Πολιτισμός, ο επόμενος εθνικός στόχος;

Ο Πολιτισμός, η βαριά βιομηχανία της χώρας όπως θεωρείται, θα μπορούσε ίσως να είναι ο επόμενος εθνικός στόχος ενός τόπου που αφήνει πίσω μια περίοδο βαθειάς ύφεσης και εθνικής μελαγχολίας. Στόχος που μπορεί και πρέπει να εμπνεύσει τους Έλληνες. Να κινητοποιήσει δυνάμεις, συλλογικότητες, ανθρώπους της Τέχνης, της Επιστήμης, της δημιουργίας.

Το ισχυρό χαρτί της Ελλάδας είναι ο Πολιτισμός της και πέρα και πάνω από τη δημοσιονομική διαχείριση της κρίσης, είναι σκόπιμη η επένδυση στο συγκριτικό μας πλεονέκτημα επανασχεδιάζοντας την ισχυρή πολιτιστική παρουσία της Ελλάδας στo παγκόσμιο γίγνεσθαι. Δίδοντας έμφαση στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες. Επενδύοντας στην οικονομία της γνώσης και στην υψηλή ποιότητα της εκπαίδευσης, στην καινοτομία, στις τέχνες και στη δημιουργία. Διαμορφώνοντας το νέο εθνικό όραμα της γενιάς μας που να αφορά και τις επόμενες γενιές. Διότι, τι είναι τελικά αυτό που κομίζουμε στο αύριο της Ελλάδας των δύο Νόμπελ; Ποιο μπορεί να είναι το στίγμα του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού στην Ευρώπη και στον κόσμο;

«Μακροπρόθεσμα ο Πολιτισμός είναι πιο σημαντικός από την οικονομία, γεγονός που καθιστά την Ελλάδα μια από τις πλουσιότερες και σημαντικότερες χώρες στον κόσμο» είχε σημειώσει με έμφαση κλείνοντας την ομιλία του το 2009, στα εγκαίνια του νέου Μουσείου της Ακρόπολης, ο τότε Πρόεδρος της Κομισιόν κ. Ζοζέ Μπαρόζο. Η Ελλάδα λοιπόν, αντί του πεδίου της Οικονομίας μπορεί να είναι σήμερα πιο ανταγωνιστική στο πεδίο του Πολιτισμού. Μπορούμε ίσως να αφηγηθούμε ξανά τον ελληνικό Μύθο. Να προβάλλουμε την κλασική παιδεία και τη σύγχρονη πνευματική δημιουργία, την οικουμενικότητα και τη διαχρονία ενός πανίσχυρου Πολιτισμού. Να αντλήσουμε από το χθες και να επιδιώξουμε πνευματικό και πολιτιστικό πλεόνασμα για το αύριο, επενδύοντας στην αναπτυξιακή δυναμική και στην προστιθέμενη αξία που μπορεί να προσδώσει η πολιτιστική βιομηχανία.

Σχετικές μελέτες με προτάσεις πολιτικής οι οποίες διεξήχθησαν κατά την τελευταία 5ετία υπολογίζουν τη συνολική συμβολή και την επενδυτική συνεισφορά του Πολιτισμού στο ελληνικό ΑΕΠ κοντά στα 6,5 δισ. ευρώ. Το re-branding και η επικοινωνιακή προώθηση με όλα τα σύγχρονα εργαλεία του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μιας χώρας με έναν πλούσιο υλικό και άυλο πολιτισμό, φυσικό πλούτο, αξίες αναλλοίωτες στον χρόνο, φιλοσοφία, λογοτεχνία, τέχνες, λίκνο της Δημοκρατίας και των ιδεωδών του Ολυμπισμού και του Ευ Αγωνίζεσθαι, συνιστά όρο και προϋπόθεση για την επόμενη μέρα με επίκεντρο τον άνθρωπο και τις δημιουργικές του δυνάμεις.

Θα θυμηθώ εδώ το μότο της Θεσσαλονίκης, Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης το 1997, «Εδώ πολιτισμός είναι οι άνθρωποι». Στο επίκεντρο βρέθηκε ο πολιτισμός της καθημερινότητας, το έργο των τοπικών δημιουργών, η πόλη απέκτησε ισχυρή προβολή, νέες πολιτιστικές υποδομές και θεσμούς που ενίσχυσαν πολιτιστικά και τουριστικά την εικόνα της διεθνώς. Ο θεσμός που γεννήθηκε με πρωτοβουλία της Μελίνας Μερκούρη, λειτούργησε ενισχυτικά και στην προβολή της Αθήνας, πρώτης Πολιτιστικής Πρωτεύουσας το 1985, όσο και της Πάτρας το 2006. Ανάλογη προβολή αναμένεται και για την επερχόμενη Ελευσίνα, το 2021.

Και τώρα, στη μεταμνημονιακή περίοδο, ο άνθρωπος μπορεί να είναι ο πρωταγωνιστής. Να αποκτήσει κεντρικό ρόλο τόσο στο εθνικό όσο και στο ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον της πολιτιστικής βιομηχανίας με προβολή του πνευματικού και καλλιτεχνικού έργου των δημιουργών μέσα από νέες μικρές και μεγαλύτερες πρωτοβουλίες και διοργανώσεις. «Η δύναμη των ανθρώπων είναι η δύναμη της Ιστορίας» γράφω στo «Μέρισμα Ευθύνης» (Αρμός, 2011). Στην πορεία προς το νέο εθνικό αφήγημα, δύο χαρακτηριστικές συμβολικές και θεσμικές πρωτοβουλίες δημιουργούν αισιοδοξία και διαμορφώνουν ήδη το πεδίο αναδιάταξης του σκηνικού.

i. Η πρώτη αφορά στην ανακήρυξη από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης του 2018 ως Ευρωπαϊκού Έτους Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Ο Πολιτισμός μπορεί να εμπνεύσει και να ενώσει τους ευρωπαϊκούς λαούς. Να αναδείξει τα εθνικά brand, τα χαρακτηριστικά, τις ταυτότητες και την πλούσια κληρονομιά διαφορετικών λαών και πολιτισμών με στόχο την ενότητα μέσα απ΄την πολυμορφία και τον διαπολιτισμικό διάλογο, συμβάλλοντας έτσι στην πολιτιστική αλλά και στην τουριστική ανάπτυξη της Ευρώπης ως ελκυστικού και ασφαλούς προορισμού. Πολιτισμός «είναι το σύνολο των ονείρων και των έργων που συμβάλλουν στην πλήρη πραγμάτωση του ανθρώπου. [..] Η Ευρώπη υφίσταται ως πολιτισμός ή δεν υφίσταται καθόλου» σημείωνε ο Ντενί ντε Ρουζμόν στο προοίμιο της Ευρωπαϊκής Ατζέντας για τον Πολιτισμό το 2007, επιχειρώντας να θέσει τις βάσεις για μια κοινή ευρωπαϊκή πολιτιστική πολιτική. Με το Ευρωπαϊκό Έτος Πολιτιστικής Κληρονομιάς καλούμαστε να γνωρίσουμε καλύτερα την Ευρώπη και το κοινό ευρωπαϊκό μας σπίτι. Να γίνουν συνείδηση σε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους οι κοινές αξίες, η ιστορική κληρονομιά, οι παραδόσεις, η λογοτεχνία και η γαστρονομία των λαών που συγκροτούν τον κοινό ευρωπαϊκό χώρο, με μια φράση τον σύγχρονο ευρωπαϊκό πολιτισμό.

ii. Η δεύτερη πρωτοβουλία αφορά στην καθιέρωση της Αθήνας από την UNESCO ως Παγκόσμιας Πρωτεύουσας Βιβλίου για το 2018. Ο τίτλος της μεγαλύτερης διεθνούς διοργάνωσης για το βιβλίο, απονεμήθηκε στον Δήμο Αθηναίων, ο οποίος έχει την ευθύνη της για έναν χρόνο (από τις 23/4/2018 έως 22/4/2019) και προετοίμασε ένα πλούσιο πρόγραμμα εκδηλώσεων. Είναι μια σημαντική πρωτοβουλία για το βιβλιόφιλο κοινό και τους ανθρώπους του πολιτισμού της γραφής, αφορμή ίσως για τη διαμόρφωση μιας νέας εθνικής συνεκτικής πολιτικής για το Βιβλίο από τους αρμόδιους φορείς, το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού το οποίο ενσωμάτωσε το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου. Η διοργάνωση μπορεί παράλληλα να αποτελέσει ευκαιρία να έλθει το ελληνικό βιβλίο στο επίκεντρο της διεθνούς αλλά και της εγχώριας πολιτιστικής και κοινωνικής ζωής. Να στραφεί το ενδιαφέρον στη σύγχρονη ελληνική σκέψη και βιβλιοπαραγωγή. Να προβληθεί το πνευματικό έργο και να προχωρήσουν μεταφράσεις ελλήνων συγγραφέων και λογοτεχνών. Αλλά και να προβληθεί παγκοσμίως ο ουσιαστικός ρόλος της Αθήνας που αποτελεί πράγματι επίκεντρο πολιτισμού. Ας θυμηθούμε, η Αθήνα φιλοξένησε πέρυσι μια ακόμη σημαντική διεθνή διοργάνωση, την documenta 14 η οποία έστρεψε τα μάτια των ανθρώπων της Τέχνης και πάλι στην Ελλάδα.

Καταγράψαμε συνοπτικά δύο αξιοσημείωτους σταθμούς, δύο συμβολικές θεσμικές πρωτοβουλίες που μπορούν να δώσουν ώθηση και να ενισχύσουν το σήμερα αλλά κυρίως το μέλλον της εγχώριας αλλά και της ευρωπαϊκής πολιτιστικής βιομηχανίας. Ο Πολιτισμός στο επίκεντρο. Μπορεί άραγε να αποτελέσει τον επόμενο εθνικό αλλά και ευρωπαϊκό στόχο της επόμενης μέρας;