H 13η του Ιούλη ήταν μια μέρα που έφερε τον κόσμο ένα βήμα πιο κοντά στην εκμηδένισή του. Ο θάνατος ενός ποιητή είναι συμβάν που κρύβει μέσα του, εγγενώς, μιαν άγρια και βάρβαρη ασχήμια. Στη δική μας όμως περίπτωση, η βαρβαρότητα αποκτά διαστάσεις οικουμενικές, μετατρέπεται σε τραγωδία. Και σε μια πελώρια ντροπή, απ’ την οποία όσο κι αν προσπαθούμε να ξεφύγουμε, μας βαραίνει όλους. Γιατί, μολονότι ο Λιου Σιαομπό πέθανε, έπειτα από πίεση και προσπάθειες πολλές, σε ένα απομονωμένο νοσοκομειακό δωμάτιο, είναι νομίζω συνεπέστερο να φανταστούμε το τελευταίο του νεύρο να νεκρώνει μέσα σε ένα κελί, σε μια άγνωστη τοποθεσία, κάπου στην αχανή κινεζική γη. Με μόνη του συντροφιά μερικούς απρόσωπους φρουρούς, μια προσωπική ιστορία αντίστασης στον αυταρχισμό και μιαν ελεύθερη κι ανιδιοτελή συνείδηση.
Στη δεκαετία του ’80 και πριν ακόμα πάρει το διδακτορικό του, ο Λιου Σιαομπό κλήθηκε να διδάξει Κριτική της Λογοτεχνίας στο πανεπιστήμιο του Πεκίνου. Η φήμη του ως δημόσιου διανοουμένου είχε ήδη αρχίσει να εδραιώνεται και οι προσκλήσεις από ιδρύματα της Ευρώπης και των Ηνωμένων Πολιτειών όλο και πλήθαιναν. Το 1989 είναι έτος σταθμός. Ένα ισχυρό κίνημα διαμαρτυρίας έχει ήδη αρχίσει να αναπτύσσεται στην κομμουνιστική Κίνα, η αρχή της κορύφωσης του οποίου τον βρίσκει στις ΗΠΑ.
Στις 27 Απριλίου αποφασίζει να γυρίσει πίσω. Η πλατεία Τιενανμέν είναι διαρκώς γεμάτη φοιτητές, που αγωνίζονται για τις ελευθερίες. Η εφαρμογή του στρατιωτικού νόμου κι η καταστολή της εξέγερσης των επαναστατημένων νέων ήταν πλέον θέμα χρόνου. Στις 2 Ιουνίου, ο Λιου κάνει απεργία πείνας ζητώντας ειρήνη, διάλογο, συμβιβασμό. Η αποτυχία της κίνησής του είναι προδιαγεγραμμένη, όπως κι η σφαγή που ακολούθησε. Το αποτέλεσμα ήταν να βρεθεί στη φυλακή, κατηγορούμενος για ηθική αυτουργία κι αντεπαναστατική προπαγάνδα. Τη θέση της καταξίωσης και της επιδραστικότητας παίρνει τώρα η απομόνωση, η λογοκρισία, ο διασυρμός. Ο Σιαομπό αποπέμπεται από την ακαδημαϊκή του θέση και δέχεται συνεχείς και χυδαίες επιθέσεις από τον καθεστωτικό τύπο. Του αφαιρείται το δικαίωμα να δημοσιεύει άρθρα και βιβλία. Του επιτρέπεται να μιλήσει ενώπιον κοινού μόνο κατά τη διάρκεια δικαστηριακών ακροάσεων. Μένει στη φυλακή για δύο χρόνια. Μετά την απελευθέρωσή του παρενοχλείται διαρκώς από την αστυνομία, ενώ φυλακίζεται για τα γραπτά και τον ακτιβισμό του συχνά. Το 2008 υπογράφει μαζί με 8.500 ακόμη ανθρώπους ένα κείμενο σταθμό, υπό τον τίτλο «Charter 8». Πρόκειται για μια διακήρυξη - κραυγή εναντίον του ολοκληρωτισμού και υπέρ της πολυκομματικής δημοκρατίας. Για ένα μνημείο καθαρού, μετριοπαθούς και υπερασπιστικού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων λόγου.
Στις 8 του Δεκέμβρη του ίδιου έτους συλλαμβάνεται για τελευταία φορά. Χωρίς απαγγελία κατηγοριών και χωρίς δίκη, κρατείται σε άγνωστη τοποθεσία, κάπου στο Πεκίνο. Ο Λιου Σιαομπό είναι αμετάκλητα εχθρός. Κουβαλά στην πλάτη του κάθε δίκαιο και ελευθερία του καιρού του και των άλλων καιρών, και είναι επικίνδυνος.
Πριν μερικές μέρες, η φωνή του σημαντικότερου ανατόμου του κινεζικού αυταρχισμού πέρασε σε μια παράξενη σιωπή. Η εξουσία υπήρξε σκληρή κι εκδικητική εναντίον του Σιαομπό. Του απαγόρευσε να κάνει την καταληκτική του δήλωση στο δικαστήριο, το 1991. Του απαγόρευσε να παραλάβει το βραβείο Νόμπελ για την Ειρήνη, που του απονεμήθηκε το 2010. Του στέρησε τη ζωή, μη επιτρέποντάς του να νοσηλευτεί στη Δύση. Το κομμουνιστικό κόμμα ακολούθησε, άλλωστε, και στη δική του περίπτωση την πολιτική για την οποία ο Σιαομπό το κατηγορούσε. Προσπάθησε να σιγήσει μια φωνή αντίστασης και να διατηρήσει, αν όχι να εντείνει, το ελεγκτικό μονοπώλιο κάθε πτυχής της κινεζικής δημόσιας σφαίρας. Προσπάθησε, επιδεικνύοντας προκλητική αδιαφορία για την ανθρώπινη ζωή, να παραδειγματίσει. Να αποτρέψει ακόμα και τα ελάχιστα εναπομείναντα ζωντανά κύτταρα της κινεζικής κοινωνίας να αντισταθούν και να προωθήσει την εικόνα ενός μηχανισμού αδίστακτου και παντοδύναμου, τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και διεθνώς.
Η διαχείριση της περίπτωσης του Λιου Σιαομπό ήταν μια ακόμα κίνηση εμπέδωσης αυτού που ο ποιητής αποκαλούσε «Εποχή του Κυνισμού». Μια εποχή όπου η συνείδηση της πλειοψηφίας των συμπατριωτών του έχει πάψει πια να έχει υποκειμενικό χαρακτήρα. Μια εποχή που η κριτική της κοινωνίας, του κράτους, της κουλτούρας έχει αντικατασταθεί από μια επικίνδυνη κι ολοκληρωτική ομοιομορφία. Η οικονομική άνοδος της Κίνας έχει επιτρέψει σε μεγάλο μέρος των τελευταίων γενιών Κινέζων να πραγματοποιήσουν το αστικό τους όνειρο. Κι η αμφισβήτηση υποτάσσεται πια στο υλικό όφελος. Η ελευθερία καταντά περιττή πολυτέλεια. Η ηθική απουσιάζει. Η μνήμη σιγά σιγά σβήνεται. Ο ανθρώπινος νους και τα όνειρα των νέων περιστρέφονται γύρω από αριθμούς και χρηματοπιστωτικά προϊόντα. Ο ολοκληρωτισμός του κινεζικού Λεβιάθαν μοιάζει θωρακισμένος.
Ο Λιου Σιαομπό είχε γράψει πως ο υπόκοσμος και η κυρίαρχη κινεζική τάξη είναι πια ένα ενιαίο σύνολο. Πως τα εγκληματικά στοιχεία μετατρέπονται σε κρατικούς ιθύνοντες, ενώ οι ιθύνοντες γίνονται με τη σειρά τους εγκληματίες. Αν ήμασταν πεσιμιστές, θα λέγαμε πως στην Κίνα ο άνθρωπος πέθανε. Τα γραπτά του Σιαομπό μας οδηγούν, άλλωστε, στην υιοθέτηση του ίδιου συμπεράσματος. Το παράδειγμά του, ωστόσο, μας διαψεύδει. Ας ελπίσουμε μόνο σε μια αναγέννηση του ανθρωπισμού. Και της ελεύθερης συνείδησης.
14°
