Στις διεκδικήσεις στο Αιγαίο, Ελλάδα και Τουρκία πρέπει να ξεφύγουν από τη λογική του «μηδενικού αθροίσματος», σύμφωνα με την οποία ό,τι κερδίζει ο ένας το χάνει ο άλλος.
Οι διαφορές στο Αιγαίο αποτελούν ασφαλώς τον «σκληρό πυρήνα» των ελληνοτουρκικών διαφορών. Η κάθε πλευρά ισχυρίζεται ότι έχει το απόλυτο δίκαιο, καθώς και ότι η άλλη πλευρά είναι πάντα προκλητική και βρίσκεται εν αδίκω.
Οι δύο χώρες πρέπει να ξεφύγουν από τη λογική του «μηδενικού αθροίσματος», σύμφωνα με την οποία ό,τι κερδίζει ο ένας το χάνει ο άλλος. Είναι σημαντικό να εδραιωθεί η πεποίθηση ότι είναι δυνατόν να εξευρεθούν λύσεις που μπορεί να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα και των δύο χωρών. Στις σύγχρονες συνθήκες, η αντίληψη ότι πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα συμφέροντα και το αίσθημα ασφάλειας του γείτονα, είναι κεντρική.
Το Αιγαίο είναι ελληνικό κατά 35%. Είναι κυρίως διεθνές (κατά 56%) και τριτευόντως τουρκικό (κατά 9%). Η Τουρκία ως παράκτια χώρα έχει, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, νόμιμα συμφέροντα στον διεθνή εναέριο χώρο και στα διεθνή ύδατα. Επομένως, η αντίληψη «δεν συζητούμε τίποτα» στερείται σοβαρών ερεισμάτων. Ειρηνική επίλυση διαφορών σημαίνει διάλογος, διαβούλευση, διαπραγμάτευση.
Η χώρα μας μπορεί να προβεί σε ρυθμίσεις στα θέματα των χωρικών υδάτων και του εναερίου χώρου, που θα αφαιρέσουν ένα σημαντικό στοιχείο έντασης στις διμερείς σχέσεις, και θα ανοίξουν τον δρόμο για αξιοποίηση του πλούτου του Αιγαίου, που τόση ανάγκη έχουν οι οικονομίες των δύο χωρών. Αυτό θα προϋπέθετε συμφωνία με την Τουρκία στη βάση του Διεθνούς Δικαίου, ώστε να αναγνωριστεί αμοιβαία και τελεσίδικα το status του Αιγαίου.
Θάλασσα και αέρας
Όλοι οι σοβαροί αναλυτές γνωρίζουν ότι το δικαίωμα που μας δίνει το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας για επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ν. μίλια, δεν θα μπορέσει να εφαρμοστεί λόγω αντίθεσης όλων των κρατών με ισχυρό διεθνή ρόλο, με ναυτιλιακά και στρατιωτικά συμφέροντα στην περιοχή. Δεν είναι τυχαίο ότι καμία ελληνική κυβέρνηση δεν το εφάρμοσε μέχρι τώρα. Κινδυνεύουμε, καθώς προχωρεί ο χρόνος, να χάσουμε κάθε διαπραγματευτική αξία του δικαιώματος αυτού, ενώ μπορεί να δοθεί ένα ισχυρό αντάλλαγμα στην Ελλάδα για την μη εφαρμογή του.
Από την άλλη, το εύρος των 10 ν. μιλίων του εναέριου χώρου της χώρας μας, που καθιερώθηκε μονομερώς με ένα απλό Προεδρικό Διάταγμα το 1931 για την «αστυνόμευση της πολιτικής αεροπορίας» αποτελεί διεθνή πρωτοτυπία, καθώς τα ελληνικά χωρικά ύδατα εκτείνονται στα 6 ν. μίλια.
Έχει ωριμάσει η διαπίστωση σε ευρύ φάσμα δυνάμεων στη χώρα μας πως η αναντιστοιχία του εύρους του εναέριου χώρου με τον υποκείμενο θαλάσσιο, δημιουργεί περιπλοκές, αποτελεί μόνιμη πηγή έντασης στο Αιγαίο και δεν συγκεντρώνει τη διεθνή υποστήριξη. Λύση θα μπορούσε να είναι η εναρμόνιση του εναέριου και του θαλάσσιου χώρου μας. Αυτή θα ήταν δυνατό να εφαρμοστεί σε διαφορετικό εύρος κατά τόπους, ανάλογα με τη γεωφυσική διαμόρφωση των ακτών και των νησιωτικών συμπλεγμάτων (π.χ. από 8 έως 12 ν. μίλια στις ηπειρωτικές ακτές και 6 ν. μίλια στα νησιά κ.λπ.)
Θα μπορούσαν επίσης να υπάρχουν συγκεκριμένα σημεία ελεύθερης διέλευσης (αεροδιάδρομοι) των τουρκικών αεροσκαφών προς τον διεθνή εναέριο χώρο, ώστε να μην πραγματοποιούνται επικίνδυνες και κοστοβόρες αερομαχίες.
Μετά από αυτές τις ρυθμίσεις, μπορεί να υπογραφεί συνυποσχετικό μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας για προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης με στόχο την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης. Αφού επιτευχθεί η οριοθέτηση, θα ήταν δυνατόν να υπάρξει κοινή εξερεύνηση και κοινή εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών του Αιγαίου (ή μέρους τους), είτε διμερώς είτε με συμμετοχή και άλλων χωρών, οργανισμών και εταιρειών σε ένα διεθνές κονσόρτσιουμ, που θα εξασφάλιζε και τα απαραίτητα κεφάλαια.
Αν δεν έχει επιτευχθεί αποτέλεσμα στον διάλογο κατά την προηγούμενη φάση, θα χρειαστεί ορισμένα από τα άλλα θέματα του Αιγαίου να παραπεμφθούν μαζί στη Χάγη, καθώς η επίλυση τους αποτελεί προϋπόθεση για επίλυση και των υπολοίπων.
Διευθετήσεις και αποκλιμάκωση
Η Ελλάδα θα μπορούσε να πάρει την πρωτοβουλία να καταθέσει προτάσεις, των οποίων η υλοποίηση θα έθετε τέρμα σε ορισμένες εκκρεμότητες και θα βελτίωνε το κλίμα:
α) Να γίνει διάλογος, ώστε να χαραχθεί οριογραμμή στα θαλάσσια όρια Ελλάδας και Τουρκίας, βορείως των Δωδεκανήσων και μέχρι τον Έβρο, που δεν υπάρχει μέχρι σήμερα.
β) Να υπάρξει, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, «μορατόριουμ» για μη πραγματοποίηση από τις δύο χώρες πολυδάπανων στρατιωτικών ασκήσεων μεγάλης κλίμακας.
γ) Να συναφθεί ελληνοτουρκική συμφωνία αποκλιμάκωσης των εξοπλισμών υπό διεθνείς εγγυήσεις.
δ) Να γίνει αμοιβαία αποστρατικοποίηση των ελληνικών νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και των απέναντι τουρκικών ακτών.
13°
