Ευρωεκλογές 2019: Οι τάσεις που αναδείχθηκαν από την εκλογική συμπεριφορά των ευρωπαίων ψηφοφόρων
Η Ευρώπη Μετά: Η Αν. Καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Βασιλική Γεωργιάδου, γράφει στο αφιέρωμα για τις Ευρωεκλογές του ΔΙΚΤΥΟΥ για την Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη.
Επιχειρώντας να συνοψίσουμε τις τάσεις που αναδείχθηκαν από την εκλογική συμπεριφορά των ευρωπαίων ψηφοφόρων στην αναμέτρηση της 26ης Μαΐου, θα εστιάζαμε κατ’αρχάς στη σημαντική αύξηση της εκλογικής συμμετοχής, η μέση τιμή της οποίας στο σύνολο των χωρών-μελών της ΕΕ ήταν κατά οκτώ ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερη σε σχέση με το 2014. Το γεγονός αυτό αντανακλά την άνοδο της σημασίας των ευρωεκλογών στους ευρωπαίους πολίτες (στη Γερμανία το μέγεθος αυτό παρουσίασε αύξηση κατά είκοσι μονάδες συγκριτικά με το 2014), αλλά και την περαιτέρω πολιτικοποίηση της ευρωπαϊκής ατζέντας, με τη διαίρεση φιλο-ευρωπαϊστών και αντι-ευρωπαϊστών να βρίσκεται κυριολεκτικά στην καρδιά του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.
Οι Ευρωεκλογές ταξινομούνται στη σχετική βιβλιογραφία ως μια εκλογική αναμέτρηση «δεύτερης τάξης», καθώς τα ευρωπαϊκά διακυβεύματα θεωρούνται μικρότερης σημασίας (less-at-stake) συγκριτικά με εκείνα των εθνικών εκλογών, με τα δεύτερα να επικυριαρχούν των πρώτων στις αναμετρήσεις για την Ευρωβουλή. Παρότι μια τέτοια τάση έχει επιβεβαιωθεί πλειστάκις, συν τω χρόνω βλέπουμε να διαμορφώνεται μια διακριτή ατζέντα θεμάτων στις Ευρωεκλογές, η οποία επηρεάζει την εγχώρια πολιτική ατζέντα και όχι μόνο επηρεάζεται από αυτήν. Παραδοσιακές κομματικές δυνάμεις από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα και την Προοοδευτική Συμμαχία Σοσιαλιστών και Δημοκρατών, που παίζουν το χαρτί της εθνικής θεματολογίας στις ευρωεκλογές αντιμετωπίζοντάς τες ως ένα οιονεί πείραμα για τις εθνικές εκλογές, είδαν την επιρροή τους να συρρικνώνεται σε αυτήν την αναμέτρηση. Αντίθετα, κόμματα με εντελώς διαφορετικά ιδεολογικά φορτία και θέσεις, που εστιάζουν στην ΕΕ είτε κατά τρόπο αρνητικό επειδή τη θεωρούν παραγωγό προβλημάτων για τα εθνικά κράτη είτε κατά τρόπο θετικό γιατί θεωρούν την ΕΕ το όχημα αντιμετώπισης των ευκαιριών και των δυσκολιών που αναδεικνύονται καθ’οδόν προς την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, είδαν τις δυνάμεις τους να αυξάνονται σημαντικά.
Σε σχέση με τους κερδισμένους της πρόσφατης εκλογικής διαδικασίας για τη σύνθεση της Ευρωβουλής, το βλέμμα ήταν από καιρό στραμμένο στο περιβάλλον της ευρωπαϊκής άκρας δεξιάς, καθώς και σε κόμματα του ευρύτερου ευρωσκεπτικιστικού χώρου, για τα οποία προβλεπόταν μετεωρική άνοδος. Ωστόσο, τελικά εντυπωσιακότερη ήταν η νίκη των Φιλελεύθερων και των Πρασίνων. Ήταν προπάντων αυτοί που θεματοποίησαν τα βασικά θέματα τα οποία απασχολούν σήμερα: ενέργεια, περιβάλλον, κλιματική αλλαγή, αειφορία, αλλά και εκπαίδευση, πολιτισμός, δημοκρατία στην Ευρώπη και τον κόσμο σήμερα.
Αξίζει να εστιάσουμε στην περίπτωση των Γερμανών Πρασίνων, η διαδρομή των οποίων φωτίζει τις ευρωπαϊκές εξελίξεις στο πλαίσιο της ευρύτερης δικτύωσης των Ευρωπαίων Πρασίνων στην Ευρωβουλή: οι Grünen διείσδυσαν στα γεωγραφικά «κάστρα» των Σοσιαλδημοκρατών αλλά και σε εκλογικά κοινά των Χριστιανοδημοκρατών, προηγούνται σε όλες τις ηλικιακές ομάδες του ενεργού εργατικού δυναμικού, σε ψηφοφόρους με ανώτερο αλλά και μεσαίο εκπαιδευτικό επίπεδο, ενώ είναι σχεδόν το ίδιο ισχυροί με το CDU στις γυναίκες και περισσότερο ισχυροί από το SPD στους άνδρες. Οι Πράσινοι στη Γερμανία εμφανίζουν χαρακτηριστικά λαϊκού-πολυσυλλεκτικού κόμματος (Volkspartei) με διείσδυση πλέον στα μεσαία στρώματα και όχι μόνο σε ένα ακαδημαϊκό κοινό και σε φορείς μεταϋλιστικών αξιών, όπως συνέβαινε στο παρελθόν.
Στην Ευρώπη σήμερα οι παλιές πολιτικές ταυτότητες καταρρέουν και η επιρροή των παραδοσιακών κομματικών σχηματισμών υποχωρεί. Αμυντικά και φοβικά συναισθήματα που κατακλύζουν τα ευάλωτα κοινωνικά στρώματα, τα καθιστούν εύκολα θύματα του λαϊκισμού κάθε ιδεολογικής χροιάς• αντίθετα, όσοι διαθέτουν πρόσβαση στην αγορά εργασίας, δεν τους τρομάζει η ψηφιακή εποχή και έχουν έγνοια για το περιβάλλον τάσσονται υπέρ μιας ανοικτής και ισχυρής Ευρώπης.
Εκτός από τη γνωστή διαίρεση Βορρά-Νότου, η Ευρώπη δοκιμάζεται σήμερα από υπαρξιακές αγωνίες που ενισχύονται εν μέσω παγκόσμιων κοινωνικο-οικονομικών απειλών και δείχνουν ότι απαιτείται ένα σύνθετο «σχέδιο διάσωσης» και ουσιαστική ανανέωση της ΕΕ.
Δεν υπάρχει χειρότερη κατάντια από την ανοικτή «διαπαιδαγώγηση» της κοινωνίας στην παρανομία και στον χρηματισμό. Η κυβέρνηση έχει ευθύνη και πρέπει να την αναλάβει
