Το πρόσωπο μιας γυναίκας

Τα πρότυπα της ομορφιάς στην κουλτούρα μας μπορεί να μεταβάλλονται στο πέρασμα του χρόνου, αλλά ο εμβληματικός ρόλος του γυναικείου προσώπου παραμένει αναλλοίωτος. Καθώς οι περισσότερες γυναίκες εσωτερικεύουν την ιδέα ότι είναι θεμιτό να προσελκύουν τα βλέμματα των γύρω τους, μπορεί να τονίζουν τα χαρακτηριστικά τους με την χρήση μακιγιάζ, κοσμημάτων, ή περίτεχνων κομμώσεων, και να επιδιώκουν με τα μέσα που τους προσφέρει η σύγχρονη ιατρική και κοσμετολογία να διατηρήσουν την ομορφιά ή τη νεανικότητα του προσώπου τους.

Στις περισσότερες μουσουλμανικές χώρες, αντιθέτως, το γυναικείο πρόσωπο ενοχοποιείται. Η ερωτικότητα που μπορεί να εκπέμπουν τα χαρακτηριστικά μιας γυναίκας συνδέεται με μια σειρά από αρνητικά συναισθήματα, όπως αναστάτωση, φόβο, διέγερση, ντροπή, ή ενοχές με αποτέλεσμα να θεωρείται προτιμότερο τα μαλλιά και μέρος ή το όλον του γυναικείου προσώπου να καλύπτονται στον δημόσιο χώρο.

Ο αποτροπιασμός που προκάλεσε η επίθεση με βιτριόλι που δέχτηκε η 34χρονη γυναίκα στην Καλλιθέα πριν από λίγες μέρες, δεν είναι άσχετος με τον τρόπο που βλέπουμε το γυναικείο πρόσωπο, και συνιστά μια φυσιολογική αντίδραση έναντι μιας εγκληματικής πράξης που ευτυχώς σπάνια συναντάται στη χώρα μας - όπως άλλωστε και στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.

Τέτοιου είδους προμελετημένη, και απίστευτης βαρβαρότητας επίθεση, συμβαίνει συχνά σε κράτη της νότιας Ασίας - στις Ινδίες, το Πακιστάν, το Αφγανιστάν, την Καμπότζη και το Μπαγκλαντές. Ωστόσο, και σε ανεπτυγμένα κράτη, όπως στις ΗΠΑ, τη Βρετανία και την Κίνα σημειώνονται κατά καιρούς τέτοια φρικτά περιστατικά.

Στην συντριπτική τους πλειονότητα τα θύματα των επιθέσεων με βιτριόλι είναι νεαρές γυναίκες - το δέρμα τους καίγεται, το πρόσωπό τους παραμορφώνεται και σε αρκετές περιπτώσεις χάνουν την όρασή τους. Συνήθως χρειάζονται δεκάδες επώδυνες διορθωτικές επεμβάσεις για να μπορέσουν να ανακτήσουν ως έναν βαθμό κάποια από τα χαρακτηριστικά του προσώπου τους, αλλά και την επιθυμία να συνεχίσουν τη ζωή τους.

Θα ήταν αδύνατον σε αυτού του είδους τα εγκλήματα να αγνοήσουμε τη παράμετρο του φύλου, εφόσον το 80% των θυμάτων στις χώρες που λόγω κουλτούρας «ευδοκιμεί» η καύση του προσώπου με θειικό οξύ είναι γυναίκες.

Σε αρκετές περιπτώσεις μια γυναίκα μπορεί να δέχεται επίθεση επειδή έχει αρνηθεί το ερωτικό ενδιαφέρον ή την πρόταση γάμου κάποιου άντρα που πετά βιτριόλι στο πρόσωπό της για να την «βάλει στη θέση της». Στο μυαλό τού θύτη αυτή η βίαιη πράξη φαίνεται να επιβεβαιώνει την αρρενωπότητά του και την ανωτερότητα του απέναντι στις γυναίκες. Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις, μια χρόνια διαμάχη για οικονομικούς, ή πολιτικούς λόγους ανάμεσα σε δύο οικογένειες και η συνακόλουθη επιθυμία εκδίκησης, εκτονώνεται μέσω της αποτρόπαιας επίθεσης της μίας οικογένειας στο πιο αδύναμο και χαμηλά στην ιεραρχία μέλος της άλλης οικογένειας, δηλαδή σε μία νεαρή γυναίκα.

Δυστυχώς, δεν είναι καθόλου δύσκολο ένας επίδοξος εγκληματίας να προμηθευτεί υδροχλωρικό και θειικό οξύ από κάποιο κατάστημα με ιατρικά είδη. Το οξύ είναι σίγουρα πολύ πιο φθηνό και εύκολα προσβάσιμο από ένα όπλο, μα εξαιρετικά καταστροφικό.

Στις Ινδίες και το Μπαγκλαντές σημειώνονται ετησίως εκατοντάδες περιστατικά με βιτριόλι και αρκετά από αυτά δεν δηλώνονται ποτέ στην αστυνομία, ειδικά σε κλειστές, αγροτικές κοινωνίες όπου η οικογένεια του θύματος επιθυμεί να αποφύγει το στίγμα ή φοβάται περαιτέρω εκδίκηση από τον θύτη. Από τα συμβάντα που καταγγέλλονται, ελάχιστα  φτάνουν στο δικαστήριο με αποτέλεσμα οι περισσότεροι θύτες να μην συλλαμβάνονται και να παραμένουν ατιμώρητοι. Άλλωστε, οι ποινές για αυτό το ειδεχθές έγκλημα δεν είναι όσο αυστηρές θα έπρεπε, ως εάν οι νομοθέτες να μην συνειδητοποιούν το μέγεθος της σωματικής και ψυχικής βλάβης που έχει υποστεί το θύμα.

Τα θύματα τέτοιων επιθέσεων νιώθουν κατάθλιψη, ντροπή, ανησυχία, και φόβο για την υπόλοιπη ζωή τους. Αναγκάζονται να ζουν με το στίγμα μιας κατάστασης που δεν γίνεται να μείνει κρυφή και η οποία τα ωθεί τελικά να επιλέξουν τον ακούσιο περιορισμό της συναναστροφών τους, ίσως και τον οριστικό εγκλεισμό στην οικία τους. Ας μην ξεχνάμε ότι κάθε φορά που το θύμα κοιτάζεται στον καθρέφτη όχι μόνο νιώθει θλίψη, ανασφάλεια ή απελπισία, αλλά βιώνει ξανά από την αρχή το φρικτό συμβάν της επίθεσης με αποτέλεσμα το τραύμα να παραμένει ανοιχτό επ’ αόριστον.

Σε βαθιά συντηρητικές κοινωνίες, η υπερβολική έμφαση στην εξωτερική εμφάνιση της γυναίκας ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την αύξηση των περιστατικών επιθέσεων με θειικό οξύ. Οι οικογένειες των νεαρών κοριτσιών επενδύουν πολλά στην διατήρηση της άμεμπτης εικόνας τους, ώστε να επιτύχουν έναν καλό γάμο που μπορεί να βοηθήσει οικονομικά όχι μόνο την κοπέλα αλλά και τους οικείους της. Εκδικητικοί εραστές, ζηλιάρες αντίζηλοι, επαγγελματικοί ανταγωνιστές, επιλέγουν με αυτό τον ειδεχθή τρόπο να καταστρέψουν το έμβλημα της ομορφιάς μιας γυναίκας, το πρόσωπό της, μειώνοντας ή ακυρώνοντας τις πιθανότητές της να παντρευτεί και να κάνει οικογένεια, καταδικάζοντάς τη σε μια από πολλές απόψεις, μαρτυρική καθημερινότητα.

Ας μην θεωρηθεί όμως ότι είναι προκαθορισμένο το φύλο του θύτη: όσοι επιλέγουν να επιτεθούν στα θύματά τους με τέτοια βαρβαρότητα δεν είναι μόνο άντρες αλλά και γυναίκες. Αν κανείς χρειάζεται υπενθύμιση αυτής της θλιβερής πραγματικότητας, ας αναλογιστεί όχι μόνο ότι το άτομο που καταζητείται για το περιστατικό στην Καλλιθέα είναι γυναίκα, αλλά και τα βαθιά μισογυνικά σχόλια που ορισμένες γυναίκες αφήνουν εναντίον του θύματος, κάτω από άρθρα που αφορούν τις εξελίξεις στην εν λόγω υπόθεση.

Δυστυχώς, όπως έχω επανειλημμένα υποστηρίξει, ζούμε σε μια κοινωνία όπου ο μισογυνισμός -και η απεχθής συμπεριφορά που παράγει- δεν έχει φύλο.