Η Ελλάδα που ανακαλύπτει το astroturfing

Μοιάζει σαν την επόμενη μέρα μετά από ένα hangover που μπορεί να έχεις ξεχάσει τι έχει συμβεί. Και σε συναντά στο timeline σου. Κι εσύ θέλεις όπως ο Τζον Ντέιβιντ Ουάσινγκτον στο «Tenet» του Κρίστοφερ Νόλαν να βρεθείς πίσω στον χρόνο και να διορθώσεις την επιλογή σου, αφού ορκίζεσαι πως ποτέ δεν έκανες join σε γκρουπ ψεκασμένων, συνωμοσιολόγων και κομματικών οπαδών.

Η ανήθικη πτυχή της επικοινωνίας, που λέγεται astroturfing, γνώρισε άνθιση τους τελευταίους μήνες και στην Ελλάδα. Δεν μοιάζει με τα chain letters ή τα copy paste μηνύματα των bots. Ούτε με τις mirroring μεθόδους που εφαρμόζουν τα στρατευμένα μέσα αναπαράγοντας με ομοιογενή τρόπο την «πληροφορία» που αποσκοπεί στο να πλήξει το προφίλ των πολιτικών αντιπάλων ή να «εξοντώσει» το κύρος προσωπικοτήτων με συκοφαντικά δημοσιεύματα ή χιουμοριστικά memes. Και ίσως για αυτό θεωρείται από τους προπαγανδιστές κάθε απόχρωσης πιο αποτελεσματική μέθοδος κι από τους αναλυτές πιο «μακιαβελική». Φαντάσου την έκπληξη κάποιου που μπαινόβγαινε σε ένα γκρουπ αναζητώντας προφητείες του Γέροντα Παΐσιου και μια ωραία μέρα βλέπει φωτογραφίες της πορνοστάρ Lana Rhoades. What a lovely day.

Η πρόσφατη δράση της περιβόητης ομάδας στο Facebook «Κανένα παιδί με μάσκα στο σχολείο» που τον Φεβρουάριο ονομαζόταν «Το Γέλιο βγήκε από τον παράδεισο» και τον Μάρτιο άλλαξε σε «Γέλιο μέχρι δακρύων» για να ρίξει τη μάσκα της τον Αύγουστο και να αποκαλύψει τι πλάκα ήθελε τελικά να κάνει με τα χιλιάδες μέλη του γκρουπ, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, το πιο γνωστό από τα πολλά που μπορεί να συναντήσει κανείς στην οθόνη του. Παλιά στα τηλεοπτικά κανάλια οι «αντικειμενικοί» δημοσιογράφοι έστηναν «αντικειμενικά» πάνελ με καλεσμένους της διπλανής πόρτας, τύπου Τζέρι Σπρίνγκερ, που σε ρόλο ενόρκων δίκαζαν πολιτικούς απευθύνοντας «αυθόρμητα» ερωτήματα. Τώρα μπορείτε να μαντέψετε γιατί ένα υπεράνω υποψίας γκρουπάκι που «χαχανίζει» είναι πιο αποτελεσματικό.

Αν θέλει να κυριολεκτήσει κάποιος, το «astroturf» περιγράφει το ιμιτασιόν γρασίδι των γηπέδων. Ο Αμερικάνος Γερουσιαστής του Τέξας, Λόιντ Μπέντσεν, χρησιμοποίησε τον όρο το 1985 για πρώτη φορά σημειώνοντας ότι τα βουνά των επιστολών που έλαβε σχετικά με τη νομοθεσία για την ασφάλιση προήλθαν από τους ασφαλιστές, εισήγαγε στον χώρο της επικοινωνίας την έννοια για τις καμπάνιες εκείνες που στήνονται με τρόπο που να μοιάζει ανεξάρτητος, μαζικός και με κινηματικά χαρακτηριστικά: άνθρωποι που εξυπηρετούν συγκεκριμένες ατζέντες παριστάνουν τους ενάρετους οραματιστές χωρίς ποτέ να εμφανίζονται ως μπροστάρηδες των «δράσεων» από τις οποίες επωφελούνται ή πιο κυνικά λύκοι που ντύνονται «πρόβατα» και κάνουν βόλτα ανενόχλητοι στα βοσκοτόπια. Μια νεανική εκ πρώτης όψεως σελίδα, που μπορεί να λέγεται «Μπαζ», «Μπιζ», whatever, και αφού συγκεντρώσει έναν ικανό αριθμό μελών για το «αστείο», infotainment περιεχόμενό της, ξεκινά να κάνει «δουλίτσα» και να τα «χώνει» σε πολιτικούς, επιχειρηματίες, καλλιτέχνες, διανοούμενους που διαφοροποιούνται από την άποψη των καθοδηγητών της. Θυμάται κανείς το 50 Cent Party στην Κίνα και τους δήθεν απλούς χρήστες που ανέλαβαν να υποστηρίζουν την κρατική ιδεολογία εντοπίζοντας και απαντώντας σε αντικυβερνητικά σχόλια;

H πρακτική της απόκρυψης μιας ενορχηστρωμένης εκστρατείας ως αυθόρμητη τάση της κοινής γνώμης, είναι κάτι που οι ειδήμονες της πολιτικής επικοινωνίας εκτιμούν πως θα δούμε να συμβαίνει ακόμα περισσότερο στο μέλλον που έρχεται. Όταν με μερικούς υπολογιστές και smartphones και μια χούφτα χειριστές, μπορείς να υποκαταστήσεις τις δημοσκοπήσεις, κι έχεις ροπή στον αυταρχισμό, η δημοκρατία είναι μια λέξη με δέκα γράμματα.

Το σύγχρονο astroturfing μπορεί να αποτελεί «κόκκινο πανί» για τις κραταιές ενώσεις εταιριών δημοσίων σχέσεων όπως η PRSA (Public Relations Society of America), δεν περιορίζεται όμως μόνο στο πολιτικό πεδίο. Στον καθημερινό εμπορικό πόλεμο μεταξύ των επιχειρήσεων, είναι πολύ πιθανό να είναι χρήσιμα μερικά «χέρια», μερικοί λεγεωνάριοι με οθόνες, που θα αφήσουν μια αρνητική κριτική για ένα ξενοδοχείο, ένα εστιατόριο, ένα προϊόν ή ένα «τσοντοκάναλο». Θυμήσου τα πολύ άσχημα σχόλια για το μπεργκεράδικο από το οποίο παραγγέλνεις κι απορείς μαζί τους. Κοίταξε γύρω σου τις θρησκευτικές ομάδες με κοινωνική θεματολογία ή τις παρέες που δημοσιολογούν ιδεοληπτικά πάντα μονομερώς κι έχουν τη δυναμική να πλημμυρίσουν το διαδίκτυο με μια πληροφορία που έχει πολλούς λογαριασμούς αλλά προέρχεται συνήθως από μια μόνο πηγή. Πότε και πώς συναντήθηκες με όλους αυτούς; Σε άλλους καιρούς θα γελούσες με τη φάση και θα έλεγες πως είναι κολλημένοι. Σε αυτούς που απειλείται η δημόσια υγεία και η ζωή σου, legit τώρα, τι θα κάνεις;