Δημοσκόποι και δημοκόποι

Tο πολιτικό αστέρι του Τζορτζ Στεφανόπουλος έδυσε πριν προλάβει να μεσουρανήσει. Μέλος του στενού κύκλου του προέδρου Μπιλ Κλίντον, κατά την πρώτη θητεία του στον Λευκό Οίκο, περιέπεσε κατόπιν στη δυσμένεια της Χίλαρι και απομακρύνθηκε. Έκτοτε ακολούθησε μια πετυχημένη καριέρα ως κεντρικός πολιτικός σχολιαστής σε μεγάλα τηλεοπτικά δίκτυα, αλλά η κούπα με το μέλι της εξουσίας, καθώς φαίνεται, έχει αμετάκλητα γλιστρήσει από τα χέρια του. Απότοκο της εμπειρίας του δίπλα στον άτακτο Μπιλ ήταν το βιβλίο του «Όλα πολύ ανθρώπινα», μια αξιοσημείωτης ειλικρίνειας αυτοβιογραφία, από τη στιγμή που δεν παύει να την έχει γράψει ένας… πολιτικός. Η γνώμη του ίδιου του Τζορτζ για τους πολιτικούς δεν είναι ιδιαίτερα κολακευτική. Οι πρωταγωνιστές της πολιτικής σκηνής παγκοσμίως –σημειώνει απερίφραστα– είναι σήμερα όμηροι των δημοσκοπήσεων. Δεν παίρνουν την παραμικρή απόφαση εάν δεν μελετήσουν πρώτα τις δημοσκοπήσεις. Ακόμη χειρότερα: μπροστά στο δυσάρεστο ενδεχόμενο να λάβουν μια απόφαση με υψηλό πολιτικό κόστος, προτιμούν να την αναβάλλουν εις το διηνεκές.

Αντιμετωπίζουμε λοιπόν μια ιδιότυπη δικτατορία, ανάλογη –αλλά με ευρύτερες κι ενίοτε πιο ολέθριες συνέπειες– με τη δικτατορία της AGB στους ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς; Και αν την αντιμετωπίζουμε, ποιος έχει το πάνω χέρι σε αυτή τη δικτατορία; Το εκλογικό σώμα; Οι δημοσκόποι; Οι πολιτικοί; Είναι αλήθεια (μια αλήθεια που σπανίως θα ακούσετε από χείλη πολιτευτή) ότι η ποιοτική ανάλυση των δημοσκοπήσεων μας οδηγεί αβίαστα στο συμπέρασμα πως το σοφό και αλάνθαστο εκλογικό σώμα συνήθως δεν πολυξέρει τι ακριβώς θέλει. Τον παλιό καλό καιρό, λόγου χάριν, όταν οι ΄Ελληνες διένυαν ακόμη το μήνα του μέλιτος με την Ευρωπαϊκή Ένωση, καταγράφονταν γενικώς στις δημοσκοπήσεις ως οι πλέον φιλοευρωπαϊστές ανάμεσα στους πολίτες των κρατών-μελών. Προσέξτε: γενικώς. Διότι ειδικώς, μόλις το δείγμα περνούσε από την κρησάρα του δημοσκόπου κι έπεφτε ο φακός πάνω στις επιμέρους ερωτήσεις-παγίδες, αυτοί οι ένθερμοι φιλοευρωπαϊστές προέκυπταν μάλλον ευρωσκεπτικιστές σε λανθάνουσα κατάσταση. Αφαιρέστε τη «λανθάνουσα κατάσταση» από την προηγούμενη πρόταση κι έχετε μια σαφή εικόνα γύρω από το πώς διαμορφώνεται το σημερινό τοπίο.

Είναι επίσης πικρή αλήθεια ότι οι δημοσκοπήσεις χειραγωγούνται – και δεν υπονοώ απαραιτήτως τη χάλκευση των αποτελεσμάτων. Πολλές φορές αρκεί η επιδέξια διατύπωση μιας ερώτησης για να οδηγήσει στην επιθυμητή απάντηση. Εν τοιαύτη περιπτώσει, εσύ θεωρείς ότι απάντησες ελεύθερα, αλλά η ελευθερία της απάντησής σου δεν είναι μεγαλύτερη από την ελευθερία του πεντάχρονου προ του διλήμματος να κάνει μπάνιο ή να φάει σοκολάτα. Εξίσου συχνά καλείσαι να απαντήσεις σε τρομολαγνικά ερωτήματα και όταν στη συνέχεια βρίσκεσαι αντιμέτωπος με σαφώς πιο ήπιες εξελίξεις, κυνικά και ξετσίπωτα προαποφασισμένες από τους ιθύνοντες, καταλαμβάνεσαι από το σύνδρομο του Μαγικού Καθρέφτη: νομίζεις ότι ψήλωσες εσύ –η άποψή σου, η επιρροή σου–, ενώ απλώς παραμορφώθηκε το κάτοπτρο μπροστά σου.

Δεν έχει νόημα να απαριθμήσουμε όλα τα τερτίπια που χρησιμοποιούν οι δημοσκόποι για να αλλοιώσουν τη λαϊκή εντολή, από την ώρα που και η ίδια η λαϊκή εντολή είναι εξ αρχής τόσο ευάλωτη στις δικές της αντιφάσεις. Το πιο επικίνδυνο είναι αυτό που επισημαίνει ο Στεφανόπουλος. Εάν οι πολιτικοί μας ενεργούν ως όμηροι των δημοσκοπήσεων, αυτομάτως μεταμορφώνονται σε δημοκόπους. Ασθμαίνουν για να διατηρήσουν, να αποκτήσουν ή να επανακτήσουν τη δημοτικότητά τους. Εάν μάλιστα καταφέρνουν –όποτε και όσο το καταφέρνουν– να χαλκεύουν οι ίδιοι τα λαϊκά αιτήματα που θα κληθούν να υλοποιήσουν, να κάθονται εν ολίγοις και από τις δυο μεριές του τραπεζιού, αιχμαλωτίζονται εσαεί σ’ ένα φαύλο κύκλο παράνοιας. Λησμονούν οριστικά αν στη διανομή πήραν το ρόλο του αβγού ή το ρόλο της κότας.