«Τα τακτικά πυρηνικά όπλα μέγιστη απειλή για το περιβάλλον, τώρα!»

Ο αντίκτυπος της κλιματικής αλλαγής στο περιβάλλον είναι παγκόσμια έντονος, προκαλώντας απώλειες περιουσιών και ανθρώπων, με πλημμύρες, πυρκαγιές, θύελλες, η διάρκεια, ένταση και συχνότητα των οποίων είναι πρωτοφανής. Καθώς φαίνεται από τα διαθέσιμα στοιχεία, αυτό οφείλεται στο φαινόμενο του θερμοκηπίου το οποίο αποδίδεται στην αύξηση των εκπομπών αερίων που παράγονται από ανθρώπινες δραστηριότητες.

Διαπιστώσεις

Η μέση παγκόσμια θερμοκρασία έχει αυξηθεί σημαντικά από την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης με αύξουσα τάση την τελευταία 10ετία, ενώ η επιστημονική κοινότητα εκτιμά ότι η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη μακροχρόνια θα πρέπει να διατηρηθεί κάτω των 2^οC σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή. Αυτό δείχνει την οριακότητα της κατάστασης, αν λάβουμε υπ’ όψη ότι η μέχρι τώρα μέση παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας από τα μέσα του 19ου αιώνα είναι περίπου 1.2^οC, με αυξητική τάση τα τελευταία χρόνια.

Οι πέντε μεγαλύτεροι ρυπαντές κατά σειρά παραγωγής χιλιοτόνων CO2 είναι οι Κίνα, ΗΠΑ, ΕΕ, Ινδία και Ρωσία. Όσον αφορά τις χώρες την Ευρώπη, οι πέντε πρώτες ρυπογόνες χώρες είναι οι Γερμανία, Η.Β, Γαλλία, Ιταλία και  Πολωνία. Οι εκπομπές ανά τομέα στην ΕΕ είναι: 77% Ενέργεια, 10,55% Γεωργία, 9,10% Βιομηχανικές διεργασίες, και 3,32% Διαχείριση των αποβλήτων. Ο αντίκτυπος στο περιβάλλον είναι βέβαια μεγάλος κρίνοντας από τις επιπτώσεις, οι οποίες όσον αφορά την Ευρώπη σημαίνουν ενδεικτικά μεγάλη μείωση του πάγου ο οποίος καλύπτει την Γροιλανδία, έντονες βροχοπτώσεις και καταστροφικότερες καταιγίδες τον χειμώνα και πλημμύρες στα βόρειο και στο δυτικό τμήμα της ηπείρου, με περισσότερο ακραία φαινόμενα στις ηπειρωτικές περιοχές. Ειδικά στην περιοχή της  Μεσογείου σημειώνονται περισσότεροι καύσωνες, λιγότερες βροχοπτώσεις και περισσότερη ξηρασία, που οδηγούν σε μείωση της απόδοσης των καλλιεργειών και της κτηνοτροφίας, με προφανείς αρνητικές επιπτώσεις στον πληθυσμό των αγροτών και των κτηνοτρόφων. Σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον εύκολα γίνεται αντιληπτή η σημασία των υδάτων, όπου π.χ οι χώρες των πηγών των ποταμών αποκτούν συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση με τις χώρες στις οποίες οι ποταμοί εκβάλλουν. Το θέμα μπορεί να αποκτήσει και γεωπολιτική διάσταση κατά την έννοια του έμμεσου ελέγχου της άρδευσης, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται. Π.χ. στην περίπτωση της Ελλάδας ο Έβρος, ο Νέστος και ο Στρυμώνας πηγάζουν από την Βουλγαρία.

Κοινή αντιμετώπιση

Η συναντίληψη των χωρών για τη σημασία των γεγονότων αυτών έχει πρόσφατα εκφρασθεί με την παγκόσμια διάσκεψη κορυφής των Ηνωμένων Εθνών στην Γλασκώβη (11/21), όπου διαπιστώθηκε η ανάγκη μεγαλύτερων προσπαθειών για επίτευξη των στόχων: α) διατήρησης της θερμοκρασίας σε επίπεδο 1,5οC, και β) μη υπέρβασης των 2οC  σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα.  Αυτά ενώ χιλιάδες, κυρίως νέων στην ηλικία, διαδηλωτών στο Λονδίνο ζητούσαν την κατάργηση της εξόρυξης υδρογονανθράκων.

Η ΕΕ έχει υπογράψει την Συμφωνία των Παρισίων (2016) και είναι σημαντικό ότι στο πλαίσιο αυτό το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε νόμο το 2021 για το κλίμα, θέτοντας στόχο μείωσης των εκπομπών κατά 55% μέχρι το 2030, με μηδενικές εκπομπές ως το 2050. Είναι αξιοσημείωτο ότι ενδιάμεσα, το 2021, οι εκπομπές στην ΕΕ είχαν περιοριστεί κατά 31% σε σχέση με το 2019, ίσως λόγω και της πανδημίας. Όμως η σημερινή υποκατάσταση της παραγωγής ενέργειας, λόγω των περικοπών εξαγωγών υδρογονανθράκων από την Ρωσία, με επαναφορά του άνθρακα, βάζει τους παραπάνω στόχους κάτω από ένα ερωτηματικό. Αυτό βέβαια δεν αναιρεί αλλά επιτείνει την ανάγκη ελέγχου της εκπομπής CO2. Και ενώ η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής επικεντρώνεται  στην μείωση των εκπομπών σύμφωνα με στόχους γραμμικών μέγα-τάσεων, ελλοχεύει ο κίνδυνος άμεσης ανατροπής του όλου μοντέλου από την χρήση τακτικών πυρηνικών, τα οποία τοπικά θα ανέτρεπαν κάθε κλιματική ισορροπία.

Ο Πυρηνικός Χειμώνας

Ένα άρθρο των P. Crutzen και j.Birks το 1982 με τον τίτλο «Η Ατμόσφαιρα μετά ένα Πυρηνικό πόλεμο: Λυκόφως το μεσημέρι» δημιούργησε μεγάλη αίσθηση. Ακολούθησε η μελέτη «Πυρηνικός χειμώνας: Παγκόσμιες συνέπειες πολλαπλών πυρηνικών εκρήξεων» από τους P. Crutzen, M. Molina, F. Sherwood, η οποία καθιέρωσε τον όρο. Οι μελέτες αυτές κοινοποιήθηκαν και στην Σοβιετική Ακαδημία Επιστημών. Εκείνο το οποίο προέκυπτε από τις έρευνες ήταν, ότι οι δυνατές περιβαλλοντικές συνέπειες ενός καθολικού πυρηνικού πολέμου  θα συμπεριελάμβαναν σχεδόν την πλήρη εξάλειψη του ατμοσφαιρικού όζοντος, τεράστιες δασικές πυρκαγιές και τοπικές θύελλες, βαριά ρύπανση από καπνό και σκόνη ολόκληρου σχεδόν του βόρειου ημισφαιρίου, μακρά ξηρασία σε μεγάλες περιοχές, μόλυνση από ραδιενεργά κατάλοιπα κ.α.

Τακτικά πυρηνικά όπλα

Πολλοί ειδικοί πιστεύουν ότι οι μελέτες του «πυρηνικού χειμώνα» συνέβαλαν στην μεταβολή της δομής των πυρηνικών οπλοστασίων, όπως και  στην στρατηγική και τις δυνητικές τακτικές χρήσης  των πυρηνικών όπλων. Τα τακτικά πυρηνικά όπλα είναι 3-5 φορές μικρότερης ισχύος απ’ ότι η βόμβα της Χιροσίμα και πιθανόν με τέτοια απειλείται η Ουκρανία και όχι μόνο. Πολλοί αναλυτές θεωρούν ενδεχόμενη την χρήση τακτικών πυρηνικών από την Ρωσία, αν ο πόλεμος πάρει διάρκεια και δεν διαφαίνεται ρωσική νίκη με συμβατικά όπλα. Η όποια απάντηση της Δύσης είναι άδηλη.                                                                                                Τα σύγχρονα τακτικά πυρηνικά οπλοστάσια και οι τρόποι χρήσης τους, μπορεί να μην προκαλέσουν ένα παγκόσμιο, «πυρηνικό χειμώνα», θα προκαλούσαν όμως σοβαρά και σε μεγάλο βαθμό απρόβλεπτα γεωφυσικά, κλιματικά και βιολογικά φαινόμενα, επιτείνοντας δραματικά και άμεσα τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στο τοπικό περιβάλλον.

Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι η λογική πρυτανεύει στο τέλος, κάτι που δυστυχώς δεν συνέβη όταν π.χ. η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία.

Είναι γνώμη του γράφοντος ότι ο κίνδυνος περιβαλλοντικής καταστροφής από τη χρήση των τακτικών πυρηνικών όπλων θα πρέπει να αναδειχθεί σαν τέτοιος και  έτσι να αντιμετωπισθεί από τα διάφορα περιβαλλοντικά θεσμικά όργανα. Τούτο, διότι πέρα από τις ειδικές συμφωνίες των πυρηνικών δυνάμεων για έλεγχο των όπλων  αυτών,  το πρόβλημα δεν αφορά ορισμένα κράτη μόνο, αλλά όλους τους πολίτες, όπως την ακτιβίστρια Τούμπεργκ και τον περιβαλλοντιστή Άττεμπορο.