοινότητα και διαταράσσει την εκπαιδευτική διαδικασία συνιστά ενδοσχολική βία και εκφοβισμό, ιδίως αν έχει ως στόχο την προσβολή, μεταξύ άλλων, του σεξουαλικού προσανατολισμού, της ταυτότητας φύλου, της έκφρασης ή των χαρακτηριστικών φύλου του μαθητή. Μαθήτριες και μαθητές θα μπορούν να καταγγέλλουν (επώνυμα ή ανώνυμα) τα περιστατικά σχολικού εκφοβισμού σε ειδική ψηφιακή πλατφόρμα, τα οποία στη συνέχεια θα πρέπει να διερευνώνται.

Επίσης, προβλέπεται η σύνταξη και αποστολή εγκυκλίου σε όλα τα σχολεία με κατευθυντήριες γραμμές, για το πώς να διαχειρίζονται οι εκπαιδευτικοί περιστατικά εκφοβισμού λόγω φυλής, αναπηρίας, θρησκευτικών πεποιθήσεων, εθνοτικής καταγωγής, σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας, έκφρασης, χαρακτηριστικών φύλου ή οικογενειακής κατάστασης.

Προβλέπεται ακόμη η επικαιροποίηση του ενδεικτικού σχολικού κανονισμού για να γίνει πιο συμπεριληπτικός, όπως επίσης και η τακτική εκπαίδευση όσων εμπλέκονται στην αντιμετώπιση φαινομένων σχολικού εκφοβισμού από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.) και το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (ΕΚΔΔΑ).

Όλα τα παραπάνω δεν αποτελούν παρά την πιο πρόσφατη δράση που έχει υλοποιηθεί στο πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής για την Ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+. Να θυμίσουμε ότι η Εθνική Στρατηγική εκπονήθηκε από επιτροπή, που συστάθηκε μετά από απόφαση του Πρωθυπουργού, με επικεφαλής τον πρώην Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, Λίνο Αλέξανδρο Σισιλιάνο και παρέδωσε το πόρισμά της τον Ιούνιο του 2021. Το πόρισμα είναι ένας οδικός χάρτης με τις πολιτικές κατευθύνσεις που πρέπει να ακολουθήσουμε για την άρση των διακρίσεων που υφίστανται οι ΛΟΑΤΚΙ+ πολίτες στην Ελλάδα και προκειμένου να γίνουμε πραγματικά μία κοινωνία ισότητας.

Στη συνέχεια, προτάσεις της εθνικής στρατηγικής κωδικοποιήθηκαν και συμπεριλήφθηκαν στα ετήσια σχέδια δράσης των υπουργείων. Το αποτέλεσμα ήταν πως σε λίγο περισσότερο από ενάμιση χρόνο υλοποιήθηκαν πάνω από 17 δράσεις, πολλές εκ των οποίων ήταν εύλογα αιτήματα των ΛΟΑΤΚΙ+ συμπολιτών μας και είχαν καθυστερήσει αδικαιολόγητα. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι η πλήρης απαγόρευση αιμοδοσίας για όσους είχαν έστω και μία ομοφυλοφιλική επαφή μετά το… 1977! Αυτή ήταν η σουρεαλιστική διατύπωση που παρέμενε επί δεκαετίες στο προηγούμενο έντυπο αιμοδοσίας και καταργήθηκε με απόφαση του Υπουργείου Υγείας.

Στο νομοθετικό πεδίο, η κυβέρνηση προχώρησε, ακόμη, στην απαγόρευση των «θεραπειών» μεταστροφής για τα ανήλικα και ευάλωτα πρόσωπα, ενώ απαγόρευσε αχρείαστες και επιβλαβείς επεμβάσεις σε ίντερσεξ βρέφη –καθιστώντας την Ελλάδα την μόλις πέμπτη χώρα στον κόσμο με τέτοια νομοθεσία. Η τελευταία αυτή ρύθμιση συμπεριλαμβάνεται πλέον από ευρωπαϊκούς φορείς στις καλές πρακτικές που θα πρέπει να ακολουθήσουν και άλλες χώρες.

Δεν είναι, όμως, μόνο οι νομοθετικές παρεμβάσεις. Εξάλλου αρκετά συχνά στη χώρα μας, το πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη νόμων αλλά το πώς αυτοί εφαρμόζονται. Για αυτό, σε συνεργασία με το ΕΚΔΔΑ και με τη συμβολή εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών, προχώρησε η κατάρτιση ενός προγράμματος εκπαίδευσης των δημοσίων υπαλλήλων σε θέματα που απασχολούν τους ΛΟΑΤΚΙ+ συμπολίτες μας. Αντίστοιχη πρωτοβουλία ανέλαβε και το Υπ. Προστασίας του Πολίτη με την εκπαίδευση 17 χιλ. αστυνομικών, το Υπ. Εξωτερικών με τη διοργάνωση σεμιναρίων σε διπλωμάτες αλλά και ανεξάρτητοι φορείς όπως η Σχολή Δικαστικών Λειτουργών, με επιμορφωτικό σεμινάριο για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ στην έννομη τάξη.

Ειδική αναφορά θα πρέπει να γίνει στις πολιτικές που αφορούν τα διεμφυλικά άτομα, ίσως την πιο ευάλωτη υποομάδα. Με απόφαση του Υπουργείου Εργασίας και του ΟΑΕΔ, τα τρανς άτομα έχουν πλέον ενταχθεί στα εξειδικευμένα προγράμματα στήριξης με επιδότηση της θέσης εργασίας. Παράλληλα, διεμφυλικές γυναίκες μεταφέρθηκαν από τις ανδρικές σε γυναικείες πτέρυγες φυλακών, ενώ στον νέο σωφρονιστικό κώδικα συμπεριλήφθηκαν προτάσεις του Σωματείου Υποστήριξης Διεμφυλικών (ΣΥΔ).

Είναι πολλές ακόμη οι αλλαγές που έχουν γίνει, από την εισαγωγή του μαθήματος της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης μέχρι τη δυνατότητα χορήγησης PreP (προληπτικής αντιρετροϊκής αγωγής) για τα άτομα που είναι πιο ευάλωτα στον HIV. Και από την έκδοση οδηγού διαχείρισης περιστατικών βίας μέχρι την αποστολή εγκυκλίου προς τα κατά τόπους προξενεία, σχετικά με την αντιμετώπιση ζητημάτων που απασχολούν ΛΟΑΤΚΙ+ συμπολίτες μας που ζουν ή επισκέπτονται χώρες του εξωτερικού.

Η συστηματική προσπάθεια που γίνεται να βελτιωθεί το θεσμικό περιβάλλον και να καταπολεμηθούν οι διακρίσεις αναγνωρίζεται και σε διεθνές επίπεδο. Δεν είναι τυχαίο ότι η ILGA Europe, οργάνωση που επικεντρώνεται στα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα και συμβουλεύει το Συμβούλιο της Ευρώπης, σημείωσε στην ετήσια έκθεσή της πως η Ελλάδα ήταν ανάμεσα στις χώρες με τη μεγαλύτερη βελτίωση για το 2022. Ακόμη πιο θετική είναι η αποτίμηση που κάνει το Council of Global Equality. Στην έκθεσή του για τα θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ+  (LGBTQI+ Human Rights Report Card Score) η Ελλάδα είναι μία από τις λίγες χώρες που βαθμολογείται με Α.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πολλά μένουν να γίνουν ακόμη. Το σημειώνουν άλλωστε και οι ίδιες εκθέσεις που καταγράφουν και τη βελτίωση. Κυρίως όμως το βιώνουν οι ΛΟΑΤΚΙ+ συμπολίτες μας. Η ομοφοβία και η τρανσφοβία κάθε άλλο παρά έχουν εξαλειφθεί. Μαθητές πέφτουν θύματα ομοφοβικού bullying, διεμφυλικά άτομα φοβούνται να νοσηλευτούν σε νοσοκομεία λόγω τραυματικών εμπειριών και θεσμικές εκκρεμότητες θέτουν αδικαιολόγητα εμπόδια σε χιλιάδες συμπολίτες μας. Πολλά ακόμα πρέπει να αλλάξουν. Άλλωστε, η θωράκιση των δικαιωμάτων όλων των πολιτών δεν είναι μόνο χαρακτηριστικό ενός κράτους δικαίου αλλά και προϋπόθεση για μία ισχυρή Ελλάδα. Γιατί σήμερα, περισσότερο παρά ποτέ, ένα κράτος ευημερεί όταν όλοι οι πολίτες του ευημερούν.