Το περασμένο καλοκαίρι ο Ανδρέας Ποττάκης έγινε ο νεότερος Συνήγορος του Πολίτη στην 19χρονη ιστορία της ανεξάρτητης αρχής. Μετά τα αμφιθέατρα της Νομικής Αθηνών και της Οξφόρδης, έχοντας περάσει εντωμεταξύ από τις αίθουσες πανεπιστημίων του Ηνωμένου Βασιλείου, της Τουρκίας, της Ελλάδας και της Ιταλίας ως διδάσκων, και τη γενική γραμματεία της κυβέρνησης ως νομικός σύμβουλος, ο 41χρονος δικηγόρος με καταγωγή από τη Νεμέα «προσγειώθηκε» στον 8ο όροφο του κτιρίου στη Χαλκοκονδύλη 17, για να οδηγήσει τον Συνήγορο στην τρίτη δεκαετία του. Την Τρίτη παρέδωσε στον Πρόεδρο της Βουλής την ετήσια έκθεσή του, ένα πυκνογραμμένο κείμενο 180 σελίδων όπου χαρακτηρίζει το 2016 ως έτος διαχείρισης της κρίσης αλλά και ως χρονιά που η οικονομική δυσπραγία απέκτησε διακριτά και βαθιά στοιχεία ανθρωπιστικής κρίσης. Ο Ανδρέας Ποττάκης μίλησε στην ΑΤΗΕΝS VOICE για τις πρώτες εμπειρίες του ως Συνήγορος του Πολίτη και τα σχέδιά του.
Γιατί (και πότε) έγινες Συνήγορος του Πολίτη;
Εκλέχτηκα από τη Βουλή πέρυσι στα τέλη Ιουλίου. Δεν ήταν κάτι που σχεδίαζα, η πρόταση με αιφνιδίασε. Είχα άλλες προτεραιότητες, τη δικηγορία, την επιστήμη. Ήταν, όμως, μία πρόταση ιδιαιτέρως τιμητική. Δεν είναι εύκολο να αγνοήσει κανείς πρόταση του Προέδρου της Βουλής που συγκεντρώνει, μάλιστα, την εμπιστοσύνη και την υποστήριξη από τη συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού κοινοβουλίου. Και μάλιστα σε μία περίοδο έντονης πόλωσης μεταξύ των κοινοβουλευτικών κομμάτων.
Τι κάνει ο Συνήγορος για τον πολίτη;
Ο Συνήγορος είναι η συνταγματικά αναγνωρισμένη και κατοχυρωμένη ανεξάρτητη αρχή με αποστολή αφενός τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων, με ειδικές αρμοδιότητες για την προάσπιση και προαγωγή των δικαιωμάτων των παιδιών, για την εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης και την καταπολέμηση κάθε μορφής διάκρισης, και αφετέρου την τήρηση της νομιμότητας, την προάσπιση της αρχής της χρηστής διοίκησης, της διαφάνειας, τη θωράκιση του κράτους δικαίου.
Μάλλον δικαίως. Η βασική φιλοσοφία των ανεξαρτήτων αρχών, η βάση πάνω στην οποία διαμορφώθηκαν ιστορικά –σημειωτέον, ο θεσμός του Συνηγόρου συναντάται στη σύγχρονή του μορφή για πρώτη φορά τον 18ο αιώνα!– είναι ότι καλούνται να προασπίσουν, να προστατεύσουν και να θωρακίσουν δικαιώματα και έννομα αγαθά. Τόσο έναντι ιδιωτικών συμφερόντων όσο και έναντι κρατικής αυθαιρεσίας ή και κομματικών συσχετισμών. Γι’ αυτό και αναφέρονται και λογοδοτούν όχι στην εκτελεστική εξουσία, την εκάστοτε κυβέρνηση, αλλά στη νομοθετική, τους δημοκρατικά εκλεγμένους αντιπροσώπους του λαού, το Κοινοβούλιο. Και εκλέγονται από αυτό. Έτσι, συγκροτούν ένα διακριτό πυλώνα αυτοτελή και ανεξάρτητο από τις άλλες εξουσίες. Στην Ελλάδα, άνθισαν πολλές αρχές τα τελευταία χρόνια, περισσότερες από όσες επέβαλαν οι δεσμεύσεις της χώρας ως μέλους της Ε.Ε. και συμμετέχουν στη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης. Ο εξορθολογισμός του πεδίου, με παράλληλη ενίσχυση των αρχών με ισχυρή νομιμοποιητική βάση, θα πρέπει να είναι το ζητούμενο.
Μπορεί να βοηθήσει ο Συνήγορος τον άνεργο να βρει βοήθεια ή τον μπερδεμένο με τις συνεχείς αλλαγές νέο που προσπαθεί να φτιάξει μια δικιά του δουλειά;
Μπορεί να τον συνδράμει να αξιοποιήσει τις δυνατότητες που του παρέχονται, να γνωρίσει και να ασκήσει τα δικαιώματα που έχει. Ήδη από το προηγούμενο έτος δημιουργήσαμε και ενημερώνουμε σε πραγματικό χρόνο μία ιστοσελίδα (www.synigoros-solidarity.gr), όπου τόσο ο άνεργος όσο και ο εργαζόμενος που αδυνατεί πλέον να παρακολουθεί τις διαρκείς αλλαγές που η πρωτόγνωρη κρίση έχει επιφέρει στην καθημερινότητά του μπορούν να συμβουλεύονται για να γνωρίζουν τα δικαιώματά τους, στο επίπεδο της πρόσβασης στην εργασία αλλά και διεκδίκησης παροχών.
Τι είναι η ετήσια έκθεση που παρέδωσες την Τρίτη στη Βουλή;
Η ετήσια έκθεση είναι μια αναγκαστικά επιλεκτική παρουσίαση των ζητημάτων που χειρίστηκε ο Συνήγορος μέσα στη χρονιά, ενδεικτική των τάσεων και των εντάσεων που ανέκυψαν. Ελπίζω σύντομα να προωθηθούν οι κατάλληλες θεσμικές παρεμβάσεις, και να έχουμε τη δυνατότητα να αναφερόμαστε συχνότερα, τακτικά, στη Βουλή, αναδεικνύοντας με τρόπο πάντοτε τεκμηριωμένο και αντικειμενικό παθογένειες τόσο της δημόσιας διοίκησης όσο και της ιδιωτικής οικονομίας, και τροφοδοτώντας με τον τρόπο αυτό και τον πολιτικό, τον κοινοβουλευτικό διάλογο.
Πώς έφτασε η κρίση να γίνει από οικονομική, κοινωνική και τελικά ανθρωπιστική, όπως γράφεις στην έκθεση;
Τα πρώτα συμπτώματα διάχυσης της κρίσης είχαν το χαρακτήρα του λεγόμενου «κοινωνικού αυτοματισμού». Όσο τα εισοδήματα και τα δικαιώματα συγκεκριμένων, κάθε φορά, κοινωνικών τάξεων ή ομάδων συμπιέζονταν, παρουσιάζονταν ολοένα και εντονότερα και συχνότερα περιστατικά «συντεχνιακής» προσέγγισης, για την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη κατοχύρωση της μίας ή της άλλης ομάδας. Τούτο, ασφαλώς, τροφοδοτήθηκε τόσο από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, όσο και από τον πολιτικό λόγο που επικράτησε.
Πλέον, προσεγγίζουμε στο κλείσιμο μίας δεκαετίας διαρκούς, και επιτεινόμενης, ύφεσης. Η ύφεση αυτή έχει πάρει τα χαρακτηριστικά της ανθρωπιστικής κρίσης. Η δημοσιονομική προσαρμογή, όπως σχεδιάστηκε και υλοποιείται, είναι στέρεα θεμελιωμένη στη λογική, πρώτα απ’ όλα, της εσωτερικής υποτίμησης. Δεν έχουμε πια να κάνουμε με συμπίεση πραγματικών εισοδημάτων, και μόνο. Με ραγδαία ή σταδιακή πτώση του λεγόμενου βιοτικού επιπέδου. Στον Συνήγορο έχουμε να διαχειριστούμε μια διάχυτη κοινωνική απόγνωση, απόρροια της αδυναμίας εκπλήρωσης και των στοιχειωδών υποχρεώσεων και κάλυψης και των πλέον ζωτικών αναγκών των πολιτών, των νοικοκυριών. Παράλληλα, η ραγδαία αύξηση των μεταναστευτικών/προσφυγικών ροών που συνετελέσθη το 2015, αλλά και η διαχείριση του ζητήματος και εντός του περασμένου έτους διαμόρφωσαν συνθήκες μιας ανθρωπιστικής κρίσης, μέσα σε μία εν εξελίξει ανθρωπιστική κρίση.
Στην εισαγωγή σου λες ότι το 2016 ήταν έτος διαχείρισης της κρίσης. Τι σημαίνει αυτό; Τελειώνει δηλαδή η κρίση ή μάθαμε να ζούμε με κρίση κι έτσι θα πάει;
Το 2016, οι κρατικές δομές, η κοινωνία και ο καθένας μας ατομικά κληθήκαμε να διαχειριστούμε κρίσεις που είχαν ήδη ξεσπάσει τα προηγούμενα χρόνια. Στην έκθεσή μας παρουσιάζουμε τα αντανακλαστικά όλων, της διοίκησης, της κοινωνίας, του καθενός μας, υπό το πρίσμα της διαχείρισης μιας υφιστάμενης, γνωστής και εμπεδωμένης κρίσης.
Σε ό,τι αφορά τη συρρίκνωση του πραγματικού εισοδήματος που εξακολούθησε και κατά το 2016, σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι νομοθετικές πρωτοβουλίες και θεσμικές μεταρρυθμίσεις που ακολούθησαν την τρίτη κατά σειρά χρηματοδοτική συμφωνία, του 2015, και τις δημοσιονομικές προσαρμογές που εκείνη προέβλεπε. Και γι’ αυτό, το κέντρο βάρους μας έπεσε στην αποτίμηση των παρεχομένων υπηρεσιών από πλευράς διοίκησης, σε φαινόμενα κακοδιοίκησης, αδιαφάνειας, γραφειοκρατίας.
Βέβαια, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μία νέα ακόμη μεταρρυθμιστική προσπάθεια, στο χώρο της κοινωνικής ασφάλισης με την έναρξη λειτουργίας του ΕΦΚΑ. Ήδη έχουμε λάβει τις πρώτες αναφορές, έχουμε αρχίσει να καταγράφουμε σημεία του όλου συστήματος και του μηχανισμού που το υποστηρίζει που χρήζουν περαιτέρω μελέτης, αξιολόγησης, ακόμη και αναθεώρησης και προβαίνουμε σε σχετικές επισημάνσεις. Αναμένουμε, σε αυξημένη επιφυλακή και εγρήγορση, την πλήρη εφαρμογή του νέου συστήματος, προκειμένου, τεκμηριωμένα, να κάνουμε τις επισημάνσεις μας και να εκτιμήσουμε τις συνολικές επιπτώσεις.
Αλλά και στο θέμα των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών, η χρονιά που πέρασε ήταν χρονιά διαχείρισης παρά όξυνσης της κρίσης. Οι ροές εξομαλύνθηκαν και περιορίστηκαν σημαντικά. Πλέον, έχουμε να κάνουμε με ένα διαχειρίσιμο αριθμό πολιτών τρίτων χωρών.
Τελικά έχουμε πολύ κράτος, λίγο κράτος, κακό κράτος; Πόσο και τι είδους κράτος χρειαζόμαστε;
Το πρωτεύον είναι να έχουμε ένα κράτος λειτουργικό και αποτελεσματικό, ένα κράτος δικαίου που να σέβεται τα δικαιώματα των πολιτών και να διασφαλίζει ίσες ευκαιρίες για όλους. Με άλλα λόγια, εκεί που προτιμάται να διατηρήσει ελεγκτικό ρόλο, να ανταποκρίνεται στην αποστολή του. Και εκεί που προκρίνεται η παροχή από το κράτος υπηρεσιών, να παρέχει υπηρεσίες προσβάσιμες από όλους και επιπέδου που αρμόζει σε μία σύγχρονη ευρωπαϊκή χώρα, κράτος-μέλος της Ε.Ε.
Γιατί να πάω στον Συνήγορο του Πολίτη;
Γιατί το πρόβλημά σου θα το χειριστεί προσωπικό με ιδιαίτερα υψηλή επιστημονική κατάρτιση, με εμπειρία και κατανόηση. Γιατί εάν πράγματι έχεις αδικηθεί, θα καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την άρση της αδικίας στο πρόσωπό σου και την αποτροπή εμφάνισης της αδικίας αυτής και σε άλλους.
Πού βρίσκεται ο Συνήγορος; Πρέπει να πάω εκεί;
Τα γραφεία μας βρίσκονται στο κέντρο της Αθήνας, Χαλκοκονδύλη 17. Η υπηρεσία κοινού λειτουργεί καθημερινά. Ελπίζουμε σύντομα να έχουμε τη δυνατότητα σταθερής παρουσίας και σε άλλα μέρη της χώρας, στη Θεσσαλονίκη και αλλού. Για να υποβάλει κανείς αναφορά, δεν χρειάζεται να έρθει στα γραφεία μας. Μπορεί να το κάνει και ταχυδρομικά ή και ηλεκτρονικά, μέσω ειδικής web εφαρμογής στο site μας ή με το λινκ που θα βρει στο Facebook.
Τι θα πληρώσω;
Τίποτα.
Πότε θα πάρω απάντηση;
Ο πολίτης ενημερώνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα για την πορεία της υπόθεσής του. Έχει, δε, και τη δυνατότητα, εφόσον επιλέγει τη χρήση της ηλεκτρονικής, μέσω site ή Facebook, υποβολής αναφοράς, να παρακολουθεί και τη ροή της υπόθεσής του.
Πώς γίνεται κάποιος Συνήγορος;
Εκλέγεται από τη Βουλή. Απαιτείται η εξασφάλιση της έκφρασης εμπιστοσύνης στο πρόσωπό του από ιδιαίτερα αυξημένη πλειοψηφία, τεσσάρων πέμπτων (4/5).
Πόσες υποθέσεις έχει ο Συνήγορος;
Το 2016 είχε 12.000 νέες υποθέσεις. Συνολικά, έχει χειριστεί περί το ένα τέταρτο του εκατομμυρίου υποθέσεις.
Λύνει τα προβλήματα;
Διαμεσολαβεί για την επίλυση των ατομικών υποθέσεων, με ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά επίλυσης, άνω του 80%.
Πώς μπορώ να δουλέψω (ή να κάνω άσκηση στον Συνήγορο;)
9°
