Υπάρχει πρόληψη για την ενδοσχολική βία;

Το τελευταίο διάστημα στη χώρα μας παρατηρείται ραγδαία αύξηση των περιστατικών ενδοσχολικής βίας. Από τον Σεπτέμβριο έως σήμερα, το «Χαμόγελο του παιδιού» διαχειρίζεται κατά μέσον όρο δύο περιστατικά εκφοβισμού την ημέρα. Αυτό που ανησυχεί ιδιαίτερα εκπαιδευτικούς, κοινωνικούς λειτουργούς και ψυχολόγους είναι η βιαιότητα των περιστατικών που κάποιες φορές αφορούν ένα άτομο που εκφοβίζει κάποιον συμμαθητή του για μεγάλο χρονικό διάστημα, και κάποιες άλλες φορές αφορούν οργανωμένες συμμορίες που δρουν εντός και εκτός του σχολικού χώρου.

Ένα εξίσου ανησυχητικό γεγονός, κατά τη γνώμη μου, είναι η αντίδραση των παρατηρητών αυτών των βίαιων περιστατικών. Οι περισσότεροι παραμένουν αμέτοχοι ενώ ορισμένοι αντιμετωπίζουν το γεγονός ως ένα αξιοπερίεργο ή διασκεδαστικό θέαμα που μπορούν να βιντεοσκοπήσουν στο κινητό τους. Με τον τρόπο αυτό κανονικοποιούν το γεγονός, καθιστώντας το μέρος της αναμενόμενης καθημερινότητας της σχολικής ζωής. 

Ακόμα και αν δεν ήταν αυτή η αρχική τους πρόθεση με την στάση τους εξευτελίζουν ακόμα μία φορά το θύμα, δίνοντας στον θύτη την εντύπωση ότι η πράξη του είναι αποδεκτή ή και αξιοθαύμαστη Άλλωστε, όπως έχω τονίσει και σε άλλα άρθρα μου, σε κάθε περιστατικό εκφοβισμού οι αντιδράσεις των τρίτων έχουν καθοριστική σημασία για την εξέλιξη της πράξης. Η ηθική ευθύνη βαρύνει όχι μόνο τον θύτη αλλά και τους παρατηρητές που για διάφορους λόγους επιλέγουν να παραμείνουν αμέτοχοι.

Τι μπορεί να γίνει, όμως, ώστε να περιοριστεί το κύμα εκφοβισμού που εξαπλώνεται στα σχολεία της χώρας; 

Το πρώτα βήμα είναι να κατανοήσουμε την ψυχοσύνθεση των θυτών καθώς και τις ιδιαίτερες κοινωνικές ή οικογενειακές συνθήκες πίσω από τις πράξεις τους. Το να αποδίδουμε τα πάντα στο άγχος που δημιουργεί στα παιδιά η πανδημία ή στην αναστολή κάποιων δραστηριοτήτων που επέφεραν οι προηγούμενες καραντίνες δεν είναι αρκετό. 

Συνήθως οι νταήδες, ειδικά όταν πρόκειται για παιδιά του γυμνασίου ή του λυκείου, είτε ζουν σε ένα περιβάλλον που επικροτεί βίαιες συμπεριφορές, είτε έχουν βιώσει τη βία στο πετσί τους με αποτέλεσμα να αναπαράγουν αυτό που ζουν ώστε να εκτονώσουν τον φόβο και την απελπισία τους, «τιμωρώντας» με την σειρά τους κάποιον άλλο. 

Αρκετά συχνά, επίσης, έχουμε να κάνουμε με παιδιά που πάσχουν από κάποια αδιάγνωστη ψυχική διαταραχή. Σύμφωνα με στοιχεία που συγκέντρωσε την τελευταία δεκαετία η Ευρωπαϊκή κίνηση για την ψυχική υγεία και το ευ ζην, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το 50% των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που πάσχουν από κάποια ψυχική νόσο εμφανίζουν τα πρώτα συμπτώματα της κατάστασης κατά τη διάρκεια της εφηβείας. 

Η κατάθλιψη, οι διατροφικές διαταραχές, τα σημάδια του σχολικού εκφοβισμού, οι κάθε είδους εθισμοί, ακόμα και οι πρώτες ενδείξεις της σχιζοφρένειας μπορούν να διαγνωσθούν και στην συνέχεια να αντιμετωπιστούν με τον ορθό συνδυασμό ψυχοθεραπείας και φαρμακολογίας.

Αν θέλουμε να μην αυξηθούν και  άλλο τα θύματα του σχολικού εκφοβισμού και της βίας, ας εντάξουμε ψυχολόγους σε κάθε μία εκπαιδευτική μονάδα –όχι μόνο στα ιδιωτικά σχολεία, όπως συμβαίνει κυρίως ως τώρα, αλλά και στα δημόσια- καθώς η διάγνωση αλλά και η πρόληψη την περίοδο της εφηβείας έχει μεγάλη σημασία τόσο για τον πάσχοντα, όσο και για το περιβάλλον του. 

Θεωρώ ότι είναι απαραίτητο οι ειδικοί της ψυχικής υγείας να συμμετάσχουν σε όλες τις βαθμίδες της σχολικής εκπαίδευσης σε ρόλο ενημερωτικό (μοιράζοντας πληροφοριακό υλικό και προσφέροντας σεμινάρια σε εκπαιδευτικούς, γονείς, και μαθητές), συμβουλευτικό (προσφέροντας θεραπευτική υποστήριξη σε μαθητές και εκπαιδευτικούς) και διαγνωστικό (αναλαμβάνοντας τουλάχιστον την διεξαγωγή ειδικών τεστ που θα μας επιτρέψουν να έχουμε σαφέστερη εικόνα των προβλημάτων, και που θα συμβάλουν στην έγκαιρη αντιμετώπισή τους). 

Ας μην αναζητούμε τους ειδικούς μόνο ως φιλοξενούμενους σε δελτία ειδήσεων με αφορμή τα βίαια ξεσπάσματα των εφήβων και αλλά αποτρόπαια γεγονότα που αναστατώνουν την κοινή γνώμη, αλλά προκειμένου να προλάβουμε το bullying και να κατανοήσουμε την ψυχοσύνθεση όσων από μικρή ηλικία εμπλέκονται σε βίαια επεισόδια. 

Με τον τρόπο αυτό θα βοηθήσουμε στο να αποτραπούν παρόμοια περιστατικά στο μέλλον, δημιουργώντας ένα ασφαλές, δημιουργικό περιβάλλον για όλα τα παιδιά.