Κινητοποιούμενος από μια γνήσια περιέργεια για τα μελλοντικά τερτίπια της πολιτικής ιστορίας των Βαλκανίων, βρίσκομαι αυτές τις μέρες στην πόλη των Σκοπίων εν όψει του ιστορικού δημοψηφίσματος της Κυριακής. Να μερικές πρώτες σύντομες σημειώσεις του τι συμβαίνει εδώ:
1. Καμπάνια ιδιαίτερα χαμηλών τόνων. Ο ανυποψίαστος επισκέπτης της πόλης θα πρέπει να προσπαθήσει πολύ για να καταλάβει ότι την Κυριακή λαμβάνει χώρα μια τέτοια εκλογική αναμέτρηση στη χώρα. Δεν διεξήχθησαν μαζικές ανοιχτές εκδηλώσεις, η αφισοκόλληση είναι περιορισμένη και η μάχη διεξάγεται κυρίως στα τοπικά τηλεοπτικά κανάλια και στα social media.
2. Η Ελλάδα δεν αποτελεί βασικό κομμάτι της προεκλογικής συζήτησης. Όσο παράδοξο κι αν μοιάζει για το ελληνικό κοινό, οι πολίτες της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας θα προσέλθουν στις κάλπες κυρίως για να ψηφίσουν υπέρ ή κατά του δυτικού προσανατολισμού της χώρας τους, με το βλέμμα στην εσωτερική πολιτική γεωγραφία. Ακόμα και μεταξύ αυτών που δεν ενθουσιάζονται με τη συγκεκριμένη συμφωνία, αρκετοί θα ψηφίσουν υπέρ, κυρίως για να μην επανέλθει στα πράγματα το διεφθαρμένο σύστημα Γκρουέφσκι, το οποίο διατηρεί ισχυρά ερείσματα στο VMRO. Το ότι αργά ή γρήγορα η χώρα θα χρειαζόταν να αλλάξει το όνομα της είναι κάτι που μοιάζουν να είχαν αποδεχθεί εδώ και καιρό.
3. Πείθει το επιχείρημα εγγύησης των συνόρων από το ΝΑΤΟ. Ένα από βασικά επιχειρήματα της καμπάνιας του «ΝΑΙ» είναι ότι η ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ θα τερματίσει οριστικά τη συζήτηση περί διαμελισμού της χώρας, κάτι που κινητοποιεί ακόμα και πιο συντηρητικούς κύκλους υπέρ της συμφωνίας. Κατά το παρελθόν, σε κάθε πολιτική κρίση που ξεσπούσε στη χώρα, η φημολογία περί αυτονόμησης των αλβανικών πληθυσμών επανερχόταν αστραπιαία στο προσκήνιο. Κάτι τέτοιο εντός του ΝΑΤΟ θα μοιάζει πια με σενάριο επιστημονικής φαντασίας -τουλάχιστον μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου.
4. Διάχυτος φόβος για ρωσικές παρεμβάσεις. Παρά τις πολιτικά ορθές δημόσιες δηλώσεις τους, πίσω από τις κλειστές πόρτες οι αξιωματούχοι της κυβέρνησης Ζάεφ αλλά και δυτικοί διπλωματικοί κύκλοι αναφέρονται ονομαστικά στη Ρωσία και στην προσπάθεια της να επηρεάσει το αποτέλεσμα. Η μαζική δραστηριοποίηση ανώνυμων λογαριασμών στο Facebook και στο Twitter αποδίδεται ευθέως στη Μόσχα, η οποία εξάλλου έχει δημόσια εκφράσει τη διαφωνία της με την ένταξη της Π.Γ.Δ.Μ. στο ΝΑΤΟ. Η γραμμή της προπαγάνδας των απορριπτικών είναι η αποχή από τις κάλπες και όχι η καταψήφιση της συμφωνίας, μιας και δεν υπάρχει σήμερα εκείνο το πρόσωπο που θα μπορούσε να ηγηθεί του «ΟΧΙ» και να σταθεί αποτελεσματικά απέναντι στον Ζάεφ.
5. Ανησυχία για χαμηλή συμμετοχή. Όσες μέρες βρίσκομαι στην πόλη, δεν συνάντησα κανέναν που να πιστεύει ότι το «ΝΑΙ» θα ηττηθεί. Το κρίσιμο μέγεθος για τις πολιτικές εντυπώσεις είναι το ποσοστό της συμμετοχής. Οι περισσότεροι εκτιμήσεις το προσδιορίζουν μεταξύ του 45% και του 55%. Σε μεγάλο βαθμό, η αποχή θα είναι εικονική, καθώς οι εκλογικοί κατάλογοι της χώρας έχουν καταρτιστεί με βάση την απογραφή του 2002, όταν στη χώρα ζούσαν 2,022,547 άνθρωποι. Σήμερα, υπάρχει διάχυτη η αίσθηση ότι πραγματικός πληθυσμός της χώρας είναι σημαντικά μικρότερος και ήδη στις εκλογές του 2016 προσήλθαν μόλις το 66,8% των 1,784,416 εγγεγραμμένων ψηφοφόρων.
6. Γύρω στις 21.00 ώρα Ελλάδος η πρώτη αξιόπιστη εκτίμηση αποτελέσματος. Οι κάλπες στην Π.Γ.Δ.Μ. θα ανοίξουν στις 7 το πρωί και θα κλείσουν στις 7 το απόγευμα. Τα επιτελεία των κομμάτων θα έχουν σχεδόν αμέσως εικόνα του αποτελέσματος και πιθανότατα η πρώτη επίσημη ανακοίνωση θα γίνει μέσα σε μια ώρα από το κλείσιμο της κάλπης.
7. Ανοιχτό το ενδεχόμενο κάποιας μεγάλης έκπληξης. Η ιδιαίτερη μορφή αυτού του δημοψηφίσματος, η πρακτική αδυναμία σύγκρισης με παλαιότερες εκλογικές αναμετρήσεις αλλά και η αποτυχία των δημοσκοπήσεων στη χώρα τα τελευταία χρόνια αυξάνουν τον σκεπτικισμό αρκετών αναλυτών για την έκβαση του δημοψηφίσματος. Αρκετοί ήταν αυτοί που μου τόνισαν ότι το ενδεχόμενο κάποιας μεγάλης έκπληξης δεν μπορεί να αποκλειστεί. Μεγάλη έκπληξη θα ήταν το να ξεπεράσει η συμμετοχή το 60% ή να πέσει κάτω από 45%. Μεγάλη έκπληξη θα ήταν να καταγράψει σημαντικές δυνάμεις το «ΟΧΙ» με χαμηλή συμμετοχή, μεγάλη έκπληξη θα ήταν και το να ξεπεράσει το 60%-65% το «ΝΑΙ» με υψηλή συμμετοχή.
Δυστυχώς, η χώρα οδεύει σε ένα ακόμα εφιαλτικό αδιέξοδο. Το πολιτικό προσωπικό έχει διαγράψει από τη μνήμη του τα χρόνια και τις σκληρές συνέπειες της κρίσης.
11°
