Τι αλλάζει σήμερα; Γιατί μιλάμε πάλι για το 1821; Ο νόμος της δράσης και της αντίδρασης ίσως μπορεί να δώσει μια ερμηνεία
Και εκεί που πριν από μερικά χρόνια μας είχαν ξεγραμμένους εμείς ξαναγυρίσαμε. Από το δικό μας παραπέτασμα, αυτό που ξέρουμε να φτιάχνουμε με τη δική μας παραδοσιακή τέχνη όσο κανείς άλλος. Ένα διάτρητο παραβάν που «κρύβει» φύρδην μίγδην υλικά, τα δικά μας στοιχεία ταυτότητας. Για να μπορούμε μέσα από αυτό να βλέπουμε τον κόσμο αλλά και να μας βλέπει. Ένας φακός όσο πρέπει παραμορφωτικός ώστε να μην χάνουμε την πραγματική εικόνα αλλά και να συντηρούμε το εθνικό μας παραμύθι.
Ένδοξη αρχαία ιστορία, πλούσια νεοελληνική γραμματεία, σταθερή ευρωπαϊκή προσήλωση αλλά και ανατολικές ταλαντεύσεις, ισχυρή δημοκρατία αλλά και δικτατορία, φιλελευθερισμό και ισχυρή νεοσταλινική αριστερά, σκληρή ανοργάνωτη δουλειά αλλά και δανεικά, συμπάθειες στον διάβολο της πολιτικής βίας, κλεφτές ματιές στον εμφύλιο, ένανυποκριτικόνταλγκά που δεν καταφέραμε να γίνουμε σοσιαλιστική δικτατορία αλλά και λατρεία για την ευημερία και τον πλουτισμό σε καπιταλιστικό περιβάλλον. Απ’ όλα έχει ο ελληνικός μπαξές και τα μοστράρει σε κάθε ευκαιρία ανάλογα με τις εποχές και τα διακυβεύματα που αιωρούνται. Νιώθουμε καλύτερα διαιρεμένοι παρά μονιασμένοι.
Δεν είμαστε κάτι το εξαιρετικό αλλά ούτε οι χαμένοι της νεωτερικής εποχής. Ενώ το 2004 φαντάζαμε ως κανονική ευρωπαϊκή χώρα, το 2010 μπαίναμε στα πιο σκληρά μνημόνια της Ιστορίας και το 2015 φλερτάραμε σοβαρά με την ιδέα να γίνουμε η Βενεζουέλα της Μεσογείου. Πριν από δύο χρόνια αισθανθήκαμε ότι μπορούμε να κάνουμε κάτι καλύτερο για να έρθει η πανδημία και να αποδείξει ότι αυτό δεν ήταν ένας απλός βολονταρισμός. Δεν καταρρεύσαμε στην πρωτόγνωρη υγειονομική επίθεση, ενώ αντιθέτως τα πάμε σχετικά καλά σε όλους τους τομείς που άπτονται της πανδημίας συγκρινόμενοι με την υπόλοιπη ΕΕ. Οι επίμονες προσπάθειες εσωτερικού διχασμού, κοινωνικής σύγχυσης και απελπισίας δεν είχαν αποτέλεσμα και αυτό φαίνεται στις μετρήσεις της κοινής γνώμης. Και ξαφνικά με πρόσχημα τα 200 χρόνια ανακαλύψαμε το 1821. Και είπαμε να γλεντήσουμε με το κρασί του.
Η μεταπολιτευτική Ελλάδα μπουχτισμένη από τον κίβδηλο πατριωτισμό της μετεμφυλιακής περιόδου και της χούντας ανακαλύπτει και πάλι τον σοσιαλισμό και πασχίζει να φτιάξει τη σύγχρονη εικόνα της χωρίς τη γαλανόλευκη σημαία. Ο νέος προοδευτισμός ταυτίζει ρητά ή υπόρρητα τον πατριωτισμό με τον εθνικισμό, ενοχοποιεί κάθε αναφορά σε μεγάλες στιγμές της ιστορίας μας, ενώ αντίθετα τις συνδέει με την προσδοκία του μεγάλου σκοπού. Της χαμένης ευκαιρίας του εμφυλίου. Στις τρεις μεγάλες γιορτές στα σχολεία η επωδός είναι η πικρία για την ανεκπλήρωτη επανάσταση. Μια στρατηγική ήττα της Δεξιάς, μια μεγάλη ιδεολογική νίκη της Αριστεράς. Τη ζούμε ακόμα και σήμερα ενώ αχνοφαίνεται μια δειλή ρωγμή που σχηματίζεται στο εθνικό κορμί μας. Μια ρωγμή στο σύγχρονο αφήγημα που κανείς δεν ξέρει αν θα κλείσει σαν να μην υπήρξε ποτέ ή θα σημάνει τη νέα εποχή της Ελλάδας. Τη νέα ψηφιακή γαλανόλευκη.
Το 1821 δεν κούμπωνε καλά με την κυρίαρχη μεταπολιτευτική ιδεολογία αν και έγιναν απόπειρες να ταυτιστεί με ταξική επανάσταση και άλλα τέτοια μπαγιάτικα που πωλούνται στα προοδευτικά καλάθια. Ήταν πολύ χοντρό για να πιάσει. Είπαμε προοδευτική αφέλεια αλλά όχι κι έτσι. Και δεν κούμπωνε γιατί το 21 ήταν μια εθνική νεωτερική επανάσταση, πολύ μοντέρνα για την εποχή της, στα σπλάχνα της Ευρώπης που ζούσε τη δική της βιομηχανική επανάσταση. Με φιλελεύθερες δημοκρατικές αρχές και ισχυρή διπλωματία που δεν δούλευε μόνο καριοφίλι και γιαταγάνι, αλλά επεξεργάζονταν και φιλελεύθερες συνταγματικές αρχές για το νέο εθνικό ανεξάρτητο κράτος που κυοφορούσε. Ήταν η αποθέωση του συνδυασμού ηρωικού αγώνα, διεθνούς αλληλεγγύης, γεωπολιτικών συσχετισμών, επιχειρηματικότητας και κοσμοπολιτισμού. Δεν ξεσηκώνονται μόνο της «γης οι κολασμένοι», αλλά πρωτοπορούν οι έμποροι, οι εφοπλιστές, οι βιοτέχνες. Μεγάλα κεφάλαια που είχαν αποκτηθεί χάρη στους Ναπολεόντειους πολέμους (1803-1815) τώρα ζητούσαν διέξοδο. Και αυτή ήταν το νέο εθνικό κράτος.
Το έθνος. Η νεοσύστατη έννοια του έθνους ήταν που διαφοροποιούσε τον υπόδουλο από τον κατακτητή. Η οικονομική άνεση των ελληνικών παροικιών της Ευρώπης, δημιουργούσε μια αστική τάξη εύρωστη και ανοικτή στα μηνύματα του Διαφωτισμού. Και εδώ η παιδεία αυτών των ανθρώπων έπαιξε καταλυτικό ρόλο. Πάνω σ αυτά στηρίχθηκε η Φιλική Εταιρεία και άρχισε να εργάζεται στην κατεύθυνση της ίδρυσης ενός ανεξάρτητου αστικού ελληνικού κράτους. Ο Αδαμάντιος Κοραής και ο Ρήγας Φεραίος, ο Δημήτριος Καταρτζής και ο Άνθιμος Γαζής υπήρξαν οι Έλληνες διανοούμενοι ηγέτες αυτής της νεωτερικότητας, οι πατέρες του Έθνους. Δεν τους πολυσυζητάμε και έχουμε τους λόγους μας. Σε ένα τέτοιο δημοκρατικό φιλελεύθερο καμβά, το 1821 δεν προσφέρονταν για ταξικές συγκρούσεις, βάρβαρες ανατολικές σοσιαλιστικές δεσποτείες, Πολ-Ποτ, Στάλιν, Βελουχιώτηδες και άλλα τέτοια. Και το 1821 έμεινε μόνο μια τυπική παραμορφωμένη γιορτή στα σχολεία και μια βαρετή παρέλαση την οποία προσφάτως θέλησαν και να γελοιοποιήσουν. Είπαμε, η Ελλάδα της μεταπολίτευσης δεν προτάσσει τη γαλανόλευκη. Έχει άλλες σημαίες να σηκώσει.
Τι αλλάζει σήμερα; Γιατί μιλάμε πάλι για το 1821; Ο νόμος της δράσης και της αντίδρασης ίσως μπορεί να δώσει μια ερμηνεία. Η Ελλάδα έχοντας φτάσει στο χείλος της καταστροφής, έχοντας δει ανάγλυφα τα αποτελέσματα του πελατειασμού και του δομικού εθνομηδενισμού, έχοντας νιώσει το φόβο της φτώχειας, της απαξίωσης και της μοναξιάς αισθάνεται ότι πρέπει να πιάσει το νήμα και πάλι από την αρχή. Να αφήσει τον πρόσφατο εμφύλιο που τη διχάζει και να αναζητήσει και πάλι την ιδέα του έθνους μέσα από την τεχνολογική πρόοδο και τον κοσμοπολιτισμό. Να βγει από τον υπερφίαλο εξαιρετισμό και την εθνική της μοναξιά. Μόλις τα τελευταία 10 χρόνια εισέρχονται στο δημόσιο διάλογο οι ιδέες του φιλελευθερισμού ως το αντίπαλο δέος στη σοσιαλιστική βαρβαρότητα. Και γι αυτό λοιδορούνται ως «νεοφιλελεύθερες» ως δήθεν φορείς σκληρής ταξικότητας και κοινωνικής αναλγησίας. Γι αυτό σκυλιάζει ο εθνολαϊκισμός κάθε απόχρωσης, γιατί βλέπει το ιδεολογικό του αφήγημα να κλονίζεται και αντιδρά.
Αν το 1821 ευδοκίμησε την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης, το δικό μας 2021 έρχεται την εποχή της παγκόσμιας ψηφιακής έκρηξης. Αυτή είναι η δική μας η σύγχρονη σημαία του αγώνα, η ψηφιακή γαλανόλευκη. Αναζητώντας τις νέες σταθερές σε ένα σύγχρονο κράτος δικαίου που θα στέκει αρωγός στον πολίτη και δεν θα τον πνίγει ούτε με την γραφειοκρατία αλλά ούτε με τον υπερπροστατευτισμό του. Που θα ενθαρρύνει την επιχειρηματικότητα και την καινοτομία, που θα παρέχει σύγχρονη και ουσιαστική δημοκρατική παιδεία σε περιβάλλον ειρηνικό και δημιουργικό όπου όλα τα λουλούδια μπορούν να ανθίσουν ελεύθερα. Όπου η ατομική ευθύνη θα είναι η ύψιστη αρετή και επιτέλους θα διδάσκεται στα σχολεία. Η εποχή που η Ελλάδα θα συμπεριφέρεται σαν κανονική ευρωπαϊκή χώρα χωρίς να χάσει τα δικά της στοιχεία ταυτότητας. Μια εποχή χωρίς πολιτική βία, αλλά με πολιτική συνεννόηση.
Δεν θα είναι ένας εύκολος αγώνας. Όπως το νεοσύστατο εκείνο εθνικό κράτος του 21 πέρασε από σαράντα κύματα μέχρι να ορθοποδήσει και να καρπίσει έτσι και αυτό που κυοφορείται σήμερα, σε ένα άλλο 21 θα βρει τις μύριες αντιστάσεις. Θα έχει εσωτερικές και εξωτερικές επιβουλές. Θα έχει αδιάκοπες προκλήσεις από τους γείτονές του, θα έχει απόπειρες βαθιάς εσωτερικής διαίρεσης, θα ζήσει οικονομικές κρίσεις και κάθε είδους στραβές, αλλά και ανατάσεις και επιτυχίες. Αλλά δεν θα πάψει να είναι ένα σύγχρονο φιλελεύθερο κράτος στον πυρήνα της Ευρώπης, στην πιο όμορφη γωνιά της Μεσογείου. Στο χέρι μας είναι να το κρατήσουμε ζωντανό και να το παραδώσουμε στις επόμενες γενιές καλύτερο. Γαλανόλευκο.
«Βλέποντας τη σπουδαία δουλειά που γίνεται σε αυτές δομές, θα έλεγα ότι αυτή η επίσκεψη ήταν για μένα ένα δώρο Χριστουγέννων» τόνισε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας
12°
