Γοητευμένοι με εγκληματίες και εγκλήματα

Πριν μερικές μέρες ο Jeremy Meeks, ένας Αμερικάνος, συνελήφθη στην χώρα του με την κατηγορία της οργάνωσης και διάπραξης ληστειών. Η φωτογραφία του αναρτήθηκε στο σχετικό σάιτ της αστυνομίας των Η.Π.Α. και τα πράγματα κύλησαν κάπως διαφορετικά απ’ ότι ίσως θα προέβλεπε ένας νουνεχής ιδεολόγος που τάσσεται ενάντια στο έγκλημα. Ο ληστής διαθέτει ένα αγγελικό πρόσωπο απαράμιλλης, εξωπραγματικής ομορφιάς, απ’ αυτά που θαυμάζει κάποιος σε περιοδικά μόδας. Μέσα σε μια νύχτα η φωτογραφία του συγκέντρωσε εκατοντάδες χιλιάδες λάικ στο γνωστότερο μέσο κοινωνικής δικτύωσης. Στο φέισμπουκ. Γυναίκες και άντρες ακούγοντας ή διαβάζοντας τη συνήθως δελεαστική αφήγηση των ατοπημάτων του συλληφθέντα, ταυτίσανε τα εγκληματικά ολισθήματα με ανδραγαθήματα και με τη συνδρομή του διογκωμένου φαντασιακού τους εξιδανίκευσαν την περίπτωση του Jeremy. Ο παροξυσμός των ανθρώπων για τον ερωτισμό του κατηγορούμενου κατόρθωσε να λειτουργήσει σαν εφαλτήριο επιρροής στα πρακτορεία μοντέλων, τα οποία έχουν ξεκινήσει να κλείνουν δουλειές με τον όμορφο φυλακισμένο.

Τα μέσα ενημέρωσης, κλασικά και διαδικτυακά, πλείστες φορές εκμεταλλεύονται την κεκτημένη γνώση πως η νομική περιγραφή ενός εγκλήματος εμπνέει αποτροπιασμό σε μια κοινωνία. Γνωρίζουν απ’ την άλλη πως η αφηγηματική προσέγγιση ενός ληστρικού ή δολοφονικού συμβάντος γοητεύει. Ανάλογα με την πρόθεσή του, ο δημοσιογράφος επιλέγει ποιά μέθοδο θα χρησιμοποιήσει για την εκπτύχωση του καταγεγραμμένου στο αστυνομικό δελτίο γεγονότος. Το ξεσκαλίζουν είτε για να το σημειώσουν είτε για να δημιουργήσουν παράλληλους μύθους γύρω απ’ αυτό. Αντιπαραβάλλουν το μυστήριο του θύτη και της ψυχής του με την δραματική ζωή του θύματος. Η βασική διαφορά μεταξύ των δύο μερών εμφαίνεται στα σχετικά ρεπορτάζ. Θελκτικά για αποκάλυψη μυστικά έχει μόνο ο θύτης. Στην ουσία γράφονται (απ’ τους δημοσιογράφους) κείμενα ή στήνονται τηλεοπτικές εκπομπές με μυθιστορηματικές και κινηματογραφικές αντιστοίχως συνιστώσες. Οι ληστρικές ιστορίες στην Ελλάδα του μεσοπολέμου και η σχετική λογοτεχνία είχαν στην εποχή τους τήν απήχηση που έχουν σήμερα τα βιβλία της νουάρ κατηγορίας του μυθοπλαστικού λόγου και οι ανάλογες ταινίες. Μ ‘ αυτά τα δεδομένα είναι απολύτως κατανοητή η άρρητη αγωνία του αναγνώστη ή τηλεθεατή να εξιχνιάσει μόνος του το έγκλημα και να καταυγάσει τους μυχούς της ψυχής του αυτουργού. Τέτοιες ροπές και κοινωνικές τάσεις συναντά κανείς σε όλο τον κόσμο.

Με την δράση της τρομοκρατικής οργάνωσης της 17ης Νοεμβρίου πέρα απ’ τη δελεαστική προοπτική για τον κάθε Έλληνα να εξεύρει με τα συγκεντρωμένα στοιχεία τον επώνυμο άντρα ή επώνυμη γυναίκα πίσω απ’ το πάτημα κάθε δολοφονικού πυροκροτητή υπήρχε κι ένα υποσύνολο του εθνικού πληθυσμού το οποίο θεωρούσε τα μέλη της σέχτας ευλαβικούς τιμωρούς επαίσχυντων και ατιμώρητων πράξεων. Οι στόχοι της 17 Νοέμβρη ήταν πολιτικά πρόσωπα. Κάθε τόσο κάποιο βιβλίο που έβγαινε στην αγορά και υποσχόταν τη λύση του μακρόχρονου σε διάρκεια αινίγματος της σύστασης της συμμορίας, αναρρίπιζε το κυνήγι των ονομάτων των υπόπτων. Συνήθως τα βιβλία αυτά ήταν καλοστημένες φάρσες και γράφονταν με μοναδικό γνώμονα του συγγραφέα κάποιο πολιτικό του συμφέρον ή μια εξόφθαλμα κερδοσκοπική φιλοδοξία του. Ήταν αυτά ακριβώς τα βιβλία που ενέτειναν την πεποίθηση των Ελλήνων πως οι ύποπτοι ήταν γνωστά πρόσωπα του δημόσιου βίου. Οι δολοφόνοι, σαν ιδαλγοί ιππότες, μέσα απ’ τις προκηρύξεις τους, τα σύμβολα και τη δράση τους, είχαν στο πλάι τους ένα ευκαταφρόνητο ποσοστό του λαού. Ο ελληνικός λαός και πριν και κατά τη διάρκεια της μεταπολίτευσης για δεκάδες δεκαετίες στέναζε υπό τον ζυγό ανερμάτιστων νομοθεσιών προσβλητικών για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ήτανε πάρα πολύ φτωχός μπροστά στην διαμετρικά αντίθετη (της δικής του θέσης) θέση των πολιτικών των μεγάλων και ζημιογόνων οικονομικών σκανδάλων. Το κοινωνικό συμβόλαιο σε ιδιαίτερα φορτισμένες εποχές μερικοί (λίγοι) Έλληνες το συνήπταν τόσο με το κράτος όσο και με τους σύγχρονούς τους τρομοκράτες και ιδιαίτερα με την 17 Νοέμβρη. Ακόμη και τα ίδια τα Μ.Μ.Ε. κατά κάποιον λανθάνοντα τρόπο ή και εντελώς σκόπιμα υποθάλπανε αυτή θυμική νοοτροπία του πολίτη. Οι επιχειρήσεις της 17 Νοέμβρη και γενικότερα των γνωστών τρομοκρατικών οργανώσεων της Ελλάδας καλύπτονταν επί μέρες από τον τύπο. Στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων οι τίτλοι συναγωνίζονταν στην νοσηρή ευρηματικότητα. Το έγκλημα παρουσιάζεται σαν ένα ψυχαγωγικό θρίλερ και διδάσκει στους ανθρώπους την πλήρη απουσία της ενσυναίσθησης και κατά κάποιο ασυνείδητο τρόπο ενσταλάζει σ’ αυτούς τόν πόθο για την παράκαμψη του νόμου. Αφού μπορεί ο θύτης και αίρει την απαγόρευση του εγκλήματος, όλοι είναι σε θέση να στέκονται καχύποπτα απέναντι στο θεσμοθετημένο δίκαιο. Η ρευστοποίηση της έννοια του «δικαίου» και της «καλοσύνης» είναι τετελεσμένο γεγονός.

Άλλα πράγματα που εντυπωσιάζουν και ενδιαφέρουν τους ανθρώπους στη δράση των εγκληματιών είναι η υπερκόσμια, μεταφυσική ικανότητα τους να διαλάθουν την προσοχή των διωκτικών οργάνων. Ο δολοφόνος, ο ληστής, ο βιαστής έχουν ακονίσει τις αισθήσεις τους μέσα στην άβυσσο της νύχτας. Η υπεραισθησία τους, που έχει να κάνει με τα ερεθίσματα του εξωτερικού τους περιβάλλοντος, είναι πολύ έντονη και σε τέτοιο βαθμό ανεπτυγμένη ώστε ν’ ακούνε και να βλέπουνε ή να διαισθάνονται πράγματα που για τον μέσο άνθρωπο δεν υπάρχουν. Ο δέκτης των πληροφοριών γύρω από ένα έγκλημα γοητεύεται απ’ τις λεπτομέρειες αυτές γιατί φέρνει στο νου του γερόλυκους που οσφραίνονται το θύμα τους από χιλιόμετρα μακριά. Το ελαφροπάτημα, το πέσιμο ενός φύλλου, το σκάσιμο μιας σκλήθρας , η παρείσφρηση στον κλοιό των κακοποιών ενός άσχετου γίνονται απ’ αυτούς αντιληπτά ομότροπα με τη θηρευτική ικανότητα του λύκου να μην λαθεύει ποτέ. Ο ακροατής γοητευμένος, χαρακτηριστικό που κυοφορεί την ευρεία έννοια του έρωτος, αφήνεται στην φαντασίωση της παντοδυναμίας του ανθρώπου. Σ’ αυτή την παντοδυναμία δεν υπάρχει πλαναισθησία παρά μόνο η οξυμένη ευαισθησία του κυνηγού.

Τέτοιες και άλλες παρόμοιες αντιδράσεις του κόσμου δίνουν στα εγκλήματα και τους εγκληματίες το γνώρισμα του ελκυστικού. Η παροξυσμική έκσταση μερίδας των Ελλήνων στην ανακοίνωση της ύπαρξης ενός αιμοδιψούς και αγγελικοπρόσωπου διεστραμμένου περνά απ’ τη σαγήνη στη λαγνεία κι από κει κατευθείαν στον έρωτα. Όλοι θυμούνται την υπόθεση του Δάνου Μουρατίδη που στραγγάλισε την πανέμορφη κοπέλα του Κική Κούσογλου. Ήταν το 2005. Ο δολοφόνος εξαφάνισε το πτώμα θάβοντάς το στα σπλάχνα της γης. Η λέξη «σπλάχνα» μπορεί να δικαιολογήσει την τραβηγμένη προσέγγιση των ρομαντικών ποιητών για την αποκλίνουσα ομορφιά της πράξης. Μετά την αποτρόπαια θανάτωση της Κικής ό Δάνος έτρεξε σε όλες τις σχετικές με εξαφανίσεις ανθρώπων τηλεοπτικές εκπομπές για να ανακοινώσει την εξαφάνιση της μονάκριβής του. Το φιλοθεάμων κοινό γνώρισε τον νεαρό και μια μερίδα απ’ αυτό παραδόθηκε στην ομορφιά του. Ακόμη και όταν εξιχνιάστηκε το έγκλημα πολλές γυναίκες και πολλοί άντρες εξακολουθούσαν να διατηρούν περίοπτη θέση για τον Δάνο Μουρατίδη στις ερωτικές τους φαντασιώσεις. Η βίαιη συμπεριφορά του θύτη υποκίνησε το φαντασιακό τους να εξυφάνει μια έωλη εικασία για μια εξιδανικευμένα βίαιη συμπεριφορά του και στο σεξ. Η δολοφονία αναμόχλευσε απωθημένα βίτσια των ανθρώπων για την υποτιθέμενη κτηνώδη δύναμη του αληθινού αρσενικού κατά την διάρκεια της συνουσίας. Ήταν δε τόσο ηδυπαθής ο Μουρατίδης που ακόμη και το πέος του μεγάλωσε με το κερδισμένο παρέκταμα απ’ τις φαντασίες των άλλων.