H μαμή του νέου 2010;

«Έχει χυθεί πολύ αίμα και υπάρχει πολύ μίσος ανάμεσα στις δύο πλευρές ώστε να μπορούν να ζήσουν μαζί ειρηνικά ή να μπορεί κάποιος να μεσολαβήσει μεταξύ τους»^*

Μας αρέσει να λέμε ότι η βία δεν είναι ανεκτή στη Δημοκρατία και ότι καταδικάζουμε κάθε μορφή της. Πρόκειται φυσικά για ένα μεγάλο ψέμα. Για την ακρίβεια, μας αρέσει ή όχι, η βία είναι συνυφασμένη με τη Δημοκρατία και παράγει κάθε είδους πολιτικά αποτελέσματα. Δεν χρειάζεται να πάμε μακριά. Πριν από λίγα χρόνια στην Κερατέα οι κάτοικοι, συνεπικουρούμενοι από ακτιβιστές, απέτρεψαν διά της βίας τη δημιουργία ΧΥΤΑ στην περιοχή τους. Με βία προσπάθησαν και κάτοικοι της Χαλκιδικής, συνεπικουρούμενοι και πάλι από ακτιβιστές, να σταματήσουν την επένδυση του χρυσού, αυτή τη φορά ωστόσο χωρίς επιτυχία. Το κράτος αποδείχθηκε πιο εύκολος αντίπαλος από τον ιδιώτη. Και στις δύο περιπτώσεις οι κινητοποιήσεις είχαν την υποστήριξη κοινοβουλευτικών κομμάτων. Φυσικά χρέωναν τη βία κυρίως στην αστυνομία, αλλά αυτό ήταν απλώς στο πλαίσιο της επικοινωνιακής μάχης για τις εντυπώσεις. Ένα πολιτικό κόμμα δεν μπορεί να υποστηρίζει ανοιχτά τη βία χωρίς κόστος.

Και βέβαια υπάρχει το «κίνημα» των αγανακτισμένων πίσω από το οποίο στήθηκε μια ολόκληρη πολιτική επιχείρηση που είχε κύριο στόχο το ΠΑΣΟΚ. Είναι εύλογο να υποθέσουμε ότι η εκλογική του κατάρρευση το 2012 σχετίζεται με τις επιθέσεις που δεχόταν και οι οποίες είχαν σαν αποτέλεσμα να μην μπορεί για μεγάλο διάστημα να κάνει ανοιχτές συγκεντρώσεις. Με αυτή την έννοια, σε αυτή την περίπτωση μπορεί να υποστηριχθεί ότι η βία είχε άμεσα πολιτικά αποτελέσματα, άλλαξε ακόμα και τους συσχετισμούς των κομμάτων. Ποιοι και σε ποιο βαθμό οργάνωσαν αυτή την επιχείρηση δεν το ξέρουμε με βεβαιότητα. Γνωρίζουμε, ωστόσο, ποιοι τη σιγόνταραν και την εκμεταλλεύτηκαν.

Υπάρχει άραγε και σήμερα σχέδιο να επιστρέψουμε στην περίοδο 2010-2012; Δεν το γνωρίζουμε, αν και είναι σαφές ότι δεν χρειάζεται καν να υπάρχει οργανωμένο σχέδιο. Έχει φανεί άλλωστε ξανά και ξανά ότι οι εξελίξεις προσδιορίζονται από γεγονότα που δεν μπορεί να τα ελέγξει κανείς, ούτε η κυβέρνηση. Σε έκτακτες συνθήκες μάλιστα συμβαίνουν πράγματα που ποτέ δεν πιστεύαμε ότι μπορούν να συμβούν. Και σήμερα οι συνθήκες είναι έκτακτες. Υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι σε πρωτοφανείς συνθήκες αβεβαιότητας, χωρίς την παραμικρή δυνατότητα να ελέγξουν τη ζωή τους και να στηρίξουν το εισόδημά τους. Δεν χρειάζονται πολλοί λάθος χειρισμοί για να βρεθούμε ξανά μπροστά σε εκπλήξεις. Και, βέβαια, υπάρχουν σαν έτοιμοι από καιρό αυτοί που δεν έχουν τον παραμικρό ενδοιασμό να εκμεταλλευτούν και πάλι την απελπισία τους.

Το 2021 δεν είναι 2010, υποστηρίζουν ορισμένοι. Έτσι είναι. Όπως μας έδειξε το 2008, ωστόσο, δεν υπάρχει κατάλληλη και ακατάλληλη εποχή. Κι όσο κι αν είναι κατανοητές οι δυσκολίες για την κυβέρνηση και τη διαχείριση της πανδημίας, η συνεχής παράταση των λοκντάουν, η αίσθηση ότι έχουν ξεφύγει τα κρούσματα και οι βαριές επικοινωνιακές αστοχίες, έχουν δημιουργήσει κλίμα αμφισβήτησης σε ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας. Ένα κλίμα το οποίο μεγεθύνεται από τα κοινωνικά δίκτυα.

Αυτό που δεν μας έχουν δείξει οι προηγούμενες κρίσεις είναι πώς αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά μια τέτοια επιχείρηση απονομιμοποίησης. Ο κίνδυνος να χαθεί ο έλεγχος για τον φόβο του πολιτικού κόστους είναι υπαρκτός. Το 2008 είχε σαν αποτέλεσμα να καεί η Αθήνα, το 2011 να πέσει η κυβέρνηση. Εξίσου υπαρκτός είναι ο κίνδυνος της υπερβολικής αντίδρασης, να φανεί η κυβέρνηση αλαζονική, ανίκανη να ακούσει την υπαρκτή δυσαρέσκεια και την ανησυχία των πολιτών. Ακόμα πιο επικίνδυνο όμως είναι να χάσει τον στρατηγικό της στόχο, να επιδοθεί σε ένα κυνήγι εντυπώσεων, να μετατρέψει τη δική της ανασφάλεια σε κρίση για την χώρα. Το είδαμε το 2014.

Οι δημοσκοπήσεις ως ένα βαθμό είναι καθησυχαστικές για τον κ. Μητσοτάκη. Η ΝΔ συνεχίζει να έχει μια μεγάλη διαφορά από τον ΣΥΡΙΖΑ, διατηρώντας το σύνολο σχεδόν της δύναμής της. Την ίδια στιγμή η αντιπολίτευση δείχνει καθηλωμένη σε πολύ χαμηλά ποσοστά, ανίκανη να εκμεταλλευτεί την όποια δυσαρέσκεια. Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς το γιατί. Για τους πολίτες του μεσαίου χώρου δεν υπάρχει εναλλακτική λύση. Αυτός στην πραγματικότητα είναι όμως και ο κίνδυνος για τη χώρα. Ιδίως αν πάρουμε υπόψη ότι έχουμε μπροστά μας τη νάρκη της απλής αναλογικής. Εκτός και αν πιστεύει κανείς ότι αυτές οι ηγεσίες, με το σημερινό επίπεδο πόλωσης, μπορούν ποτέ να συνεργαστούν στα σοβαρά, ή πολύ περισσότερο να σχηματίσουν αξιόπιστη κυβέρνηση. Η επιστροφή στο 2010 μπορεί να αποδειχθεί υπόθεση λίγων εβδομάδων.

* Φεβρουάριος 1946, Ρέτζιναλντ Λίπερ, πρεσβευτής της Μ. Βρετανίας στην Ελλάδα. Η ιστορία φυσικά δεν επαναλαμβάνεται, έστω και ως φάρσα ωστόσο παραμένει επικίνδυνη.