Ο φόβος της αλλαγής Το έλλειμμα του πολιτικού μας ρεαλισμού
Οι περισσότεροι Έλληνες έχουν αποδεχτεί να ζουν σε μια ουτοπική «Χώρα των αναμνήσεων» (Ροΐδης), στην οποία η ανθρωπότητα χρωστάει τα πάντα λόγω της Αρχαίας Ελλάδας.
Οι περισσότεροι Έλληνες έχουν αποδεχτεί να ζουν σε μια ουτοπική «Χώρα των αναμνήσεων» (Ροΐδης), στην οποία η ανθρωπότητα χρωστάει τα πάντα λόγω της Αρχαίας Ελλάδας. Εδώ ζουν οι Ελληναράδες, που έχουν την παλιότερη και πλουσιότερη γλώσσα του κόσμου. Θέλουν τρία πράγματα: το όλο και ισχυρότερο κράτος-μπαμπά, που να εγγυάται τα πάντα, μια θέση στο δημόσιο (ή έστω μπίζνες μαζί του) και την ορθόδοξη εκκλησία κορόνα στο κεφάλι τους. Το κράτος είναι αιώνιο και υποχρεούται να πληρώνει τους παραπάνω με τα λεφτά όλων των άλλων. Γύρω γύρω οι πάντες είναι φθονεροί και απειλητικοί εχθροί. Το ΚΚΕ μετράει τη λαϊκοφροσύνη όλων, κραδαίνοντας τη δαμόκλειο απειλή του «αντικομμουνισμού». Ο ΛΑΟΣ μετράει την εθνικοφροσύνη όλων, κραδαίνοντας την αντίστοιχη του «ανθελληνισμού». Όποιος σκέφτεται διαφορετικά είναι πράκτορας των Αμερικάνων, των Τούρκων, του Σόρος, των Ευρωπαίων και των Εβραίων. («Προδότες οι Τρικούπηδες; Κρεμάλα! Κι οι Ψυχάρηδες; Γιούχα, πλερωμένοι», σάρκαζε ο Παλαμάς στην εποχή του). Ιδού, συνοπτικά, το περίγραμμα στο οποίο ζούμε.
Οι περισσότεροι πολιτικοί τέτοιες απόψεις ανακυκλώνουν. «Αυτά θέλει ο κόσμος» – και είναι αλήθεια. Ο ρεαλισμός, ως πολιτικό ρεύμα στη μεταπολιτευτική ελληνική πολιτική σκηνή, ήταν πάντα θλιβερή μειοψηφία. Κανένα μείζον κόμμα στην Ελλάδα δεν υπήρξε ρεαλιστικό. Τις ρεαλιστικές απόψεις τις εκφράσανε ημιπεριθωριακά ρεύματα ή άτομα (έστω κι αν έφτασαν να γίνουν πρωθυπουργοί), είτε φιλελεύθερες είτε σοσιαλδημοκρατικές είτε αριστερές ανανεωτικές. Αυτοί σήμερα βρίσκονται εκτός πολιτικής (Σημίτης, Μάνος, Ανδριανόπουλος, Παπαδόπουλος, Πασχαλίδης, Χριστοδουλάκης), παροπλισμένοι (Γιαννάκου, Δήμας) ή με χαμηλή επιρροή (Ανδρουλάκης, Χατζηδάκης, Πάγκαλος, Κουβέλης), ενώ η «Φιλελεύθερη Συμμαχία» δεν συμμετέχει καν στις εκλογές και ο Παπαγιαννάκης πρόλαβε και πέθανε.
Ο Καραμανλής εμφανίζει έναν κωμικά όψιμο ρεαλισμό, γιατί έχει προηγηθεί ο άνευ ορίων πλουτισμός της φατρίας του. «Τρώγοντας» τους φίλους του (Σπηλιωτόπουλος, Ζαχόπουλος, Αλογοσκούφης, Ρουσόπουλος, Τσιτουρίδης, Παυλίδης κ.λπ.) και πατώντας πάνω στις αποπομπές/παραιτήσεις τους, κατάφερε ο ίδιος προς ώρας να επιπλέει. Ο «ρεαλισμός» του δεν πείθει, γιατί ήδη κυβερνάει πεντέμισι χρόνια. Σα να μη γίναν όλα σμπαράλια στα χρόνια του, σα να μην έβαλε τόσους νέους φόρους για τα τρωκτικά του, σα να μην κάηκε η μισή Ελλάδα. Ούτε το μουσολινικό του ύφος πείθει, ούτε η συνεχής επανάληψη του «Αυτή είναι η πραγματικότητα» (που ήδη προσμετρήθηκε με τ’ άλλα λαμπρά διαχρονικά «Είμαι βαθιά συγκινημένος» του Α. Παπανδρέου και «Γιατί να το κρύψομε άλλωστε;» του Μητσοτάκη).
Ο Παπανδρέου αποφεύγει συνειδητά το ρεαλισμό, ιδίως αρνούμενος ν’ απαντήσει το απλό ερώτημα: «Γνωρίζοντας τα δεδομένα που θα παραλάβετε, τι προκρίνετε: φόρους ή δάνεια;». Επιπλέον, προκειμένου να γίνει πρωθυπουργός (όλα είναι στον αέρα, οι εκλογές ακόμα δεν έγιναν!), έχει αποξέσει συστηματικά κάθε παλιά νεωτεριστική του άποψη, ενώ συγχρόνως, μνησικακώντας με ανασφάλεια, έχει ήδη διαχωρίσει (ενδοκομματικούς) αμνούς από ερίφια. Είναι όμως σαφής, δεν είναι lapsus linguae, όταν υποστηρίζει απροκάλυπτα την κληρονομική δημοκρατία: «Οι πολίτες, σε φάσεις μεγάλης αβεβαιότητας, εντοπίζουν στις πολιτικές δυναστείες ένα στοιχείο σταθερότητας»! (συνέντευξη στην ιταλική “Republica”)
Το σταλινικό ΚΚΕ και ο ΛΑΟΣ εμφανίζουν ακόμα μεγαλύτερο έλλειμμα ρεαλισμού. Το πρώτο ταυτίζει αυτιστικά τον εαυτό του με το λαό (το «ΚΚΕ δυνατό στη Βουλή και στο λαό», μεταλλάχτηκε σε «Δυνατό ΚΚΕ, δυνατός ο λαός»), ζητάει αποχώρηση από την ΕΕ και προτείνει τη «Λαϊκή εξουσία», αυτήν ακριβώς που διέλυσε τις δύστυχες χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού, ενώ παράλληλα συνεργάζεται μέχρι τέλους με τη Νέα Δημοκρατία: 1.000.000 κρατικά ευρώ στην «Τυποεκδοτική» (έσχατο προεκλογικο ΦΕΚ, 4 Σεπτεμβρίου!). Ο δεύτερος δεν έχει ρεαλισμό ούτε στην οικονομία (έξωση των αλλοδαπών = άμεση πτώση του ΑΕΠ), ούτε στις ιδέες, κολλημμένος στο «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών». Εξάλλου ο ΣΥΡΙΖΑ, ποθώντας να παλινορθωθούν άπαντα τα κρατικά μονοπώλια, αντιγράφει το οικονομικό πρόγραμμα του ΚΚΕ. Οι δε Οικολόγοι, κι αυτοί μερικώς εκτός τόπου και χρόνου, δεν αποδέχονται π.χ. τα μεταλλαγμένα τρόφιμα, χωρίς τα οποία εκατομμύρια άνθρωποι θα πέθαιναν αμέσως, ούτε αντιλαμβάνονται την (και περιβαλλοντική) σημασία της πυρηνικής ενέργειας.
Ζούμε το λυκόφως του πολιτικού μας ρεαλισμού, του οποίου η τελευταία πολιτική επιτυχία, η είσοδός μας στην ΟΝΕ, είναι ήδη πολύ παλιά. Οι αξίες: ελευθερία, προσωπική πρωτοβουλία, εκσυγχρονισμός, πολιτισμική άνοδος, επαφή με τον αναπτυγμένο κόσμο, οικονομική ανάπτυξη, απουσιάζουν. Κυριαρχούν οι απαξίες: ακινησία, συνωμοσιολογία, θρησκοληψία, αυταρέσκεια, μικρομεγαλισμός, αντιδιαφωτισμός, εσωστρέφεια, ρητορία, ξενοφοβία, ανορθολογισμός, δημοσιοϋπαλληλία, αντιδυτικισμός, εικονοκρατία, συντηρητισμός. Ο «φόβος της αλλαγής» παραλύει τα πάντα και κυριαρχεί «δημοκρατικά», έστω κι αν οδηγεί στην αυτοκαταστροφή. Μακάρι να μας διοικούσαν απευθείας οι Βρυξέλλες, μα δεν προβλέπεται θεσμικά (φωνές: «προδότη!», «πουλημένε!», «ανθέλληνα!»).
Ίσως θα πρέπει ν’ αποτύχει και ο Παπανδρέου, προκειμένου ν’ αναπτυχτεί κάποιος πολιτικός φορέας κοινής λογικής και ρεαλισμού. Αμφιβάλλω, όμως, γιατί οι Έλληνες είναι πλέον τόσο φοβισμένοι και εθισμένοι στον αντιρεαλισμό, ώστε και οι απλούστερες πραγματικότητες να τους προκαλούν αμέσως αμυντικά αντανακλαστικά. Πιθανότερο είναι, αν το ΠΑΣΟΚ αποτύχει, να ενισχυθούν ο σταλινισμός και ο φασισμός, οι αυθεντικότεροι εκπρόσωποι του «φόβου της αλλαγής», που είναι άλλωστε και εθισμένοι στην κοσμοδιορθωτική βία.
Να γιατί «δεν έχω εγκαρτέρησι καμμιά» (Καβάφης) ως προς τη μεθαυριανή μας κάλπη.
19°
